Nhà thơ Vũ Từ Trang mất cách nay đã hơn 5 năm, nhưng trong câu chuyện của bạn bè, gia đình, những người quen biết mỗi khi nhắc đến anh thì luôn như đang nói về một người còn đang hiện diện. Có người do quan hệ xã hội, có người thân nhưng đều chung nhận xét, anh là một người tử tế. Dù chỉ mới gặp gỡ anh đôi ba lần nhưng đủ đem lại cảm giác yên tâm, không chút nghi ngại, đề phòng. Bởi vậy anh có nhiều bạn bè.
Đọc Vũ Từ
Trang đã lâu, nhất là sau cuốn “Phía sau con chữ” mà anh kể về cuộc đời của nhiều
nhà văn, nhà thơ khiến tôi ấn tượng. Nhưng tôi cũng chỉ mới quen biết anh và
gia đình anh chừng 2, 3 chục năm nay. Còn nhiều cơ duyên khác khiến chúng tôi
sau này trở thành thân thiết.
Lý do những
năm trước tôi đã nhiều lần về quê anh, một vùng quê đồng bằng Bắc bộ, làng
Trang Liệt, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, nơi đây đã có một thư viện nông thôn nổi
tiếng cả nước, đã từng có hơn 60 năm hoạt động liên tục, từng được tặng huân
chương, tôi hay qua lại nên có quen biết nhiều người trong làng rồi cả những
người ruột thịt của vợ chồng anh.
Một lần
anh lái xe đưa tôi về nhà anh ở Trang Liệt và thăm những người mà tôi có quen
biết khi ấy tôi mới được biết người anh ruột vợ anh là ông Ngô Hữu Giao, một thời
làm trưởng thôn, người mới mất trước đó ít tháng. Chúng tôi liền sang thắp
hương cho ông, lúc ấy Trang đưa tôi bó hoa và mấy thẻ hương. Khi sang nhà mẹ vợ
anh, khi chuyển quà tới cụ, Trang đã khéo léo thưa, bác Thắng bạn anh Giao gửi
biếu mẹ.
Thì ra vợ
chồng anh khi chuẩn bị đưa tôi về quê đã chuẩn bị chu đáo. Sự tế nhị của vợ chồng
anh khiến tôi cảm động. Nhưng đi với anh hôm ấy, thật tình tôi có sốt ruột. Trời
thì nắng nóng, tưởng chỉ thăm gia đình nội ngoại anh chốc lát, nào ngờ mất cả
buổi. Dọc đường trong làng anh luôn phải dừng lại, vì thấy anh bà con chòm xóm
ai cũng thăm hỏi, mời vào uống nước, nói chuyện.
Nhớ hôm
tôi và Hoàng Cát đến nhà Trang chơi, đang ngồi, chợt Cát đứng ngay dậy định ra
cửa: “Nghe nói gần đây có cửa hàng bánh chả ngon nổi tiếng mình muốn mua về mấy
gói cho bà xã” thì Trang đã nhanh nhẹn kéo Cát ngồi xuống và bảo: “Hai bác cứ
yên tâm ngồi uống nước, còn chuyện bánh trái cứ để tôi lo, ông không biết, mua
nhầm phải hàng giả thì khổ”.
Một lần,
Trang rủ tôi cùng nhà thơ Phan Quế và nhà văn Vũ Bình Lục đi uống bia hơi. Lúc
chúng tôi ngồi trong quán trên đường Trần Khắc Chân thì Trang mở điện thoại gọi
ai đó rồi Trang bảo: “Tôi vừa mời thêm cụ Nguyễn Xuân Khánh, cụ bảo ra ngay bây
giờ”.
Nhà thơ
Thanh Tùng hay nhà thơ Hoài Anh mỗi lần từ Nam ra, đều đến tá túc, ăn nghỉ tại
nhà Trang. Nhà thơ Lê Thiếu Nhơn hay ra Hà Nội. Mỗi lần ra anh đều không quên
ghé vào Trang, có khi còn rủ thêm ai đó đi hẳn mấy ngày. Cảm giác ngôi nhà của
Trang như một câu lạc bộ văn học, đủ thành phần, người già, người trẻ, cảm tưởng
nhà Trang như không bao giờ vắng bóng bạn bè qua lại. Nhà có xe riêng, biết
lái, nên bạn bè cần đi đâu, đặt vấn đề, Trang như không bao giờ từ chối.
Có một điều
nữa đáng nói ở nhà thơ họ Vũ, đó là khi có bạn bè quen biết đau yếu nằm viện
hay chẳng may ai đó qua đời thường không bao giờ vắng anh. Có thể trong một buổi
bia rượu nào đó không thấy nhưng khi cần thiết thì anh không thể không có mặt.
Tôi rất nhớ một trưa hè ngày nắng nóng 37 - 38 độ, vậy mà được tin chậm lễ tang
Nghiêm Đa Văn, dù đang ở tỉnh xa, người khác rất dễ khôn ngoan nói khéo lý do để
vắng mặt nhưng Trang lại cố gắng phóng xe về ngay nhà tang lễ Phùng Hưng chỉ để
mong thấy bạn một lần cuối và kịp thắp cho bạn nén nhang tình nghĩa.
Vũ Từ
Trang khởi đầu là một nhà báo, công tác bên Báo Tiểu thủ công nghiệp phụ trách
chuyên trang các làng nghề truyền thống rồi vì quá yêu thơ anh chuyển sang làm
thơ từ lúc nào. Anh nổi lên trong giới qua bài thơ “Trăng Phồn Xương” được ban
biên tập Báo tuyển đăng trên chuyên mục “Thơ hay” trên Báo Nhân dân. Sau đó bài
thơ có mặt trong nhiều tuyển tập thơ, in dấu ấn tên anh trên thi đàn. Thời gian
tiếp sau đó anh liên tục ra liền 5 tập thơ. Vũ Từ Trang có nhiều thơ hay nhưng
tôi lại rất yêu bài thơ: “Cà phê lối cũ” của anh, bài thơ như một kỉ niệm với
Vũ Từ Trang. Mỗi khi đọc hẳn sẽ phải liên hệ, ám ảnh, day dứt, xót xa:
“Cà phê lối
cũ/ anh và em tới ngồi/ Anh muốn nói mà em không nói/ quanh chân vàng lá rơi/
Có tiếng thở dài/ hai ánh mắt/ Ta uống cạn một ly kỉ niệm/ và uống cạn một ly hẹn
hò/ rồi chia tay/ lá vẫn rơi cà phê lối cũ/ Con đường ấy giờ không qua nữa/ em
đi rồi/ anh cũng ra đi/ chỉ còn nắng dùng dằng như muốn nói/ lối hồn xưa sao ai
nỡ không về”.
Nhưng nhiều
người biết tới anh còn ở mảng chân dung văn học. Trong cuộc đời, Vũ Từ Trang đã
viết chừng hơn 150 nhân vật là các nhà thơ, nhà văn, họa sĩ, nghệ sĩ đương đại,
in trong 5 tập chân dung viết về cuộc đời của họ. Có lẽ chỉ ở thể loại văn học
này, tấm lòng, tình cảm và tài năng của Vũ Từ Trang mới bộc lộ rõ hơn. Tôi yêu
quý anh chính một phần vì những chân dung văn học nơi anh, bởi những người được
anh viết.
Anh tâm sự
về họ trong mở đầu cho các cuốn sách: Trong số các nhân vật tôi viết trong
sách, có người là bậc cha chú, có người là bạn. Nhưng họ đều là những người yêu
văn chương với một tấm lòng trong sáng, cao đẹp. Nghiệp chữ nghĩa đã đem lại
vinh quang cho họ nhưng đôi khi cũng mang theo cả tai họa. Nhiều nhà văn đã nổi
tiếng nhưng cũng có người viết còn ít người biết tới, như anh từng nói, tôi chỉ
có tâm nguyện nhỏ viết về đôi điều khuất lấp sau những vinh quang và cay cực
trong cuộc đời người cầm bút. Tôi viết bằng tấm lòng chân thành và biết ơn”.
Đọc những
chân dung của Vũ Từ Trang sẽ thấy rõ con người anh, tấm lòng anh dành cho mỗi
nhà văn, nhà thơ mà anh đã viết ra. Như anh nói, tất cả những nhân vật anh viết
đều ít nhiều có những số phận không hoàn toàn bình yên nên anh viết về họ với một
thái độ luôn trân trọng. Anh không và chưa bao giờ dám viết sai, viết ẩu, tự tiện
thêm những tình tiết giật gân câu khách.
Vũ Từ
Trang viết về những tháng ngày còn rất lận đận, chưa chút danh phận của Lưu
Quang Vũ, chứ không phải “Té nước theo mưa” tên tuổi của nhà thơ, nhà viết kịch
tài hoa nổi tiếng sau này. Anh viết về Tạ Vũ, nhà thơ cũng là thợ quét vôi, thợ
bốc vác, về nhà thơ: “Liêu xiêu một đời” để nhớ về nhà thơ Trúc Cương suốt cuộc
đời long đong chuyện cơm áo gạo tiền. Gần giã biệt cuộc đời, Trúc Cương mới có
chút rượu ngon, có phòng để ở, thì tất cả đã là quá muộn. Trúc Cương ra đi
trong lặng lẽ và cô đơn.
Vũ Từ
Trang cũng kể cho chúng ta biết thêm về nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, người mà văn
tài nổi tiếng không chỉ trong nước mà còn ở cả nước ngoài, thế mà có thời gian
ông hàng ngày tay bị, tay chổi ra đường quét lá rụng cho đầy bao tải mang về
cho vợ nấu nướng. Rồi còn Nguyễn Ngọc Ly, nhà thơ đang sống ở Bắc Ninh, từng có
thơ đăng trên Báo Văn nghệ từ rất sớm, tong teo khắc khổ như thân hình một tượng
Phật vậy mà sáng sáng vẫn đều đặn đạp xích lô chở khách kiếm tiền nuôi gia đình
rồi …nuôi thơ. Hay như nhà thơ Chu Hoạch, người đã có rất nhiều bài thơ ấn tượng,
được Phú Quang luôn lấy thơ anh để phổ nhạc, vậy mà một thời gian dài nhà thơ
đã phải đi làm thợ móc cống…
Những
trang văn của Vũ Từ Trang luôn thấm đẫm tình cảm chia sẻ, yêu thương với những
tài năng mà số phận không mấy may mắn. Vũ Từ Trang nhẹ nhàng, mực thước qua các
trang viết của mình để hướng tới những số phận không bình yên. Mọi người chắc
biết về vợ chồng nhà thơ Phương Thúy và nhà thơ Tuân Nguyễn. Tuân Nguyễn qua đời
trong khó khăn. Dù biết Tuân Nguyễn là một nhân cách, nhưng vì anh “dính chuyện”
nên không ai đả động. Có chút buồn nhưng đành phải cảm thông.
Còn Phương
Thúy khi già yếu, không nơi nương tựa, may cuối đời có một mạnh thường quân đem
lòng trắc ẩn đưa bà vào trại dưỡng lão bên Từ Sơn thì không mấy ai biết. Cho đến
khi Vũ Từ Trang biết tin, lặn lội tìm sang, sau đó viết bài về cuộc đời bà, mọi
người mới rõ và cay đắng xót thương người con gái của đồng tác giả “Thi nhân Việt
Nam” Hoài Chân, cũng đã từng làm vợ một nhân vật rất nổi tiếng trong giới khoa
học thế giới và nước nhà, và bà cũng là tác giả bài thơ “Người con gái sông La”
nổi tiếng từ những năm chống Mỹ.
Đọc những
trang viết tâm huyết của Vũ Từ Trang và có gặp gỡ với chính con người anh có lẽ
mới sâu sắc tấm lòng của anh với bạn bè và với văn chương nước ta một thời.
HUY
THẮNG
Nguồn: Văn Nghệ Công An
