Sổ ghi chép tựa như những gian phòng thí nghiệm sáng tạo của nhà thơ, hé lộ những nét mới trong cuộc đời ông. Trên một trang, đôi khi ông chỉ ghi lại một câu thơ, một số điện thoại, một bức vẽ, một loại hóa đơn hoặc phí nào đó, và có thể cả một lộ trình du lịch.


 

PHÁT HIỆN MỚI VỀ MAYAKOVSKY TỪ NHỮNG SỔ GHI CHÉP

Sau cái chết của Mayakovsky, hơn 70 cuốn sổ ghi chép của ông vẫn còn lưu lại. Hiện nay, những cuốn sổ này đang được công bố để đông đảo bạn đọc biết... Dưới đây là cuộc trò chuyện của báo “Nhân chứng và Sự kiện” (Nga) với bà ELENA TYURINA, Giáo sư ngữ văn, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Văn học Thế giới mang tên Maxim Gorky.

 

@ Thưa Bà, Mayakovsky tự mình mua những cuốn sổ này hay ai tặng cho ông ấy?

E. TYURINA: Chúng tôi đã sưu tầm cả thảy 74 cuốn, và tất cả đều khác nhau: có những cuốn là những tập vở học sinh, có những cuốn là sổ tay kích cỡ khác nhau. Những cuốn từ Thời Nội chiến thường có bìa cứng đơn giản, nhưng những cuốn sổ do Lilya Brik tặng ông được đóng bìa da đẹp mắt với viền vàng và luôn có dòng chữ: “Gửi Volodenka của tôi” hoặc có hình vẽ một con mèo. Lilya Brik thường ký trong những bức thư của mình gửi Mayakovsky: “Mèo con của bạn” và vẽ một con mèo, còn nhà thơ bắt đầu những bức thư của mình “gửi Kitty” với dòng chữ “Dear Kitten”, ký tên “Puppy” và vẽ một con chó. Đây là một chi tiết đặc trưng giải thích rất nhiều về mặt tâm lý trong mối quan hệ giữa hai người.

 

@ Có nhiều trang trong những cuốn sổ ghi chép Mayakovsky dành cho Lilia Brik không?

E. TYURINA: Sự giao tiếp chính của nhà thơ với nàng thơ của mình không diễn ra trong sổ ghi chép mà bằng những bức thư và điện tín. Chúng sẽ được xuất bản không cắt bớt trong các tập khác các tác phẩm mới được sưu tầm của Mayakovsky. Khi nhà thơ và Lilia Brik ở những thành phố và các nước khác nhau, cả hai đều viết cho nhau những bức thư dịu dàng, đầy cảm xúc dành cho nhau và gửi điện tín hầu như hàng ngày, với cường độ tương tự như bây giờ bạn trẻ viết cho nhau qua điện thoại cầm tay.

Những trao đổi như vậy có thể được tìm thấy ở cuốn sổ thứ hai từ năm 1918 trong “Nhật ký dành cho Lilichka”. Mayakovsky đang đi trên chuyến tàu đêm đến Petrograd và trong ánh trăng mờ,ông đã dùng bút chì viết những “lời thú tội” của mình, đánh dấu thời gian cách nhau khoảng 20 phút, để nữ sỹ tin rằng khi bà vắng mặt, ông không nghĩ ngợi gì cả, ngoài nhớ tới bà: “Tôi chỉ nghĩ về Lilika… Tôi yêu kinh khủng, tôi nhớ em… Tôi yêu Kisya… Tôi yêu… Tôi yêu…” và cứ thế đầy… 3 trang.

 

@ Sổ ghi chép đầu tiên của nhà thơ ghi điều gì?

E. TYURINA: Cuốn sổ đầu xuất hiện vào mùa xuân năm 1917. Ở trang một có các số điện thoại, trong đó có điện thoại của nhà thơ Valery Bryusov và Lev Grinkrug, bạn của Mayakovsky, giám đốc tài chính của ROSTA, và ở dòng thứ hai là bài thơ “Cách mạng. Ghi chép cho thơ”, bắt đầu như thế này: “26 tháng 2. Lính say rượu trộn lẫn với cảnh sát, bắn vào người dân”.

 

@ Những cuốn ghi chép của Mayakovsky chắc đầy thơ phải không?

E. TYURINA: Mayakovsky trong bài báo “Cách làm thơ” nói rằng những người mới làm thơ do thiếu kinh nghiệm và thực hành nên không có sổ ghi chép, họ không chuẩn bị trước cho các bài thơ.. Và ông tự đặt ra định mức 8-10 dòng cho mỗi ngày, điều này cho phép ông “sản xuất” những thứ chất lượng cao đúng thời gian. Và nhà thơ không sử dụng tất cả các chất liệu ghi được ngay một lúc. Chẳng hạn, nhà thơ chỉ giới thiệu vào cuối năm 1928, cho vở kịch “Con rệp”tựa đề của bài hát “Niềm khao khát Vera Kholodnaya của Makarov”, do ông nghĩ ra và ghi vào sổ tay vào năm 1924. Mayakovsky đã tạo ra những vần điệu đầu tiên của mình trên bất kỳ mảnh giấy vụn nào, trên vỏ bao thuốc lá, nhưng chúng không được giữ lại.

 

@ Hiện nay các cộng tác viên của Viện Văn học Thế giới mang tên Maxim Gorky đang nghiên cứu kỹ các cuốn sổ ghi chép ấy để đưa chúng vào bộ tuyển tác phẩm của Mayakovsky. Tại sao chúng lại được nhiều người quan tâm đến thế?

E. TYURINA: Ban đầu, người ta dự định chỉ cung cấp những cuốn sổ ghi chép về cuộc sống hàng ngày của thi sỹ vì có nhiều bản viết khác và những bản nháp cho các bài thơ nằm ở trong phần “Tùy chọn”. Nhưng sự quan tâm của độc giả đối với sổ ghi chép của nhà thơ hiện nay rất lớn nên chúng tôi quyết định cung cấp đầy đủ. Đây là hơn mấy trăm trang nguyên gốc. Phần thư từ sẽ được đưa vào lưu hành khoa học của 500 người trong phạm vi quen biết của Mayakovsky; chúng chứa những bức phác vẽ mới về thi sỹ.

Sổ ghi chép tựa như những gian phòng thí nghiệm sáng tạo của nhà thơ, hé lộ những nét mới trong cuộc đời ông. Trên một trang, đôi khi ông chỉ ghi lại một câu thơ, một số điện thoại, một bức vẽ, một loại hóa đơn hoặc phí nào đó, và có thể cả một lộ trình du lịch. Ví dụ, Mayakovsky đã viết lộ trình chuyến đi của ông tới các thành phố của Đức và Pháp vào những năm 1920 và những người ông đã gặp ở đó. Chẳng hạn với các họa sĩ Pablo Picasso, Fernand Leger ở Pháp, với Diego Riveira ở Mexico. Qua Mexico, ông đến Hoa Kỳ và viết bài tiểu luận “Khám phá nước Mỹ của tôi”.

Mười chín tờ của cuốn sổ thứ 28 được dành cho từ điển các từ tiếng Pháp mà Mayakovsky cần cho chuyến đi tới Paris. Số từ đó có thể được chia thành ba chủ đề một cách có điều kiện, đặc biệt cần thiết khi giao tiếp ở một quốc gia khác liên quan đến việc di chuyển: “tàu”, “cỗ xe”, “đến”, “ngực”, “thuê”, v.v. Một lượng từ liên quan đến việc mua quần áo và vật dụng trong cửa hàng, dường như là theo hướng dẫn của Lilya Brik, mặc dù bà đã viết cho thi sỹ toàn bộ danh sách những thứ ông cần mua - nước hoa, tất chân, son môi... Những từ để giao tiếp trong nhà hàng, tên các món ăn, sản phẩm, dao kéo.

 

@ Trong các cuốn sổ có đánh giá gì về những sự kiện chính trị không?Â

E.TYURINA: Mọi quan điểm chính trị của thi sỹ đều đã được bộc lộ trong thơ Mayakovsky. Và có nhiều điều, đặc biệt là trong chính sách đối ngoại, phù hợp với thời đại ngày nay. Ví dụ, như bài thơ “Cửa sổ ROSTA” mà Mayakovsky viết năm 1920:

1.

Vũ khí của các nhà ngoại giao Entente (Liên minh Nga-Anh-Pháp trước thế chiến 1) là miệng lưỡi.

 

2.

Đây là cách họ nói dối công nhân châu Âu,

bạn không thể nói dối tốt hơn nữa!

 

3.

"Chúng tôi là

Chúng tôi không giúp Wrangel,

không giúp Ba Lan,

 

4.

chúng tôi

chúng tôi mong muốn hòa bình,

nhiều hơn tất cả!"

 

5.

Và những người làm thuê của họ

ngay ở gần đây

ở Ba Lan

gửi

vỏ đạn nối tiếp vỏ đạn.

 

6.

Hãy thử nó, tin tôi đi -

tin tưởng đến chết!

 

7.

công nhân,

hãy quên đi ngôn ngữ ngoại giao

Ngôn ngữ của bạn -

tiếng đại bác!

 

8.

Những cuộc trò chuyện thật vớ vẩn

cuộc trò chuyện – là con số không!

Ngôn ngữ của người lao động -

Ngôn ngữ của viên đạn!

 

9.

riêng lời nói trong tình huống này -

không phải là lời nói của gió,

mà là lời nói của lưỡi lê!

 

Trước khi qua đời, trong bài thơ “Bằng cả giọng nói”, nhà thơ đã tiên tri: Câu thơ của tôi sẽ bay đi/ vượt qua những rặng núi của nhiều thế kỷ/ vượt qua những cái đầu/ của các nhà thơ và các chính phủ.

Chúng tôi đã thành công khi giải mã trong phiên bản đầu tiên của sổ ghi chép, mấy từ “các chính phủ” có thêm từ “tàn nhẫn”.

Có là điều lạ không đây, trong cuộc sống Mayakovsky và Bulgakov, được coi như những người bạn đồng hành. Mayakovsky chỉ trở thành nhà thơ của cách mạng sau khi qua đời, nhờ nỗ lực của Lilya Brik, người đã gửi một bức thư cho chính Stalin, vào năm 1935. Mayakovsky, bị ngừng xuất bản vào thời điểm đó, đã được phục hồi. Ông lại trở thành nhà thơ xuất sắc nhất thời Xô Viết, Bảo tàng Mayakovsky được mở ở Moscow, các đường phố và ga tàu điện ngầm được đặt theo tên ông.

 

@ Nhà thơ có đưa ra dự báo nào trong sổ ghi chép của mình về sự phát triển hơn nữa của đất nước không?

E. TYURINA: Mayakovsky tin vào sự thắng lợi nhanh chóng của chủ nghĩa cộng sản. Trong bài thơ “Con rệp”, ông đã chỉ ra rằng trong 50 năm nữa bệnh tật sẽ bị đánh bại, sẽ không còn phải làm việc mệt mỏi, mọi người sẽ ngừng hút thuốc và uống rượu. Tất nhiên, thi sỹ rất vội vàng với những nhận định như thế, nhưng sự phát triển của ngành hàng không dân dụng : “khí cầu bay hiện đang hạ cánh tại Sân bay Trung tâm” – thì lại đúng phắp!

 

@ Dòng ghi cuối trong sổ ghi chép là ngày nào, nhà thơ viết về điều gì?

E. TYURINA: Dòng chữ cuối cùng “Đà gửi tới Nora ngày 14”. Nora là tên quê hương người tình cuối cùng của nhà thơ, nữ diễn viên Veronica Polonskaya. Thi sỹ  định cầu hôn với cô gái ấy và chữ “ ĐÔ được viết khắp trang giấy. Chúng ta biết rằng vào ngày 14 tháng 4 năm 1930, thi sỹ không nhận được câu trả lời “Có” từ Polonskaya, và ông đã tự bắn vào mình. Đây không phải là nỗ lực tự sát đầu tiên của Mayakovsky; trước đó nhà thơ đã được cứu khỏi một vụ hỏa hoạn nhờ sự xuất hiện nhanh chóng của Lilya Brik, người tình yêu quý của ông.

 

@ Liệu những lỗi chính tả và lỗi dấu chấm câu của nhà thơ có được giữ nguyên trong sách xuất bản không? Thi sỹ có mắc nhiều sai sót không?

E. TYURINA: Mayakovsky không có khả năng đọc, viết thông thạo một trăm phần trăm. Nhiều bài thơ của ông đã được Lilya Brik viết lại; bà có nét chữ rất giống Mayakovsky, nhưng bà nhiều chữ hơn nhà thơ.

Hiện nhà xuất bản "Khoa học" đang chuẩn bị phát hành hai cuốn “Sổ ghi chép của Mayakovsky”, trong đó cách viết, dấu câu và các bức họa của tác giả trong các bài thơ, kể cả dòng thơ một chữ, việc leo thang, đều được phục hiện lại ở mức tối đa có thể.

Theo nguyên tắc của kiểu thơ tiên phong, văn bản trong các tuyển tập tương lai được đánh máy không có dấu câu, không chia thành khổ thơ, viết thường ở đầu mỗi dòng. Và những nguyên tắc này thậm chí còn hiện đại hóa tác phẩm của nhà thơ, khiến nó trở nên dễ hiểu hơn đối với chính những học sinh thế kỷ 21, những người viết bằng tin nhắn không dấu câu.

 

@ Nếu Mayakovsky sống ở thời đại chúng ta, có lẽ anh ấy đã có thể trở thành một blogger?

E. TYURINA: Một blogger đại gia, nhờ ở sức hấp dẫn, vẻ ngoài sáng sủa, chuyện tình với Lilya Brik, Tatyana Ykovleva, Veronica Polonskaya và những người phụ nữ khác. Những chuyến đi nước ngoài, thi sỹ đưa Lilya Brik đi theo, bà đã trở thành người phụ nữ Liên Xô đầu tiên lái ô tô.

Mayakovsky chắc chắn sẽ là một nhà quảng cáo xuất sắc. Ngoài ra, ông có thể trở thành một rapper. Rap là những văn bản có âm bội xã hội tươi sáng và có mối liên hệ với thời đại ngày nay. Có rất nhiều điều đó trong các tác phẩm của Mayakovsky. Giọng hát trầm, khỏe của thi sỹ và cách biểu diễn, nhịp điệu rõ ràng, chặt chẽ. Những bài thơ hình bậc thang của ông dường như được ra đời, đặc biệt giành riêng cho nhạc rap.

 

TÔ HOÀNG chuyển ngữ