Kỷ niệm một năm đôi uyên ương tài hoa Lâm Thị Mỹ Dạ -
Hoàng Phủ Ngọc Tường cùng bay về miền mây trắng, hai người con gái của họ là
Hoàng Dạ Thư và Hoàng Dạ Thi đã tuyển chọn những bài thơ cha mẹ mình từng viết
tặng nhau, để in thành tập thơ “Trăm năm còn gió heo may”.
TRĂM NĂM CÒN GIÓ HEO MAY
LÊ THIẾU NHƠN
Sinh ngày 18/9/1949 tại Lệ Thủy- Quảng Bình, nhà thơ
Lâm Thị Mỹ Dạ thành danh từ bài thơ “Khoảng trời hố bom” viết về sự hy sinh của
nữ thanh niên xung phong trong cuộc kháng chiến chống Mỹ trên mảnh đất Bình Trị
Thiên khói lửa. Lớn lên trong gia đình nghèo lại thiếu bóng dáng người cha,
nhưng Lâm Thị Mỹ Dạ thời thanh xuân vẫn tự tin giữa vòng tay bạn bè nhờ nhan sắc
xinh đẹp và tài năng thi ca.
Tuổi hai mươi, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ được rất nhiều
chàng trai theo đuổi. Vậy mà, trái tim trong trẻo ấy bỗng loạn nhịp vì một người
đàn ông lớn hơn 12 tuổi, đã từng trải trên con đường cách mạng lẫn con đường
văn chương. Ngày hạnh ngộ nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường, sự run rẩy tràn ra
trang thơ Lâm Thị Mỹ Dạ: “Mẹ không có cửa nhà/ Em – đứa trẻ vắng cha/ Như mầm
cây trên đá/ Biết khi nào nở hoa/ Ngày ấy anh đã có/ Một tuổi thơ êm đềm/ Suốt
ngày được cười hát/ Trong gia đình ấm êm/ Anh chẳng biết nơi xa/ Một cuộc đời
đã nở/ Anh chẳng biết có em/ Giữa khí trời đang thở”.
Bắt đầu hẹn hò từ năm 1972, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ thú
nhận: “Những câu thơ hay nhất/ Về hạnh phúc tình yêu/ Lòng vui em nhẩm đọc/ Và
ao ước một chiều/ Ngồi bên anh yêu dấu/ Đọc những lời thơ yêu/ Nhưng đến lúc gặp
anh/ Em chẳng còn thuộc nữa/ Cái nhìn anh yêu thương/ Đốt lòng em ngọn lửa/ Và
bỗng dưng em thấy/ Trong mắt anh đắm say/ Những câu thơ run rẩy/ Những câu thơ
trốn chạy/ Những câu thơ cháy rồi”. Ngược lại, sự hồn nhiên của nhà thơ Lâm Thị
Mỹ Dạ cũng khiến nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường xao xuyến: “Nháy hoài trong cây
khuya/ Một ngôi sao xanh biếc/ Là mắt em tinh nghịch/ Trốn tìm qua đời anh”.
Trước khi gặp gỡ mối duyên trăm năm của đời mình, nhà
văn Hoàng Phủ Ngọc Tường có tập bút ký “Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu” rất được
tán thưởng, nhưng chưa ai thấy ông công bố bài thơ nào. Vậy mà, từ ngày sánh bước
với nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ, thì bên cạnh các trang văn giàu suy tưởng của nhà
văn Hoàng Phủ Ngọc Tường lại xuất hiện nhiều vần điệu trữ tình.
Tháng 10/1973, sau lễ cưới với nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ tổ
chức tại Hà Nội, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường viết bài thơ khá dài có tên gọi
“Một thân cây, một tàng lá, một bông hoa” để tặng người vợ trẻ: “Chùm hoa sữa đầu
mùa/ Tỏa một vùng hương ấm/ Xôn xao trong lòng anh/ Như mùa thu nhạy cảm/ Nghe
hương bay từ xa/ Biết một chùm hoa nắng/ Những ngày sắp đi xa/ Hiểu lòng anh thầm
lặng/ Cho ước mong mai sau/ Đời đơm hoa kết nụ/ Xõa làn tóc ban đầu/ Hương bay
đầy mái phố”.
Tổ ấm của nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ và nhà văn Hoàng Phủ
Ngọc Tường trở nên rộn rã hơn với đứa con gái đầu lòng Hoàng Dạ Thư. Trong
không gian hạnh phúc mới, thơ của Lâm Thị Mỹ Dạ có nhiều chuyển biến mới, vừa
có niềm bâng khuâng “Trời anh mênh mông/ Mây em bay lượn/ Gió anh bao la/ Cây
em ve vuốt/ Đất anh thẳm sâu/ Lúa em cúi đầu” vừa có nỗi băn khoăn “Em sợ lời
khen của anh/ Như sợ chiều về, hắt lối/ Nhiều khi ngồi buồn một mình/ Trách anh
sao mà nông nổi/ Hãy chỉ cho em cái kém/ Để em làm người tốt lành/ Hãy chỉ cho
em cái xấu/ Để em chăm chút đời anh”.
Non sông thống nhất, Lâm Thị Mỹ Dạ - Hoàng Phủ Ngọc Tường
đưa nhau về Huế vun đắp gia đình. Bên dòng sông Hương vương vấn cổ tích, nhịp sống
hòa bình với những bộn bề lại mang đến thử thách khác cho uyên ương mơ mộng.
Nhà thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ làm thơ nhắn nhủ vợ: “Nhiều lần anh hỏi
Dạ/ Em có được vui lòng/ Bên đời anh rất nhỏ/ Giữa cuộc đời riêng chung” mà ông
còn làm thơ nhắc nhở mình: “Giữ hoài cho màu nước/ Sáng trong như lòng tin/ Đừng
để thấy trong em/ Gương mặt tôi tan vỡ”.
Năm 1976, căn nhà nhỏ của Lâm Thị Mỹ Dạ - Hoàng Phủ Ngọc
Tường đón thêm đứa con gái thứ hai Hoàng Dạ Thi. Cả vợ chồng đều biên chế ở Hội
văn nghệ Bình Trị Thiên với đồng lương bao cấp, cái ăn cái mặc cũng thành sự mệt
mỏi thường nhật. Áo cơm túng bấn lấn át lãng mạn, lắm lúc khiến họ thấy ngột ngạt.
Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ an ủi chồng: “Chúng ta sống hòa vào nhau làm một/ Như đất
kia cần có khí trời/ Như sông núi ruộng đồng chim lá/ Nếu anh sống vô tư cao cả/
Và vui tươi dũng cảm cần cù/ Sự già nua sẽ chẳng đến cùng ta/ Tâm hồn em mãi đẹp
như buổi sớm”.
Dù nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ và nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường
không phải người Huế gốc gác, nhưng họ chọn Huế làm quê hương và họ góp phần
không nhỏ cho sự phong phú màu sắc văn hóa xứ Huế. Thơ Lâm Thị Mỹ Dạ và bút ký
Hoàng Phủ Ngọc Tường trở thành những nét chấm phá độc đáo của văn chương cố đô.
Tuy nhiên, thời gian gắn bó xứ Huế, cũng có hai giai
đoạn vợ chồng họ chấp nhận sống xa nhau. Giai đoạn thứ nhất, kéo dài 4 năm, từ
1979 đến 1983, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ ra Hà Nội học Trường viết văn Nguyễn Du.
Giai đoạn thứ hai, kéo dài 5 năm, từ 1989 đến năm 1994, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc
Tường ra Quảng Trị để sáng lập và làm Tổng Biên tập tạp chí Cửa Việt. Đó là năm
tháng mà tài năng của mỗi người đều chín muồi trong sự nghiệp, nhưng tình cảm
cũng có những xáo trộn riêng tư.
Nếu nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ có những giây phút ngổn
ngang “Giá mà ta được là sông/ Biết ra tới biển là không còn mình/ Bất cần ngàn
sóng coi khinh/ Mặn mòi đã thấu, tan mình sá chi”, thì nhà văn Hoàng Phủ Ngọc
Tường thảng thốt: “Buồn từ dạo ấy chưa nguôi/ Ngoài kia sương khói đã trời sang
thu/ Ta còn một chút phù du/ Hóa thành một kiếp đền bù cho em” để lặn lội tìm lại
“dạ khúc” nâng đỡ nàng thơ mong manh giữa ngược xuôi thị phi “Có buổi chiều nào
như chiều xưa/ Anh về trên cát nóng/ Đường dài vành môi khát bỏng/ Em đến dịu
dàng như một cơn mưa”.
Hai con người mang hai cá tính sáng tạo, thường không
dễ sống chung. Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đằm thắm và mềm mại, còn nhà văn Hoàng Phủ
Ngọc Tường trầm tư và sâu sắc. Không phải đồng sàng dị mộng, nhưng hai con người
quá hiểu nhau lại hiếm khi giải bày với nhau. Chính nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường
bộc bạch “Vẽ tôi một đóa bông hồng/ Tàn phai từ bữa em cầm trên tay/ Vẽ tôi một
nét môi cười/ Một dòng nước mắt, một đời phù du”, nên ông luôn loay hoay trong
sự trống vắng “Những chiều Bến Ngự giăng mưa/ Chừng như ai đó mơ hồ gọi tôi/
Tôi ra mở cửa đón người/ Chỉ nghe tiếng gió thổi ngoài hành lang”.
Hai đứa con gái Hoàng Dạ Thư và Hoàng Dạ Thi dần dần lớn
lên và lập nghiệp phương xa. Vợ chồng Lâm Thị Mỹ Dạ - Hoàng Phủ Ngọc Tường tiếp
tục cuộc sống mỗi người một bàn viết, mỗi người một ngọn đèn, mỗi người một ước
vọng, mỗi người một chân trời. Trong căn nhà ít tiếng nói tiếng cười ấy, hai
tâm hồn cô độc lại học cách vỗ về nhau, bằng sự trân trọng dành cho nhau. Nhà
thơ Lâm Thị Mỹ Dạ viết: “Em biết những lời yêu còn ở trong anh/ Như ốc đảo xanh
nằm trong sa mạc/ Nhưng trước em, anh lặng im như cát/ Chính điều này làm em
yêu anh”.
Tất nhiên, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng cảm nhận
đầy đủ ân tình từ phía vợ. Ngoài những khoảnh khắc rối bời “Em gọi tên tôi khắp
mọi nơi/ Gọi tôi vang động cả vòm trời/ Tôi ngồi im vắng như lau sậy/ Mờ mịt
như màu sương khói thôi”, ông công khai những lời tri ân hiền thê: “Xin biết
ơn, trên bàn tay và gương mặt em/ Mỗi ngày lo toan vất vả/ Đất nước vẫn còn thời
buổi khó/ Làm sao anh đỡ đần/ Cũng đôi khi bạn bè gặp gỡ/ Em rót cho anh ly rượu
đầy/ Em cho anh một chiều thong thả/ Chỉ nhắc chừng anh say/ Không đâu em,
trong ly rượu này/ Anh vẫn nghe vị chát những rễ cây dại/ Của ngọn cỏ hoang nào
anh không biết tên/ Bạn bè anh đã ăn qua những năm đói/ Bao năm qua anh uống nước
suối trong rừng/ Em đừng băn khoăn/ Nếu anh vẫn mang đôi giày cũ/ Đôi bít tất
đã sờn/ Chắc em chưa quên/ Anh đã về tìm em/ Bằng đôi dép mòn nhảy qua núi đá/
Ngày ấy em cười anh gầy như mũi tên”.
Năm 1998, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường bất ngờ bị tai
biến. Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ bỏ hết mọi đam mê thi ca để chăm sóc chồng. Trước
cú đánh choáng váng của số phận, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ trở nên cứng cỏi hơn:
“Bàn tay nâng em thành bảo mẫu/ Nước mắt lặn vào trong cho anh thấy nụ cười/ Bệnh
tật lo toan giấu vào đêm trắng/ Giữa tháng ngày trĩu nặng/ Em đứng thẳng người/
Cho anh tựa vào em”. Nghe ở đâu có thuốc hay thầy giỏi thì bà đều nỗ lực đưa
ông đi chữa trị, lúc lên rẻo cao Tây Bắc, lúc xuống miệt vườn Nam bộ.
Nhờ sự nhẫn nại và sự tận tụy của vợ, nhà văn Hoàng Phủ
Ngọc Tường thoát khỏi lưỡi hái tử thần, để gắng gượng ngồi viết trên chiếc xe
lăn. Những trang văn sau cơn đột quỵ của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường lấp lánh
lòng bao dung của nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ, như cách bà buông bỏ hết mọi ràng buộc
danh lợi để còn có ông bên cạnh: “Thả trăng cho rằm/ Thả mây cho gió/ Thả xanh
cho cỏ/ Tôi về với tôi/ Thả người thục nữ/ Hồn nhiên nói cười/ Thả người tục lụy/
Danh vọng đua đòi/ Thả hết thả hết/ Tôi về với tôi…/ Đời bao phúc họa/ Gieo, gặt
bất ngờ/ Mỏi không thể nghỉ/ Đau không thể kêu/ Người im như bóng/ Tôi về với
tôi…/Thả chùm tóc bạc/ Trắng cả ngàn năm”.
Sau gần 20 năm lo lắng cho chồng, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ
mắc bệnh Alzheimer. Trí nhớ suy giảm, bà lãng quên từng sự việc mỗi ngày, lãng
quên cả những câu thơ khắc khoải “Mịt mù trong khoảng bể dâu/ Tuổi người một chấm
biết đâu kiếm tìm/ Chỉ còn đây một trái tim/ Trẻ trung nồng ấm của mình cho
ta”.
Những năm cuối đời, vợ chồng Lâm Thị Mỹ Dạ - Hoàng Phủ
Ngọc Tường được con gái Hoàng Dạ Thư đưa vào TP.HCM cư ngụ, để thuận tiện phụng
dưỡng. Hai nhân vật văn chương lừng lẫy một thời, lại như hai chiếc bóng âm thầm
bên nhau, như câu thơ tha thiết ngày nào của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường: “Những
hành tinh ngẫm rồi thấy lạ/ Bồng bềnh mà vẫn theo nhau/ Anh với em, ừ thì cũng
lạ/ Bồng bềnh cho tới mai sau”.
Ngày 7/6/2023, nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ vẫy tay chào từ
biệt dương gian. Hơn một tháng sau, ngày 24/7/2023, nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường
cũng khép lại đôi mắt trần thế, để bay về cõi hư vô với người vợ thi sĩ tài
hoa, yếu đuối và nhọc nhằn.
Bây giờ, di cốt vợ chồng Lâm Thị Mỹ Dạ - Hoàng Phủ Ngọc Tường đã được an táng tại khu vực núi Chầm, phường Hương Hồ, thị xã Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ơn nghĩa tào khang nửa thế kỷ của họ còn ngọt ngào dư vị trong câu thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường vang vọng: “Dù năm dù tháng em ơi/ Tim anh chỉ đập một đời/ Nhưng trái tim mang vĩnh cửu/ Trong từng giọt máu đỏ tươi”./.
