Năm 1981, kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa 6 đã quyết
định mở cuộc vận động sáng tác Quốc ca mới. Cuộc vận động này được tiến hành dưới
sự chỉ đạo trực tiếp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
17 BÀI HÁT NÀO TỪNG ỨNG TUYỂN THAY THẾ QUỐC CA?
DƯƠNG ĐỨC QUẢNG
Năm 1986 ông Nguyễn Văn Linh được Đại hội Đảng lần thứ
VI bầu làm Tổng Bí thư của Đảng, tôi được Tổng Giám đốc Thông tấn xã Việt Nam
(TTXVN) giao nhiệm vụ làm phóng viên đặc biệt đưa tin về hoạt động của Tổng Bí
thư.
Khi Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh được giới thiệu ra ứng
cử làm đại biểu Quốc hội Khóa VIII, trong buổi tiếp xúc cử tri Hà Nội tại trụ sở
Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh hứa nếu được bầu
làm đại biểu Quốc hội Tổng Bí thư sẽ làm hết sức mình để góp phần làm cho Quốc
hội không phải là "cây cảnh" như nhiều người nhận xét!
Song, trước đó, trong những năm làm phóng viên chính
trị của TTXVN tôi đã từng được chứng kiến một lần Quốc hội "không phải là
cây cảnh". Đó là khi Quốc hội quyết định không thông qua việc chọn bài Quốc
ca mới mà vẫn giữ nguyên bài “Tiến Quân ca” của nhạc sĩ Văn Cao đã được Quốc hội
Khóa 1 họp kỳ thứ nhất năm 1946 lấy làm Quốc ca của nước Việt Nam Dân chủ Cộng
hòa, nay là nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Năm 1981, kỳ họp cuối cùng của Quốc hội khóa 6 đã quyết
định mở cuộc vận động sáng tác Quốc ca mới. Cuộc vận động này được tiến hành dưới
sự chỉ đạo trực tiếp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ban vận động sáng tác Quốc
ca mới và Hội đồng giám khảo cuộc thi được thành lập. Trưởng Ban vận động là
ông Xuân Thủy, Phó Chủ tịch Ủy ban thường vụ Quốc hội, còn Phó Trưởng ban kiêm
Phó Chủ tịch Hội đồng Giám khảo cuộc thi là ông Cù Huy Cận, Thứ trưởng Bộ Văn
hóa, Phó Chủ tịch Hội liên hiệp Văn học, nghệ thuật Việt Nam.
Ban vận động ban hành Điều lệ dự thi sáng tác Quốc ca
mới, theo đó mọi công dân Việt Nam đều có quyền dự thi sáng tác Quốc ca mới.
Tác giả dự thi có thể là một người, một nhóm hoặc một tập thể và có thể gửi một
bài hoặc nhiều bài dự thi. Những bài hát được sáng tác từ sau Đại thắng mùa
Xuân 1975 phù hợp với yêu cầu về nội dung và hình thức nêu ở trên đều có thể dự
thi. Thời hạn gửi bài dự thi là từ ngày 19/5/1981 đến ngày 19/12/1981. Hết thời
hạn gửi bài dự thi, Ban vận động đã nhận được 1.420 bài của 1.181 tác giả,
trong đó có 173 nhạc sĩ chuyên nghiệp.
Sau đó Hội đồng Giám khảo đã sơ tuyển vòng I được 74
bài của 74 tác giả, trong đó có 58 tác giả soạn nhạc chuyên nghiệp và 16 tác giả
soạn nhạc không chuyên. Điều thú vị là có một nữ giáo viên dạy văn ở trường cấp
III phổ thông trung học và chồng là giáo viên dạy toán cùng trường, cùng làm
chung nhạc và lời, một sĩ quan công an, hai sĩ quan quân đội, một vụ trưởng của
Ủy ban Kế hoạch Nhà nước và một linh mục... đã gửi bài dự thi và được chọn.
Ngày 1-7-1982 Ban vận động sáng tác Quốc ca mới đã tổ
chức họp báo giới thiệu kết quả Vòng 2 của cuộc vận động. Ông Cù Huy Cận, Thứ
trưởng Bộ Văn hóa, Phó trưởng ban Vận động, Phó Chủ tịch Hội đồng Giám khảo cuộc
thi cho biết: Cả 74 bài được sơ tuyển ở vòng 1 đều được dàn dựng và thu thanh
dưới hình thức đơn ca hoặc song ca, đệm đàn pi-a-nô. Ở vòng 2, Hội đồng Giám khảo
đã nghe và bỏ phiếu chọn được 17 bài để đưa vào vòng 3, xếp theo vần ABC tên
tác giả, là:
1.Việt Nam – Việt Nam, nhạc Văn An, lời Tạ Hữu Yên và
Văn An
2. Việt
Nam nắng hồng, nhạc Hồ Bắc, lời thơ Xuân Thủy
3. Quốc
ca Việt Nam, nhạc và lời Trọng Bằng
4. Tổ
quốc ta, nhạc Lưu Cầu, lời Diệp Minh Tuyền
5. Vinh
quang Việt Nam, nhạc và lời Huy Du
6. Mở
hướng tương lai, nhạc và lời Vân Đông
7. Việt
Nam thời đại Hồ Chí Minh, nhạc và lời Ngô Sĩ Hiển
8. Việt
Nam bốn ngàn năm lịch sử, nhạc và lời Nguyễn Thị Lan và Trần Ngọc Huy
9. Việt
Nam non nước ngàn năm, nhạc và lời Chu Minh
10. Việt
Nam Tổ quốc tôi, nhạc và lời Đỗ Nhuận
11. Tổ
quốc, nhạc và lời Nguyên Nhung
12. Vì
Tổ quốc Xã hội Chủ nghĩa, nhạc Lưu Hữu Phước, lời Huỳnh Văn Tiểng
13. Việt
Nam quang vinh, nhạc Phạm Đình Sáu, lời thơ Xuân Diệu
14. Ngợi
ca đất nước, nhạc và lời Nguyễn Trọng Tạo
15. Việt
nam nắng hồng, nhạc Ngô Quốc Tính, lời Xuân Thủy
16. Tổ
quốc vinh quang, nhạc và lời Nguyễn Đức Toàn
17. Quốc
ca Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhạc và lời Hoàng Vân.
Cả 17 bài hát trên đã được dàn dựng, phát trên Đài Tiếng
nói Việt Nam và in thành một tập riêng, giới thiệu rộng rãi trong cả nước từ
tháng 7 đến tháng 12-1982 để trưng cầu ý kiến của nhân dân. Tại Kỳ họp thứ 4,
Quốc hội Khóa 7 ngày 20-12-1982, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Hữu
Thọ, ông Cù Huy Cận, Phó trưởng ban vận động sáng tác Quốc ca mới, kiêm Phó Chủ
tịch Hội đồng Giám khảo cuộc thi sáng tác Quốc ca mới đã báo cáo kết quả việc
trưng cầu ý kiến nhân dân về 17 bài được chọn qua các vòng sơ tuyển, đề nghị
các đại biểu Quốc hội cho ý kiến về việc chọn ra năm bài xuất sắc nhất để kỳ họp
sau Quốc hội sẽ quyết định việc chọn một trong năm bài xuất sắc đó làm Quốc ca
mới của nước Việt Nam. Sau khi nghe ông Cù Huy Cận trình bày, Quốc hội đã không
có quyết định cụ thể mà cho kéo dài cuộc vân động và thi sáng tác Quốc ca mới
thêm một thời gian.
Tôi nhớ trong một kỳ họp sau đó để thảo luận về việc
này mà tôi được dự để đưa tin, không khí thảo luận thật sôi nổi, có lúc rất
căng thẳng. Nhiều đại biểu Quốc hội không đồng tình với việc thay đổi Quốc ca
phát biểu khá gay gắt về việc này. Một sỹ quan quân đội là đại biểu Quốc hội ở
thành phố Hồ Chí Minh đã bức xúc phát biểu: “Quốc hội chúng ta không có việc gì
làm nữa hay sao mà bày ra việc thay đổi Quốc ca?”.
Sau khi nghe các ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chủ
tịch Hội đồng Nhà nước Trường Chinh phát biểu. Chủ tịch nói:
- Tôi là người ủng hộ chủ trương thay đổi Quốc ca. Bài
“Tiến Quân ca”, Quốc ca của nước ta đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử của mình. Đó
là nhiệm vụ đấu tranh giành độc lập dân tộc, kháng chiến chống thực dân Pháp và
đế quốc Mỹ thành công, thống nhất đất nước, đưa đất nước chúng ta bước sang một
giai đoạn mới. Lời bài Quốc ca hiện nay có nhiều câu, nhiều chữ không còn phù hợp,
hơn nữa một số bạn bè nước ngoài nói với tôi bài Quốc ca hiện nay có hơi hướng
giống với một bản nhạc của Pháp. Vì thế, để cổ vũ mạnh mẽ đồng bào và chiến sĩ
ta, thể hiện sâu sắc chí khí hào hùng của toàn dân quyết tâm thực hiện những
nhiệm vụ mới của cách mạng, thì cần có một bài Quốc ca mới. Quốc ca mới cần phải
hùng tráng, vừa sôi nổi, vừa lắng đọng và phải dễ hát.
Sau khi Chủ tịch Hội đồng Nhà nước Trường Chinh phát
biểu, một vài đại biểu Quốc hội khác tiếp tục phát biểu, có người đồng tình ủng
hộ việc thay đổi Quốc ca nhưng cũng có người không đồng ý, cho rằng bài “Tiến
Quân ca” không chỉ trở thành bài Quốc ca được Bác Hồ và các đại biểu Quốc hội từ
Khóa 1 chọn, đã đi vào lịch sử giải phóng dân tộc suốt mấy chục năm qua mà còn
đi vào lòng mỗi người dân Việt Nam. Vì thế không cần thiết thay đổi Quốc ca.
Cuối cùng Quốc hội đã quyết định không thay đổi Quốc
ca, vẫn giữ bài Tiến quân ca của nhạc sĩ Văn Cao làm Quốc ca của nước Cộng hòa
Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam cho đến hôm nay.