Sổ ghi chép tựa như những gian phòng thí
nghiệm sáng tạo của nhà thơ, hé lộ những nét mới trong cuộc đời ông. Trên một
trang, đôi khi ông chỉ ghi lại một câu thơ, một số điện thoại, một bức vẽ, một
loại hóa đơn hoặc phí nào đó, và có thể cả một lộ trình du lịch.
PHÁT HIỆN MỚI VỀ MAYAKOVSKY TỪ NHỮNG SỔ
GHI CHÉP
Sau cái chết của Mayakovsky, hơn 70 cuốn sổ
ghi chép của ông vẫn còn lưu lại. Hiện nay, những cuốn sổ này đang được công bố
để đông đảo bạn đọc biết... Dưới
đây là cuộc trò chuyện của báo “Nhân chứng và Sự kiện” (Nga) với bà ELENA
TYURINA, Giáo
sư ngữ văn, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Văn học Thế giới mang tên Maxim Gorky.
@ Thưa
Bà, Mayakovsky tự mình mua những cuốn sổ này hay ai tặng cho ông ấy?
E. TYURINA: Chúng tôi đã sưu tầm cả thảy
74 cuốn, và tất cả đều khác nhau: có những cuốn là những tập vở học sinh, có những
cuốn là sổ tay kích cỡ khác nhau. Những
cuốn từ Thời Nội chiến thường có bìa cứng đơn giản, nhưng những cuốn sổ do
Lilya Brik tặng ông được đóng bìa da đẹp mắt với viền vàng và luôn có dòng chữ:
“Gửi Volodenka của tôi” hoặc có hình vẽ một con mèo. Lilya Brik thường ký trong
những bức thư của mình gửi Mayakovsky: “Mèo con của bạn” và vẽ một con mèo, còn
nhà thơ bắt đầu những bức thư của mình “gửi Kitty” với dòng chữ “Dear Kitten”,
ký tên “Puppy” và vẽ một con chó. Đây là một chi tiết đặc trưng giải thích rất
nhiều về mặt tâm lý trong mối quan hệ giữa hai người.
@ Có
nhiều trang trong những cuốn sổ ghi chép Mayakovsky dành cho Lilia Brik không?
E. TYURINA: Sự giao tiếp
chính của nhà thơ với nàng thơ của mình không diễn ra trong sổ ghi chép mà bằng
những bức thư và điện tín. Chúng sẽ được xuất bản không cắt bớt trong các tập
khác các tác phẩm mới được sưu tầm của Mayakovsky. Khi nhà thơ và Lilia Brik ở
những thành phố và các nước khác nhau, cả hai đều viết cho nhau những bức thư dịu
dàng, đầy cảm xúc dành cho nhau và gửi điện tín hầu như hàng ngày, với cường độ
tương tự như bây giờ bạn trẻ viết cho nhau qua điện thoại cầm tay.
Những trao đổi như vậy có thể được tìm thấy
ở cuốn sổ thứ hai từ năm 1918 trong “Nhật ký dành cho Lilichka”. Mayakovsky
đang đi trên chuyến tàu đêm đến Petrograd và trong ánh trăng mờ,ông đã dùng bút
chì viết những “lời thú tội” của mình, đánh dấu thời gian cách nhau khoảng 20
phút, để nữ sỹ tin rằng khi bà vắng mặt, ông không nghĩ ngợi gì cả, ngoài nhớ tới
bà: “Tôi chỉ nghĩ về Lilika… Tôi yêu kinh khủng, tôi nhớ em… Tôi yêu Kisya… Tôi
yêu… Tôi yêu…” và cứ thế đầy… 3 trang.
@ Sổ
ghi chép đầu tiên của nhà thơ ghi điều gì?
E. TYURINA: Cuốn sổ đầu xuất hiện vào
mùa xuân năm 1917. Ở trang một có các số điện thoại, trong đó có điện thoại của
nhà thơ Valery Bryusov và Lev Grinkrug, bạn của Mayakovsky, giám đốc tài chính
của ROSTA, và ở dòng thứ hai là bài thơ “Cách mạng. Ghi chép cho thơ”, bắt đầu
như thế này: “26 tháng 2. Lính say rượu trộn lẫn với cảnh sát, bắn vào người
dân”.
@ Những
cuốn ghi chép của Mayakovsky chắc đầy thơ phải không?
E. TYURINA: Mayakovsky trong
bài báo “Cách làm thơ” nói rằng những người mới làm thơ do thiếu kinh nghiệm và
thực hành nên không có sổ ghi chép, họ không chuẩn bị trước cho các bài thơ..
Và ông tự đặt ra định mức 8-10 dòng cho mỗi ngày, điều này cho phép ông “sản xuất”
những thứ chất lượng cao đúng thời gian. Và nhà thơ không sử dụng tất cả các chất
liệu ghi được ngay một lúc. Chẳng hạn, nhà thơ chỉ giới thiệu vào cuối năm 1928, cho vở
kịch “Con rệp”tựa đề của bài hát “Niềm khao khát Vera Kholodnaya của Makarov”,
do ông nghĩ ra và ghi vào sổ tay vào năm 1924. Mayakovsky đã tạo ra những vần
điệu đầu tiên của mình trên bất kỳ mảnh giấy vụn nào, trên vỏ bao thuốc lá,
nhưng chúng không được giữ lại.
@ Hiện
nay các cộng tác viên của Viện Văn học Thế giới mang tên Maxim Gorky đang
nghiên cứu kỹ các cuốn sổ ghi chép ấy để đưa chúng vào bộ tuyển tác phẩm của
Mayakovsky. Tại sao chúng lại được nhiều người quan tâm đến thế?
E. TYURINA: Ban đầu, người ta dự định
chỉ cung cấp những cuốn sổ ghi chép về cuộc sống hàng ngày của thi sỹ vì có nhiều
bản viết khác và những bản nháp cho các bài thơ nằm ở trong phần “Tùy chọn”. Nhưng
sự quan tâm của độc giả đối với sổ ghi chép của nhà thơ hiện nay rất lớn nên
chúng tôi quyết định cung cấp đầy đủ. Đây là hơn mấy trăm trang nguyên gốc. Phần
thư từ sẽ được đưa vào lưu hành khoa học của 500 người trong phạm vi quen biết
của Mayakovsky; chúng chứa những bức phác vẽ mới về thi sỹ.
Sổ ghi chép tựa như những gian phòng thí
nghiệm sáng tạo của nhà thơ, hé lộ những nét mới trong cuộc đời ông. Trên một
trang, đôi khi ông chỉ ghi lại một câu thơ, một số điện thoại, một bức vẽ, một
loại hóa đơn hoặc phí nào đó, và có thể cả một lộ trình du lịch. Ví dụ,
Mayakovsky đã viết lộ trình chuyến đi của ông tới các thành phố của Đức và Pháp
vào những năm 1920 và những người ông đã gặp ở đó. Chẳng hạn với các họa sĩ
Pablo Picasso, Fernand Leger ở Pháp, với Diego Riveira ở Mexico. Qua Mexico, ông
đến Hoa Kỳ và viết bài tiểu luận “Khám phá nước Mỹ của tôi”.
Mười chín tờ của cuốn sổ thứ 28 được dành
cho từ điển các từ tiếng Pháp mà Mayakovsky cần cho chuyến đi tới Paris. Số từ đó
có thể được chia thành ba chủ đề một cách có điều kiện, đặc biệt cần thiết khi
giao tiếp ở một quốc gia khác liên quan đến việc di chuyển: “tàu”, “cỗ xe”, “đến”,
“ngực”, “thuê”, v.v. Một lượng từ liên quan đến việc mua quần áo và vật dụng
trong cửa hàng, dường như là theo hướng dẫn của Lilya Brik, mặc dù bà đã viết
cho thi sỹ toàn bộ danh sách những thứ ông cần mua - nước hoa, tất chân, son
môi... Những từ để giao tiếp trong nhà hàng, tên các món ăn, sản phẩm, dao kéo.
@ Trong
các cuốn sổ có đánh giá gì về những sự kiện chính trị không?Â
E.TYURINA:
Mọi quan điểm chính trị của thi sỹ đều đã được bộc lộ trong thơ Mayakovsky. Và
có nhiều điều, đặc biệt là trong chính sách đối ngoại, phù hợp với thời đại
ngày nay. Ví dụ, như bài thơ “Cửa sổ ROSTA” mà Mayakovsky viết năm 1920:
1.
Vũ khí của các nhà ngoại giao Entente
(Liên minh Nga-Anh-Pháp trước thế chiến 1) là miệng lưỡi.
2.
Đây là cách họ nói dối công nhân châu Âu,
bạn không thể nói dối tốt hơn nữa!
3.
"Chúng tôi là
Chúng tôi không giúp Wrangel,
không giúp Ba Lan,
4.
chúng tôi
chúng tôi mong muốn hòa bình,
nhiều hơn tất cả!"
5.
Và những người làm thuê của họ
ngay ở gần đây
ở Ba Lan
gửi
vỏ đạn nối tiếp vỏ đạn.
6.
Hãy thử nó, tin tôi đi -
tin tưởng đến chết!
7.
công nhân,
hãy quên đi ngôn ngữ ngoại giao
Ngôn ngữ của bạn -
tiếng đại bác!
8.
Những cuộc trò chuyện thật vớ vẩn
cuộc trò chuyện – là con số không!
Ngôn ngữ của người lao động -
Ngôn ngữ của viên đạn!
9.
riêng lời nói trong tình huống này -
không phải là lời nói của gió,
mà là lời nói của lưỡi lê!
Trước khi qua đời, trong bài thơ “Bằng cả
giọng nói”, nhà thơ đã tiên tri: “Câu thơ của tôi sẽ bay đi/ vượt qua những rặng núi của
nhiều thế kỷ/ vượt
qua những cái đầu/ của
các nhà thơ và các chính phủ”.
Chúng tôi đã thành công khi giải mã trong
phiên bản đầu tiên của sổ ghi chép, mấy từ “các chính phủ” có thêm từ “tàn nhẫn”.
Có là điều lạ không đây, trong cuộc sống
Mayakovsky và Bulgakov, được coi như những người bạn đồng hành. Mayakovsky chỉ
trở thành nhà thơ của cách mạng sau khi qua đời, nhờ nỗ lực của Lilya Brik, người
đã gửi một bức thư cho chính Stalin, vào năm 1935. Mayakovsky, bị ngừng xuất bản
vào thời điểm đó, đã được phục hồi. Ông lại trở thành nhà thơ xuất sắc nhất thời
Xô Viết, Bảo tàng Mayakovsky được mở ở Moscow, các đường phố và ga tàu điện ngầm
được đặt theo tên ông.
@ Nhà
thơ có đưa ra dự báo nào trong sổ ghi chép của mình về sự phát triển hơn nữa của
đất nước không?
E. TYURINA: Mayakovsky tin
vào sự thắng lợi nhanh chóng của chủ nghĩa cộng sản. Trong bài thơ “Con rệp”,
ông đã chỉ ra rằng trong 50 năm nữa bệnh tật sẽ bị đánh bại, sẽ không còn phải
làm việc mệt mỏi, mọi người sẽ ngừng hút thuốc và uống rượu. Tất nhiên, thi sỹ
rất vội vàng với những nhận định như thế, nhưng sự phát triển của ngành hàng
không dân dụng : “khí cầu bay hiện đang hạ cánh tại Sân bay Trung tâm” – thì lại
đúng phắp!
@ Dòng
ghi cuối trong sổ ghi chép là ngày nào, nhà thơ viết về điều gì?
E. TYURINA: Dòng chữ cuối cùng “ĐÃ gửi
tới Nora ngày 14”. Nora là tên quê hương người tình cuối cùng của nhà thơ, nữ
diễn viên Veronica Polonskaya. Thi sỹ định
cầu hôn với cô gái ấy và chữ “ ĐÔ được viết khắp trang giấy. Chúng ta biết rằng
vào ngày 14 tháng 4 năm 1930, thi sỹ không nhận được câu trả lời “Có” từ
Polonskaya, và ông đã tự bắn vào mình. Đây không phải là nỗ lực tự sát đầu tiên
của Mayakovsky; trước đó nhà thơ đã được cứu khỏi một vụ hỏa hoạn nhờ sự xuất
hiện nhanh chóng của Lilya Brik, người tình yêu quý của ông.
@ Liệu
những lỗi chính tả và lỗi dấu chấm câu của nhà thơ có được giữ nguyên trong
sách xuất bản không? Thi sỹ có mắc nhiều sai sót không?
E. TYURINA: Mayakovsky không
có khả năng đọc, viết thông thạo một trăm phần trăm. Nhiều bài thơ của ông đã
được Lilya Brik viết lại; bà có nét chữ rất giống Mayakovsky, nhưng bà nhiều chữ
hơn nhà thơ.
Hiện nhà xuất bản "Khoa học"
đang chuẩn bị phát hành hai cuốn “Sổ ghi chép của Mayakovsky”, trong đó cách viết,
dấu câu và các bức họa của tác giả trong các bài thơ, kể cả dòng thơ một chữ,
việc leo thang, đều được phục hiện lại ở mức tối đa có thể.
Theo nguyên tắc của kiểu thơ tiên phong,
văn bản trong các tuyển tập tương lai được đánh máy không có dấu câu, không
chia thành khổ thơ, viết thường ở đầu mỗi dòng. Và những nguyên tắc này thậm
chí còn hiện đại hóa tác phẩm của nhà thơ, khiến nó trở nên dễ hiểu hơn đối với
chính những học sinh thế kỷ 21, những người viết bằng tin nhắn không dấu câu.
@ Nếu
Mayakovsky sống ở thời đại chúng ta, có lẽ anh ấy đã có thể trở thành một
blogger?
E. TYURINA: Một blogger đại
gia, nhờ ở sức hấp dẫn, vẻ ngoài sáng sủa, chuyện tình với Lilya Brik, Tatyana
Ykovleva, Veronica Polonskaya và những người phụ nữ khác. Những chuyến đi nước
ngoài, thi sỹ đưa Lilya Brik đi theo, bà đã trở thành người phụ nữ Liên Xô đầu
tiên lái ô tô.
Mayakovsky chắc chắn sẽ là một nhà quảng
cáo xuất sắc. Ngoài ra, ông có thể trở thành một rapper. Rap là những văn bản
có âm bội xã hội tươi sáng và có mối liên hệ với thời đại ngày nay. Có rất nhiều
điều đó trong các tác phẩm của Mayakovsky. Giọng hát trầm, khỏe của thi sỹ và
cách biểu diễn, nhịp điệu rõ ràng, chặt chẽ. Những bài thơ hình bậc thang của ông
dường như được ra đời, đặc biệt giành riêng cho nhạc rap.
TÔ HOÀNG
chuyển ngữ