Remarque lắng nghe tôi một cách chăm chú, tỏ ra vô cùng thích thú. Đối với tôi, cho đến tận bây giờ vẫn còn là một bí ẩn, bởi làm thế nào chỉ trong hai giờ ông ấy đã tạo ra được bầu không khí thải mái, tin cậy và thông cảm lẫn nhau trong mối quan hệ giữa chúng tôi
RUTH MARTON KỂ VỀ ĐỜI THƯỜNG CỦA ERICH
MARIA REMARQUE
RUTH MARTON (1912-1999) có tên thời con gái là
Musan,lớn lên ở Berlin. Cô làm việc ở Strasbourg, học kỹ năng diễn xuất tại Nhà
hát Nhân dân ở Vienna. Kể từ cuối năm 1937 - ở Hollywood. Kể từ đó, cuộc đời cô
gắn bó với điện ảnh, sân khấu và truyền hình. Cô từng là trợ lý của đạo diễn nổi
tiếng người Pháp Max Ophul. Tham gia tạo ra một chương trình truyền hình nổi tiếng
tại Hoa Kỳ, do Lilly Palmer làm đạo diễn. Tác giả của một số tiểu thuyết xuất bản
bằng nhiều thứ tiếng. Sống ở New York.
Họ gặp nhau vào một buổi tối ở Hollywood
năm 1939: nhà văn nổi tiếng E.M. Remarque và nữ diễn viên trẻ Ruth Marton, người
mới đến từ Áo. Cuộc
gặp gỡ thoáng qua này đánh dấu sự khởi đầu của một tình bạn lâu dài, chỉ bị
gián đoạn sau cái chết của nhà văn.
Khoảng những năm E.M. Remarque sống ở Mỹ,
người ta chủ yếu biết rằng nó được kết nối với các nữ diễn viên điện ảnh nổi tiếng:
đầu tiên là với Marlene Dietrich, và sau đó là với Paulette Godard, người đã trở
thành vợ của ông. Cùng với mặt này trong cuộc đời của E.M. Remarque, cởi mở với
tất cả mọi người, còn có một mặt khác gắn liền với Ruth Marton. Trong cuốn sách
này, cô kể lại những năm tháng sống xa xứ mà cô đã chia sẻ với một nhà văn kiệt
xuất, người mà chúng ta gặp lần đầu tiên như một người đàn ông trên cái bóng
danh vọng toàn thế giới của Remarque.
Mọi chuyện bắt đầu tại một trong những
quán cocktail nổi tiếng của Hollywood tại nhà của William Wyler (1) vào ngày 22
tháng 10 năm 1939. Hitler đã chiếm Ba Lan, nhưng đối với những khán giả hào hứng
tụ tập vào buổi tối hôm đó để tổ chức lễ kỷ niệm hàng tuần, châu Âu còn ở xa
như sao Hỏa hay sao Mộc…
Erich Maria Remarque và Marlene Dietrich
(2) đang trên đường đến một quán bar thì nhà văn Pháp Jacques Teri, đứng bên
tôi, ngăn họ lại để hôn tay Marlene và chào đón bà ấy bằng sự cuồng nhiệt thuần
túy của người Goloa.
Remarque, lúc đầu hơi bối rối vì cách xử sự
ấy, ông nhìn tôi, hơi quay đầu lại để Marlene không nghe thấy ông nói, và ngập
ngừng hỏi tôi bằng tiếng Anh:
- Chúng ta đã quen biết nhau chưa nhỉ?
-Tôi nghĩ, chắc chưa- tôi trả lời. - Tên
tôi là Ruth Marton, tôi là bạn của Ruth Albu (3)
Ông ta lập tức nói nhỏ bằng tiếng Đức:
- Tôi cần nói chuyện với em. Vui lòng gọi điện
cho tôi. Tôi đang ở khách sạn Beverly Hills.
Cuộc gặp gỡ tình cờ đó chỉ kéo dài không
quá một phút; tuy nhiên, chính nó đã được định sẵn để trở thành thời khắc mở đầu
cho một tình bạn giữa tôi và Remarque kéo dài không gián đoạn trong ba mươi năm
và kết thúc vào đêm sinh nhật cuối cùng của ông ấy với những lời mà Remarque đã
nói với tôi trong cuộc nói chuyện điện thoại cuối cùng giữa chúng tôi:
- Hãy chăm sóc bản thân, thiên thần của
tôi; tôi cũng sẽ chăm sóc em.
Đúng ba tháng sau, ngày 25 tháng 9 năm
1970, Remarque ra đi.
Vào thời điểm chúng tôi đi ngang qua ngôi nhà
Wyler, Remarque lớn hơn tôi nhiều -ông đã bốn mươi mốt. Điều đó xẩy ra ở
Berlin, nơi cha tôi- Tiến sĩ Kurt Mühsam, một nhà báo và nhà phê bình nổi tiếng-
là tổng biên tập của đế chế xuất bản khổng lồ Ulstein, nơi đầu tiên xuất bản tiểu
thuyết “Phía Tây không có gì lạ”.
Cha tôi không chỉ là một nhân vật có ảnh hưởng, mà còn là nhà văn đầu tiên suy
nghĩ nghiêm túc về vai trò của điện ảnh sau thế chiến thứ nhất. Không lâu trước
khi qua đời, ông đã cho đăng trên tờ báo đô thị hàng đầu "Berliner Zeitung
am Mittag" một bài bình luận về các bộ phim "Phía Tây không có gì lạ”
và "Thiên thần xanh".
Là công dân Áo, chúng tôi đã sống ngày ở
Berlin vì công việc của cha tôi.
Khi Đức Quốc xã lên nắm quyền ở Đức, tôi học
diễn xuất tại Nhà hát Walter Frank. Ngay khi tôi bắt đầu sự nghiệp của mình tại
Vienna Volkstheater, Áo đã bị đe dọa sẽ sát nhập Đức. Tôi lại phải nếm trải những
cay đắng của cuộc sống lưu đày.
Những người bạn của tôi ở Hollywood đã sẵn
sàng cho tôi tị nạn tạm thời,còn những người bạn ở Vienna là Alexander
Lernet- Cholenia1 và Rolf Jan khăng khăng bảo tôi nên khởi hành ngay lập tức. Thực
tế việc tôi làm theo lời khuyên của họ đã cứu mạng tôi.
Vào thời điểm đó, nhiều nhà văn, nhà viết kịch, đạo diễn và diễn viên người Áo và Đức định cư ở Nam California. Đó là một loại thuộc địa điện ảnh lắm màu nhiều vẻ. Không ít trong số những người di cư đã làm việc tại các xưởng phim, nhiều người biết cha tôi, và chính hoàn cảnh này đã mở ra cho tôi những cánh cửa thường bị đóng chặt trước đám thanh niên nghèo, còn ít người biết đến như chúng tôi.
Ngược lại, tôi được mời đến những
ngôi nhà tốt nhất, tới ăn ở những nhà hàng thời thượng, mặc dù tôi phải cố gắng
nhanh chóng nắm bắt bất kỳ công việc nào vừa ý. Tôi có một diễm phúc lớn là ngay
từ thuở nhỏ đã sở hữu ba ngôn ngữ, vốn liếng ấy không phải là vô ích: tôi đã dạy
những người mới đến một khóa học về những điều cơ bản của ngôn ngữ tiếng Anh do
tôi phát minh ra, đọc cho họ nghe những cuốn tiểu thuyết và vở kịch tiếng Pháp
nhằm mục đích chuyển lên màn ảnh, và giữa những lớp học này, tôi đã làm việc
như một thư ký không có kiến thức về tốc ký, kiên nhẫn gõ hai ngón tay trên
bàn phím của máy đánh chữ.
Ngày có vô số công việc và những điều lo lắng,
nhưng buổi tối vẫn bị vẫy gọi bằng sự lộng lẫy và vui vẻ. Sự tương phản ấy đơn
giản chỉ thêm tuyệt đẹp.
Tất nhiên, tôi rất háo hức muốn biết
Remarque sẽ nói với tôi điều gì, nhưng tôi nghĩ rằng đó sẽ là về Ruth Alba- một
nữ diễn viên trẻ Berlin sống ở London vào thời điểm đó. Người phụ nữ này là “tiền
nhiệm” của Marlene trong cuộc đời của Remarque, và như tôi biết họ vẫn là bạn tốt
của nhau. Để không thể hiện sự quan tâm của mình, tôi đã hoãn cuộc gọi trong
vài ngày. Erich Maria mời tôi dùng bữa với ông ta tại khách sạn.
Những người đàn ông nổi tiếng thường không
hấp dẫn lắm, nhưng Remarque thật tuyệt vời trong căn phòng khách sạn đầy nắng
và trông ông không hề mất tự nhiên như trên các bìa sách. Ngoài đời, ông ấy
khác hẳn: cười với đôi mắt xanh dưới hàng lông mày đen nhánh, rậm rạp. Chiếc sơ
mi thể thao, cà vạt màu mắt và chiếc quần soọc kẻ sọc màu xanh lơ cho thấy ông ấy
là một người rất phù hợp với cuộc sống ở California, cũng như cuộc sống ở Cote
d'Azur- nơi tôi nghe nói ông ấy mới đến. Remarque quyến rũ một cách lạ thường,
sở hữu kiến thức sâu rộng trong nhiều lĩnh vực khác nhau và trên hết, từ ông tỏa
ra sự tử tế và đáng tin cậy theo đúng nghĩa đen.
Remarque đã thích tôi ngay từ cái nhìn đầu
tiên…
Lúc đầu, ông ấy ân cần nhưng hỏi ngắn gọn về tình hình của Ruth Albu, sau đó Remarque nói về cha tôi- người mà ông biết và cũng là người đã từng giúp đỡ ông rất nhiều, nhưng Remarque không đi sâu vào chủ đề này. Sau đó, ông ấy đặt cho tôi rất nhiều câu hỏi, và Remarque đặc biệt quan tâm đến lý do tại sao tôi rời bỏ sự nghiệp sân khấu.
Tôi giải thích chỉ với
điều kiện ấy, bạn bè của tôi mới có thể đổi thị thực tạm trú của tôi bằng thị
thực của người di cư. Vì tôi không có bất kỳ sự hỗ trợ tài chính nào, tôi không
thể ngồi và đợi được giao vai, chưa kể đến thực tế là không một ai nói được tiếng
nước ngoài thanh thoát có thể tin tưởng cho việc này. Giống như hầu hết những
người di cư, tôi buộc phải kiếm sống, và không suy ngẫm về sự thăng trầm của số
phận.
Remarque lắng nghe tôi một cách chăm chú,
tỏ ra vô cùng thích thú. Đối với tôi, cho đến tận bây giờ vẫn còn là một bí ẩn,
bởi làm thế nào chỉ trong hai giờ ông ấy đã tạo ra được bầu không khí thải mái,
tin cậy và thông cảm lẫn nhau trong mối quan hệ giữa chúng tôi. Và điều này đã
được lưu giữ cho đến tận cuối đời…
Tôi không có xe hơi, Remarque đã gọi một
chiếc taxi, trong khi chúng tôi chờ đợi xe , ông ấy quay sang tôi với một yêu cầu
bất thường:
-Mong rằng chúng ta sẽ sớm gặp lại nhau!
Vì em đang ở với bạn bè, tôi không muốn gọi cho em để không làm phiền họ. Em
không thấy phiền phức gì khi gọi cho tôi chứ?
- Việc ấy bình thường thôi, em không phản
đối!
- Nhưng, em thấy đấy, ở đây đầy những tai
mắt tò mò. Có lẽ em không nên sử dụng tên thật của mình. Em có thể nghĩ ra một
bí danh cho mình?
- Bí danh sao? Tôi ngạc nhiên hỏi - Chẳng
hạn như thế nào?
-Chà… có gì đó bí ẩn bất thường- Ông ta
nói rất nhiệt tình, như thể cuộc sống của ai đó phụ thuộc vào điều này. Công
chúa Hohenlohe được không?- Remarque cười.
- Đó là ai đấy?
- Anh không biết ... Anh bịa ra thôi. Hay là
cô ta có thực trên đời này?
- Rất có thể! Đấy chỉ là những gì cần thiết.
Một chiếc taxi đã tấp vào lề. Remarque đứng
trước ngưỡng cửa khách sạn nhìn theo chiếc xe cho đến khi xe rẽ vào góc cua.
Ngay sau đó, tôi tìm được một công việc tạm thời tại Cơ quan Văn học Stanley Bergerman, nơi tôi làm biên tập viên văn học, kết nối với các nhà văn và đạo diễn châu Âu. Về mặt tài chính, thu nhập có phần thấp, nhưng, về lâu dài, đầy hứa hẹn.
*
Năm 1940 là một năm rất khó khăn đối trong
cuộc đời Remarque. Ông ấy gọi cho tôi hàng ngày, đôi khi một ngày hai hoặc ba lần,
bắt đầu mỗi cuộc trò chuyện bằng câu hỏi: "Em thích anh nói chuyện qua điện
thoại với em chứ?"
Nếu ông ấy gọi vào buổi sáng, Remarque thường
mô tả buổi tối hôm trước hoặc đêm hôm ấy ông đã trải qua với Marlene ra sao. Nếu
ông ấy gọi vào ban ngày, thì câu chuyện sẽ bắt đầu về cuộc nói chuyện điện thoại
với Marlene vừa mới diễn ra. Remarque đang tìm kiếm sự an ủi trong nỗi tuyệt vọng
với tôi. Ông ấy thường hỏi tôi lời khuyên hoặc yêu cầu tôi giải thích những nhận
xét nhất định của Marlene có thể có ý nghĩa gì.
Nhiều ngày, nhiều buổi tối, trong sự đơn độc
Remarque đã chờ mong một cách vô vọng được gặp hoặc đợi một cuộc điện thoại của
Marlene. Đây là lý do chính cho những lần hẹn hò hàng đêm thường xuyên của hai
chúng tôi. Remarque không còn chịu đựng được thêm nữa nỗi hành hạ về tinh thần
và cần được an ủi bằng tình người giản dị, ấm áp mà ông ấy tìm thấy trong giới
bạn hữu của tôi. Tôi nhắc ông ấy rằng ông hoàn toàn không phải là một thứ gì đó
bị vứt bỏ như một đồ vật vô dụng trong gia đình; rằng không cần thiết phải hành
tội trái tim vì một người phụ nữ đã dành thời gian cho người đàn ông mà cô ta
thích hơn.
Vào thời điểm ấy, tại Hollywood đang triển
khai quay bộ phim “Lên ngựa một lần nữa“, và mọi người đều biết rằng Marlene tuyệt
nhiên không chỉ thể hiện sự quan tâm thoáng qua đến James Stewart (2)- người
tình thường xuyên của Olivia de Havilands (2), người mà dường như ai cũng thấy sẽ
không thay đổi sự tôn thờ của mình và chịu nhường bước trước sức cuốn dụ của
Marlene. Boni tuyên bố có cả một mạng lưới cung cấp thông tin bí mật, bao gồm
những người thân tín của Marlene, thợ làm tóc của bà ta và những người từ đoàn
tùy tùng của Stuart, vì vậy bà ấy biết trước chính xác nơi Stuart sẽ đưa Olivia
đến vào buổi tối hôm đó. Thật khó tin, nhưng vào chính buổi tối ấy, Erich Maria
Remarque đi cùng Marlene Dietrich đến đúng nhà hàng ấy hoặc buổi biểu diễn ấy...
Boni hoàn toàn nhận thức được việc hạ giá
của mình. Nhưng ông ấy quá yêu Marlene, quá vướng chân vào cái lưới tình mà ông
ấy đã sa bẫy, đến nỗi ông ấy mất hết ý niệm về những gì có thực. Remarque tự
hào với khả năng có thể thâm nhập sâu vào cảm xúc của người khác, hiểu được động
cơ hành động của họ. Nhưng niềm tự hào này đã bị
tổn thương bởi sự thất vọng ở Marlene,
tương tự như sự thất vọng vào chính bản thân. Nhưng ông ấy muốn hiểu mình một
cách khác hơn: ông ấy không phải là một người tình bình thường, ông ấy là Erich
Maria Remarque-người biết rõ những gì đang xảy ra trong trái tim con người ...
Ông ấy cũng biết rằng không chỉ đàn ông mà
cả phụ nữ cũng có năng lực kết nối đa dạng, có niềm đam mê khi tham gia vào các
mối quan hệ ở nhiều mức độ cảm xúc khác nhau.
Hơn thế nữa, người phụ nữ đôi khi cần nhiều
mối quan hệ hơn, vì một đối tác hiếm khi có thể thỏa mãn những nhu cầu nhiều mặt
của một nhân cách đa diện.
Những người càng thú vị, thường họ càng
khó tính. Tôi luôn hình dung thế giới nội tâm của một người giống một lăng kính
với những mặt tối, như những ô cửa sổ không được chiếu sáng. Chúng đen lại với
những khoảng trống chừng nào phía trong không nẩy sinh một hình ảnh mới nào đó,
không làm sống lại những mảng tối này, để
chúng sẽ sáng lên với ánh sáng và lấp lánh với những màu sắc sinh sắc. Vẫn có
thể kết giao với một số đối tác trong mối quan hệ rất khăng khít; vẫn tìm kiếm
điều gì đó khác, nếu bạn coi người đó là quan trọng nhất trong cuộc đời của bạn,
mang lại cho bạn những gì bạn mong đợi từ người ấy.
Một người đàn ông có khuynh hướng như vậy
có thể được nhận ra bởi anh ta tránh gọi phụ nữ bằng tên thật của cô ấy, thích
sử dụng những bí danh có thể thay đổi và phù hợp cho mọi trường hợp trong cuộc
sống.
(còn tiếp)
TÔ HOÀNG chuyển ngữ từ tiếng Nga
(1) Marlene Dietrich: Ngôi sao màn bạc người
Đức nổi tiếng những năm đầu thế kỷ XX
(2) William Wyler: Đạo diễn điện ảnh Mỹ,
trong nhiều năm là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất ở Hollywood
(3) Ruth Alba: bạn gái của Remarque
(4) Hai diễn viên điện ảnh của Hollywood
