Như Bình xuất hiện giữa thế giới của tôi với mái tóc
đen thẫm, dày mượt, tràn đầy nội lực, như kiểu một kí tự đàn bà huyền bí, đôi mắt
biết nói, trong sáng, thẳm buồn và sự ấm áp, chân thành.
BỨC BÍCH HỌA ĐÀN BÀ QUÁ ĐỖI...
NGUYÊN TÔ
Như Bình vốn dĩ là một nhà văn, nhưng chị lại gắn bó với
nghề báo, dễ chừng 20 năm. Tên tuổi chị gắn với những tờ báo của ngành Công an,
như tờ An ninh thế giới, Cảnh sát toàn cầu, và Văn nghệ Công an, toàn những tờ
báo nổi danh trong làng báo chí. Một thời có những độc giả hâm mộ chị, chỉ mong
chờ tờ An ninh thế giới Tháng để đọc những chân dung văn học của chị, và đặc biệt
là chuyên mục nức tiếng “Những chuyện khó tin nhưng có thật” do chị chủ bút.
Vai trò nào, nhà văn hay nhà báo, Như Bình cũng tròn vai và để lại dấu ấn cá
nhân rõ nét. Một nhà văn thành công trong báo chí ở làng báo như chị cũng không
hẳn là quá nhiều.
Thế nhưng với tôi, đọc, gần và hiểu rồi cảm Như Bình,
tôi thấy chị sinh ra để nghệ thuật tìm đến, còn chị thì đi tìm kiếm để nâng niu
và hàn vá những mảnh vỡ thân phận, để dâng cho đời một vẻ đẹp lành lại. Những
cuộc đến, đi trái chiều ấy làm nên người đàn bà viết Như Bình. Để đến hôm nay, ở
chị một bến dừng đã neo đậu hồn chữ và hồn người. Từ một cô gái trên cột sóng
Đài phát thanh và truyền hình Hà Tĩnh đến một nhà văn, nhà thơ, nhà báo ở báo
Văn Nghệ Công An, Như Bình vẫn giản dị, hồn hậu và chân thành như thuở ban đầu.
Dù rằng để trụ lại và tỏa sáng được ở chốn Kinh đô nghệ thuật của cả nước, chị
đã phải băng qua bao thử thách khắc nghiệt của nghề nghiệp, cả những khoảng vỡ
tâm hồn, mà với chị đó là một sự mất mát. Có không ít lần chị thấy như bị dẫn dụ
vào giấc miên du, ở đó chị gặp những miếng đời bị xắt ra từ đám đông, cả rực rỡ
và tàn phai, lấp lánh cũng như u uẩn. Như Bình thấy mình lẫn vào đó, mài dịu vuốt
sắc, khởi lên ánh sáng từ xó tối, với chị, khai sinh những đứa con tâm hồn của
chính mình hay chuốt lại tác phẩm của người khác (nhiệm vụ của một Tổng thư kí
tòa soạn) đều là sự sáng tạo. giấu đi cái tôi của mình, chạm trổ chân dung của
người khác, ấy là sự hy sinh và phẩm chất của một người đàn bà đậm đặc chất miền
Trung như chị.
Tôi biết đến Như Bình từ rất lâu, khi say mê đọc chị,
qua chân dung, hóng sự và cầm Chuyên mục: Những chuyện khó tin nhưng có thật
trên Báo An ninh Thế giới cuối Tháng…Rồi Như Bình xuất hiện giữa thế giới của
tôi với mái tóc đen thẫm, dày mượt, tràn đầy nội lực, như kiểu một kí tự đàn bà
huyền bí, đôi mắt biết nói, trong sáng, thẳm buồn và sự ấm áp, chân thành. Chị
đã trám vào những khoảng thẫm mặn đời tôi, dù cho đêm đêm, tôi táng mình trên đỉnh
hoang vu, gió gào gọi từ tứ phía, thì tôi vẫn bám vào bàn phím. Như Bình truyền
cho tôi niềm tin vào bản thân, niềm vui khi mỗi trang viết của tôi chạm được
vào ai đó, dù chỉ là tơ tóc. Như Bình dẫn tôi đến với một thế giới khác.
Chị đã viết nên những câu chuyện tiểu thuyết hơn cả tiểu
thuyết nhưng vẫn thuyết phục được bạn đọc tin rằng, đó đâu trong cuộc đời những
con người ấy đã sống và tự bước vào đời sống văn chương của Như Bình, để được
chị vỗ về. Mà cuộc đời có trước văn chương, bởi thế Như Bình tựa hồ như sống
bao nhiêu cuộc đời. Chị đã trở thành một nhà văn đích thực, đúng nghĩa, để mở hồn
ra lắng nghe, đón nhận những dư vang của hiện thực, đưa nó hiển hiện sống động
đến độ, con người thật như đang cựa quậy trên trang viết của chị. Để thấy chị
đã tâm huyết và chăm chút như thế nào cho đứa con tinh thần của mình.
Ngoài xã hội, trong công việc, Như Bình mang gương mặt
của một nhà văn, nhà báo, nhà thơ nhưng khi trút bỏ những tấm áo ấy, chị lại là
một người phụ nữ của gia đình, tảo tần bếp núc, chi chút cho chồng con. Đôi khi
tôi tự hỏi, đôi vai nhỏ bé của chị đã gánh vác nặng nề đến nhường nào những
thiên chức ấy. Có khi, nửa đêm, tôi bị dựng dậy bởi cuộc gọi của chị. Như Bình
sửa và uốn cho bài viết của tôi nghiêm ngắn, chỉn chu. Tôi hiểu, không chỉ mình
tôi được gọi dậy lúc đêm sâu như thế. Chị đã vắt mình trong sáng tạo, rèn cặp,
chỉ lối để bao bạn viết đi đúng đường và ngày một trưởng thành. Như Bình là thế,
sống với triết lý sáng tạo cao thượng. Chị đã xẻ mình ra để sống trong bao ngòi
bút…
Như Bình là người lánh xa những tiệc tùng văn chương,
những nơi huyên náo danh ảo. Thời gian ấy chị nhẩn nha, thẩn thơ trên lối riêng
của chính mình. Có đôi khi chị tìm thiền trong tranh. Đã có một Như Bình họa
sĩ, cây cọ đưa chị đến với một đời sống riêng. Tôi thích ngắm tranh chị ở đề
tài thế sự. Mỗi bức vẽ là một câu chuyện đời sống, một thân phận, một ngổn
ngang, một ưu tư của người đàn bà sâu vào nghệ thuật để sáng tạo và cất giữ những
nỗi riêng tây. Những mảnh của đời sống và nét người xôn xao hay bình lặng trên
toan, nói với tôi về một tâm hồn đắm đuối trong thế giới của toan, cọ lẫn sắc
màu. Tranh là người, tranh là đời, Như Bình vẽ khác nhưng lại họa chính mình, chất
chứa muộn phiền, nhẹ nhõm, nhen lên những ngọn lửa ấm để chia bớt những gánh nặng
trong cuộc mưu sinh nhọc nhoài, để người gần người hơn.
Đẹp trong hội họa và đổi mới trong thơ, Như Bình tìm đến
lối biểu đạt mới, có cả yếu tố siêu thực, tượng trưng với nỗ lực cách tân chính
mình, để góp một tiếng nói mới vào thơ ca Việt Nam đương đại. Như Bình truyền
thống đấy mà không kém táo bạo trong ngôn từ. Chị là người đàn bà đẹp, thơ chị
đã đạt thứ nhan sắc của cảm xúc. Từ ngôn ngữ ảo diệu, là nơi gặp gỡ của thơ, nhạc,
họa, khiến người đọc nhẩn ngơ bởi thảm lá vàng “hoai mục”, hay sững sờ trước sự
tuẫn tiễn trung trinh của em “an táng vầng trăng trong bầu ngực”. Thơ chị đẹp cả
trong nỗi buồn đau, mất mát. Và có khi những phút tự cảm khiến chị run rấy lên
cơn sốt khi trở về với ngôi nhà số 4- Tạp chí Văn nghệ Quân đội. Nơi đầu tiên
đón bước chân cô gái tỉnh lẻ đến với “ngôi đền thiêng”.
“Chúng ta đã vắng xa nhau quá lâu đến nỗi phiến đá
trên con đường cũ đã trở lại màu rêu nâu như ngày đầu em đặt chân
đến nỗi cánh cửa gỗ thẫm màu hắt ánh sáng mỗi ngày chợt
bừng lên sắc vàng kì lạ
và góc vườn cũ năm xưa cây thay áo bật mầm.
Chúng ta đã không lời từ biệt nhau
chúng ta bặt nhau quá lâu không rõ vì sao
chúng ta đánh rơi cái kí ức sáng rỡ trong đám bụi lãng
quên
trong mọt giấy rơi ra từ kẽ pho sách mục
sự lãng quên trùng kiếp”
(Chúng ta đã vắng xa nhau)
Để rồi cũng chính tại bậc thềm đã in dấu bao thế hệ viết
gạo cội ấy, Như Bình đã chọn một con đường khác, đến với tờ báo An ninh Thế giới,
rồi phụ trách Chuyên đề Văn nghệ Công An. Chị đã bỏ lại bao nhiêu mồ hôi, nước
mắt, tận tụy, cả những ngổn ngang phận người giữa một xã hội mà cái gông hủ nho
tròng lên cổ người đàn bà đã thấm máu bao thế hệ.
Thơ Như Bình đến đây bình lặng trong từng sát na. Ngõ
hầu tâm hồn chị đã lãnh đạm, an nhiên với bao sục sôi cơn cớ, nhưng không, khi
đọc, tôi vẫn thấy từng lớp, từng lớp sóng cồn. Dưới mặt nước ao xuân phẳng lặng
kia, lớp bùn vẫn ngấu lên mùi năm tháng, màu mắt ưu tư của người phụ nữ viết,
phải sống trong bao thân phận mà có đôi khi chị tự hờn tủi đến bàng hoàng rằng
chị đã dám đi hết nông sâu bản mệnh mình chưa, hay phải ru ngoan khát khao rất
đỗi đàn bà để vừa vặn trong căn bếp gia đình? Đã là nghệ sỹ, thì cắc cớ hay cô
đơn là bản năng rồi. Lý gì chị phải từ bỏ máu thịt của mình. Bởi thế, đọc chị,
nể phục, yêu thương và tôi vẫn thấy xót xa.
“Em không thể chạy đến tìm anh để nói với anh/ thật ra
em rất cô đơn/ con thú hoang trong em rủ lông cụp đuôi lùi về phía bìa rừng/ gục
đầu thú tội/ Em không thể chạy đến tìm anh để ngã vào cô đon thêm một lần nữa”
hay “Thành phố này đến cái cây cũng chẳng được tự do xanh/ Cây đau đớn chịu
hành hình để sống/ Em thương những cái cây trên phố chật đông người. Cây thương
em như thương một tuyệt vọng”.
Như Bình là một người đàn bà mơ mộng. Chắc chắn không
mơ mộng chị không thể viết ra được những câu thơ hay ngạc nhiên. Nhưng dù mơ mộng,
dằn vặt, cuối cùng chị vẫn là người đàn bà biết giáu đi n hững khao khát dày
vò, đẻ rồi tự ru mình bằng những thanh âm lành cho đời.
“Em về ngủ giữa sen trắng
Mộng bình yên một đoá thôi
Ru em một hương thơm nắng
Ngắm em một mảnh gương trời
…
Hồn em về trên sen trắng
Đậu vào một đoá tường vân
Thở vào thở ra tan biến
Hoá em một thanh âm lành”
Trong lý thuyết sáng tạo, người ta cho rằng, nghệ sỹ
và người điên chỉ cách nhau trong tơ tóc. Là nghệ sỹ, Như Bình không đi ngoài
quy luật ấy. Nên trước đó chị lao vào viết như trong cơn cuồng bản năng, nhưng
sau này, với chị, nhiều khi không viết cũng là một giá trị hạnh phúc. Không viết
đôi khi còn đau hơn viết. Bởi khi đặt bút, con chữ đã nói hết rồi. Chị giữ lại
cơn đau bản năng, không khai thác bản thân. Chị quý báu những mạch nguồn đó,
như giữ những gầu nước nơi giếng khơi. Chị có thể gàn dở đến mức hâm. Nhưng thế
mới là chị, đôi khi kiêu ngạo đến bất cần. Chị cứ âm thầm như bông hoa, đâu cần
một mảnh vườn để dung thân mà náu vào khe sâu. Thì vẻ đẹp cương cường nhưng rất
đỗi mong manh của nó cũng đủ làm tan chảy vách đá trong một khoảnh khắc.
Ở góc nhìn này, tôi thấy chị như một đóa hoa triêu
nhan, mà người Nhật Bản gọi bằng nhiều cái tên gợi cảm như “kim tuyến của ban
mai”, “trăng lúc chiều tà”, hừng lên sắc màu sự sống từ mạch nước giếng nguồn
trong veo. Thân hoa mảnh mai trong bất tận sao mai, sao hôm, chia sức sống của
mình cho tất cả. Băng qua nhiều gió táp, mưa sa chốn hồng trần. giữa những ồn
ào, tấp tểnh đua tranh, vẫn thinh lặng mà an nhiên ngắm nhìn, ngẫm ngộ về tất cả…
Đi giữa đôi bờ nghệ thuật và đời thường, Như Bình
chính là một đóa nhan kiêu, rạng rỡ và u hoài. Mỗi lĩnh vực sáng tạo của chị là
một góc người. Thơ có lẽ là nơi chị trải bày nhiều hơn cả trong nỗi bản năng
đàn bà quẫy đạp. Thơ là cuộc vong thân để chị lột bày bức chân dung tinh thần của
mình. Thì hội họa lại là một phép thiền tâm với những nét cọ mềm trên toan, sống
động như xắn ra từ từng miếng đời. Mỗi bức vẽ là mỗi câu chuyện cõi người. Về
truyện ngắn, cái tên Như Bình đã được định danh. Và trong công việc Thư kí tòa
soạn làm nội dung tờ báo, chị mới là người sáng tạo đúng nghĩa, luôn trăn trở,
lo âu với sinh mệnh của bao ngòi bút và danh dự, sự mực thước, nghiêm cẩn.
Tôi bao lần băn khoăn tự hỏi, tại sao có nhiều thứ
trong một Như Bình đến thế. Tài hoa và xinh đẹp, trách nhiệm, ân nghĩa, đủ đầy
lộng lẫy, nên số phận ban cho đôi khúc ba đào để trì níu và dày vò, để bắt chị
phải ứa não nùng, cho thỏa oán đố chăng? Tôi không dùng từ “viên mãn” trong nghệ
thuật, bởi đó chính là cái chết về mặt tinh thần của người sáng tạo. Vì nước mắt
hay thiếu hụt lại là một gương mặt khác của hạnh phúc, vì nó mà con người nâng
niu phút giây an nhiên và không nguôi khát vọng. Nghệ thuật hay người nghệ sỹ đều
mang thân phận. Như Bình là bức bích hoa đàn bà quá đỗi. Để tôi nhìn ngưỡng,
trân trọng, và yêu thương, xa xót cả những khúc yếu hờn, day dứt của chị.
Nguồn: Văn Nghệ
