Tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn được xem một hiện tượng xã hội thời đổi mới. Nhà thơ Hà Phương lặng lẽ chăm chút những trang viết của chồng.
Trong giới cầm bút Việt
Nam, có nhiều đôi vợ chồng sánh vai tung hoành làng văn và làng báo. Tuy nhiên, nổi bật về sự
thành đạt và sự êm ấm, có lẽ không thể không nhắc đến nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn
và nhà thơ Hà Phương. Gần nửa thế kỷ gắn bó, họ có được sự nghiệp riêng của mỗi
người và cùng nhau xây dựng được cơ ngơi chung thật sung túc tại TP.HCM.
Nhà văn Nguyễn Mạnh
Tuấn xuất thân là công nhân của Tổng cục Lâm nghiệp, rồi nổi tiếng với những tiểu
thuyết xôn xao dư luận một thời, như “Những khoảng cách còn lại”, “Đứng trước
biển” hoặc “Cù lao tràm”. Còn nhà thơ Hà Phương trưởng thành từ vai trò phóng
viên chiến trường của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam, và từng giữ cương vị
Phó Tổng Biên tập báo Phụ Nữ TP.HCM, Tổng Biên tập tạp chí Nghề Báo.
Trước khi hạnh ngộ và
đồng hành trên đường đời, nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn và nhà thơ Hà Phương có sự
khởi đầu khá khác biệt. Nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn sau khi tham gia thanh niên
xung phong, được tuyển dụng làm công nhân tại xưởng cơ khí lâm nghiệp Đông Triều,
Quảng Ninh. Nhờ truyện ngắn “Đêm sương muối” đoạt giải thưởng cuộc thi văn học
do Hội Nhà văn Việt Nam và Tổng cục Lâm nghiệp tổ chức năm 1969, nhà văn Nguyễn
Mạnh Tuấn được chuyển về Công ty ô tô lâm sản Hà Nội. Thế nhưng, ở Thủ đô chỉ
ít lâu, ông đăng ký vào Hương Sơn- Hà Tĩnh để làm công tác vận chuyển phục vụ
chiến trường đang giai đoạn ác liệt nhất.
Nhà thơ Hà Phương vào
đời nhẹ nhàng hơn. Sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông, nhà thơ Hà Phương trở
thành sinh viên khoa Văn của Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1971, nhà thơ
Hà Phương cùng 36 bạn học được chọn vào khóa huấn luyện cấp tốc chi viện chiến
trường miền Nam, như câu thơ chị viết: “Đường Trường Sơn những ngày đánh Mỹ/ Bữa
cơm nào cũng vui lạ lùng/ Ở nhà thịt cá cũng chê/ Cơm rừng vừa sống vừa khê
cũng mừng”.
Phần lớn đồng đội của
nhà thơ Hà Phương dạo ấy, sau này đều trở thành những tên tuổi quen thuộc trong
giới văn chương và báo chí như Phạm Quang Nghị, Dương Trọng Dật, Lê Quang
Trang, Trần Thị Thắng, Vũ Thị Hồng, Bùi Thị Chiến, Lê Điệp, Vũ Ân Thy, Cao Xuân
Phách, Khuynh Diệp, Nguyễn Khắc Phục…
21 tuổi, nhà thơ Hà
Phương bắt đầu lặn lội giữa bom đạn để làm phóng viên của báo Văn Nghệ Giải
Phóng. Địa bàn tác nghiệp của nhà thơ Hà Phương là vùng đất thép Củ Chi nhiều
cam go. Vì vậy, phía sau mỗi ký sự nóng bỏng, nhà thơ Hà Phương bày tỏ sự biết
ơn những cô du kích bảo vệ mình: “Vũ khí của tôi chỉ là cây viết/ Nên em luôn
giành lên phía trước/ Để cho tôi an toàn”.
Non sông thống nhất,
nhà thơ Hà Phương tiếp tục làm báo ở Sài Gòn và gặp gỡ nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn
với tư cách cán bộ Nhà xuất bản Lao Động bổ sung lực lượng trí thức cho đô thị
phương Nam vừa giải phóng. Những lần sơ giao, nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn và nhà
thơ Hà Phương đều không nhiều thiện cảm về nhau, bởi mỗi người đều có sự kiêu
hãnh riêng. Thế nhưng, dần dần họ nhận ra ưu điểm của đối phương. Nhà văn Nguyễn
Mạnh Tuấn phát hiện sự đằm thắm và sự tháo vát ẩn giấu bên trong thái độ khinh
khỉnh của nhà thơ Hà Phương. Còn nhà thơ Hà Phương cũng phát hiện sự chân thành
và sự ấm áp được che đậy bằng bề ngoài lạnh lùng của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn.
Ngày 4/3/1978, nhà
văn Nguyễn Mạnh Tuấn và nhà thơ Hà Phương tổ chức đám cưới, chú rể 33 tuổi còn
cô dâu 28 tuổi. Cuộc sống vợ chồng những ngày khó khăn sau chiến tranh, khiến
nhà thơ Hà Phương chấp nhận lùi lại làm hậu phương cho chồng thỏa sức sáng tác.
Tháng 2/1979, khi mang thai con gái đầu lòng Thuận Ánh tháng thứ 7, nhà thơ Hà
Phương vẫn ôm bụng bầu ra ga Bình Triệu để tiễn chồng đi viết ở mặt trận biên
giới phía Bắc đang bị quân xâm lược Trung Quốc tràn qua dày xéo.
Giai đoạn chịu đựng vất
vả hy sinh cho chồng yên tâm cầm bút, được nhà thơ Hà Phương hé lộ trong những
câu thơ ân cần: “Hãy tha thứ cho em những lúc thiếu dịu dàng/ Đất nước đã hòa
bình/ Vẫn còn nặng cái đuôi thời bao cấp/ Thần kinh em hay đột nhiên bất ổn/ Bởi
xung quanh quá nhiều bức xúc/ Thơ viết không ra cũng sinh tức bực/ Sao anh
không khuyên em đừng làm thơ/ Đôi khi càng nín nhịn càng tức/ Em mong tất cả
đàn ông hãy thử làm vợ/ Chỉ cần một ngày để cho biết sợ/ Nhưng khi bình tâm lại/
Nếu đổi chỗ cho nhau/ Em là anh/ Sẽ thấy anh cũng trải qua những chuyện như em/
Vì chúng ta đang chung một môi trường/ Chỉ khác em là anh không nóng nảy/ Thôi,
em cứ là em, anh cứ là anh/ Có lúc chợt buồn, đôi khi cáu bẳn/ Biết yêu nhau và
tha thứ khi cần/ Ta sẽ có nhau suốt cuộc đời dài”.
Được sự hỗ trợ của
người vợ nhẫn nại bao dung, nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn liên tục tung ra những tác
phẩm rúng động văn đàn cả nước. Tiểu thuyết Nguyễn Mạnh Tuấn được xem một hiện
tượng xã hội thời đổi mới. Nhà thơ Hà Phương lặng lẽ chăm chút những trang viết
của chồng. Thậm chí, có lúc chị còn đảm đương cả việc in ấn và phát hành, để
hàng vạn cuốn sách Nguyễn Mạnh Tuấn đến tay bạn đọc khắp nơi.
Tên tuổi nhà văn Nguyễn
Mạnh Tuấn càng lừng lẫy, thì tên tuổi nhà thơ Hà Phương càng có vẻ khuất lấp.
Chị không hề so đo hay buồn bã. Chị tự an ủi bản thân: “Tôi là ga nhỏ im lìm/
Con tàu vội vã chẳng nhìn ra tôi”. Trái ngược với hình ảnh người chồng được
xưng tụng xôn xao, nhà thơ Hà Phương nép mình trong những câu thơ trầm tư: “Vẫn
còn một góc riêng tôi/ Cho riêng tôi khóc/ Cho riêng tôi cười/ Ai là tôi giữa đời
thường/ Ai còn mộng tưởng khôn lường vẩn vơ/ Bao nhiêu huyền thoại ngày xưa/ Trả
về cho sách, cho thơ của người”.
Sau cơn sốt tiểu thuyết,
nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn lại tạo thêm cơn sốt kịch bản phim. Đắc dụng cả điện ảnh
và truyền hình, nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn góp phần tạo ra những bộ phim ăn khách
như “Lưới trời”, “Đồng tiền xương máu”, “Hướng nghiệp”, “Người đàn bà yếu đuối”,
“Blouse trắng”, “Cô thư ký xinh đẹp”, “Nghề báo”… Không có gì phải hoài nghi để
khẳng định, nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn là tác giả có thu nhập cao nhất Việt Nam
trong suốt thập niên 90 của thế kỷ 20.
Nhà văn Nguyễn Mạnh
Tuấn chỉ viết và viết, còn mọi việc từ chăm sóc ba đứa con đến xây nhà dựng cửa
đều do bàn tay nhà thơ Hà Phương đảm trách. Không oán than, không trách giận,
nhà thơ Hà Phương gánh vác tất cả bằng tình yêu chồng, theo cách chị tỏ bày: “Tình
yêu tự đến tự đi/ Dẫu trói ghì cũng không giữ được/ Tình yêu không thể ích kỷ/
Cũng không rộng giống như ngôi đền hoang/ Tình yêu là gió/ Nhưng xin đừng phóng
túng ngược ngang/ Tình yêu là lửa/ Xin đừng đụng đâu cháy đó/ Tình yêu là nước/
Xin đừng ở bầu thì tròn ở ống thì dài/ Cũng đừng tràn lan như cỏ dại/ Tình yêu
dữ dội/ Không thể đón bằng sự cứng rắn/ Tình yêu dịu dàng/ Không thể đón bằng sự
yếu mềm/ Không ai biết khi nào tình yêu đến/ Cũng chẳng ai lường trước lúc nó
đi/ Tình yêu không định hình, không định nghĩa/ Tôi có một tình yêu như thế/ Giữ
vừa dễ cũng vừa khó vô cùng”.
Sau thời gian làm quản
lý một số đơn vị xuất bản và báo chí, nhà thơ Hà Phương vui vẻ nghỉ hưu với tâm
sự: “Hơn bốn chục năm đi làm/ Thay đổi lắm cơ quan/ Làm như chơi/ Vẫn mang nhiều
danh tiếng/ Nhà này, nhà kia, nhà nọ/ Đến tuổi vẫn phải về hưu/ Hóa ra chỉ một
Nhà Mình/ Nặng nợ, cật lực, buồn vui gắn kết trọn đời/ Với danh xưng Nhà Bếp Hạng
Ba/ lại được làm đến hơi thở cuối cùng/ Xin tự chúc mừng tôi”.
Thế nhưng, từ ngày
nghỉ hưu, nhà thơ Hà Phương càng chứng minh được giá trị “của chồng công vợ”. Với
nhuận bút tích lũy của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn, họ mua được một miếng đất rộng
rãi ở phường 11, quận Gò Vấp, TP.HCM để cất lên Trường mầm non Hoa Mai, thu hút
rất đông phụ huynh mang trẻ nhỏ đến gửi gắm nuôi dạy.
Cũng từ ngày nghỉ
hưu, nhà thơ Hà Phương mới quay lại chuyên tâm sáng tác cùng chồng. Khi nhà văn
Nguyễn Mạnh Tuấn được một nhà làm phim Hollywood đặt hàng viết kịch bản phim
“Nước mắt phương xa”, nhà thơ Hà Phương đã sang Mỹ nhiều tháng để lo lắng cơm
nước cho chồng và phụ giúp chồng hoàn chỉnh bản thảo. Khi nhà văn Nguyễn Mạnh
Tuấn viết hai kịch bản “Huyền sử thiên đô” và “Thái sư Trần Thủ Độ”, thì nhà
thơ Hà Phương cũng viết hai bài thơ để nhạc sĩ An Thuyên và nhạc sĩ Quốc Trung
phổ nhạc thành hai ca khúc chủ đề cho hai bộ phim này.
Có một điều mà nhiều
đồng nghiệp thấy mừng cho nhà thơ Hà Phương, đó là sau 30 năm dành trọn vẹn tâm
huyết đứng sau chồng, thì chị đã quay lại sự nghiệp văn học của mình, bằng tập
thơ “Tình yêu mạnh như nước” phát hành quý 2/2024. Và chính tập thơ “Tình yêu mạnh
như nước” đã hé lộ niềm riêng của nhà thơ Hà Phương với cuộc đời: “Một sự cố bất
ngờ khiến tôi bạo bệnh/ Cả tháng trời nửa tỉnh nửa mơ/ Bác sĩ nói, trong máu
tôi có vi trùng sốt rét từ hồi chiến tranh/ Giờ lớn tuổi cơn ác tính tái phát/
Tôi rùng mình nhớ lại những cơn sốt ngày nào/ Thật bất hạnh nếu như mình bỏ cuộc/
Giữa đường rừng Trường Sơn/ Nhưng giờ đây/ Hạnh phúc khiến tôi đã vượt lên/
Bình dị như tôi đang sống giữa đời/ Như mỗi sớm cùng chồng ăn sáng/ Và con tôi
thức giấc gọi Mẹ ơi.
Hạnh phúc với tôi là
có thật/ Thật như anh ngồi viết bên bàn/ Những nhân vật bước vào trang sách/ Rồi
ra đời để sống đẹp hơn/ Hạnh phúc với tôi là có thật/ Như những lo toan vun vén
mỗi ngày/ Như tiếng cười khi vui/ Ứa nước mắt khi xúc động/ Thật như bản thảo
anh mỗi lúc một dày”.
Cũng qua tập thơ
“Tình yêu mạnh như nước”, công chúng hiểu thêm những rung động nhà thơ Hà
Phương dành cho nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn: “Không biết từ khi nào/ Em bắt đầu
tin vào luật luân hồi nhân quả/ Việc chúng ta sống với nhau hôm nay/ Là do nợ nần
từ kiếp trước/ Nên kiếp này trả mãi chưa xong/ Chắc kiếp trước anh nợ em quá
sâu/ Trả mãi tới bây giờ chưa dứt/ Nợ, trả luân hồi khiến em vay ngược/ Đành khất
tới kiếp sau trả tiếp/ Mình cứ nợ rồi trả muôn đời muôn kiếp/ Là hoàn cảnh thật,
hay lừa thần linh/ Nếu lừa thì cũng vị tình/ Luật nghiêm của đấng thần linh
cũng hòa”.
Không thể nói khác hơn,
tình yêu bền bỉ đã tô đậm thêm ân nghĩa phu thê của nhà văn Nguyễn Mạnh Tuấn và
nhà thơ Hà Phương. Bây giờ, dù chồng đã 79 tuổi và vợ đã 74 tuổi, họ vẫn như
hình với bóng, đối đãi nhau tương kính như tân. Nhân sinh nhật chồng, nhà thơ
Hà Phương viết bài thơ “Cảm ơn cuộc đời” với lời hứa sẽ lại kết đôi, nếu có kiếp
sau: “Cảm ơn duyên số đã đưa em gặp anh/ Rồi anh cũng chọn em làm bạn đồng hành/
Trên đường đời xa ngái/ Cảm ơn chính em/ Biết tin vào tâm linh/ Nhân duyên tiền
định tại thiên thư/ Không chỉ kiếp này/ Kiếp sau em cầu mong chúng mình lại
cùng nhau sánh bước/ Thuận lợi, gian nan dẫu không lường trước/ Cứ bên nhau, tất
cả sẽ dung hòa”.
LÊ THIẾU NHƠN