Mặc dù tôn trọng người lớn tuổi là một phần
của văn hóa Nhật Bản, ý tưởng loại bỏ người già đã xuất hiện ở Nhật Bản trước
đây. Mười năm trước, Taro Aso, khi đó là bộ trưởng tài chính và hiện là nhà đàm
phán đắc lực của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền, đã mong những người già "chết
sớm".
VẤN ĐỀ GIÀ HÓA CỦA NGƯỜI NHẬT LÀM SAO GIẢI QUYẾT?
(Báo
NEW YORK TIME- Mỹ)
Tại Nhật Bản, vấn đề già hóa dân số đang
trở nên nghiêm trọng. Trong các cuộc phỏng vấn và phát biểu trước công chúng,
Yusuke Narita, Tiến sỹ tại Đại học Yale, đã đưa ra ý kiến về cách đối phó với
dân số già đi nhanh chóng của Nhật Bản và gánh nặng kinh tế của nó.
“Tôi nghĩ giải pháp duy nhất hiện ra khá
rõ ràng- ông ta nói trong một bản tin cuối năm 2021- Đấy là gì nếu không phải
là tự sát hàng loạt tựa như kiểu mổ bụng tự sát của người già?”. Seppuku là
nghi thức tự mổ bụng mà bộ luật danh dự quy định cho các samurai bị sỉ nhục từ
thế kỷ 19.
Năm ngoái, khi được một học sinh trung học
yêu cầu giải thích lý thuyết của mình về seppuku hàng loạt, Tiến sĩ Narita đã
mô tả một cách sinh động cho một nhóm học sinh cảnh trong bộ phim kinh dị năm
2019 “Solstice”, nơi những người theo đạo Thụy Điển buộc một người lớn tuổi phải
tự tử bằng cách nhảy xuống từ một vách đá.
"Đúng hay sai là một câu hỏi khó trả
lời hơn. Nhưng nếu bạn nghĩ đây là một điều tốt, thì có lẽ bạn nên thúc đẩy sự
xuất hiện của một xã hội như vậy càng sớm càng tốt"- Tiến sĩ Narita nói.
Trong các cuộc phỏng vấn khác, ông ấy cũng
đã đề cập đến chủ đề trợ giúp người tự nguyện chết. "Trong tương lai, khả
năng cái chết bắt buộc sẽ được thảo luận"- ông Narita dự đoán.
Tiến sĩ Narita, 37 tuổi, cho biết những
tuyên bố của ông là "lạc quan" và ông chủ yếu nói về những nỗ lực nhằm
loại bỏ các chính trị gia và doanh nhân lớn tuổi khỏi vai trò lãnh đạo đất nước
để nhường chỗ cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên, với những bình luận của mình về trợ giúp
người tự nguyện chết và phúc lợi, ông ấy đã đánh trúng một trong những điểm đau
của Nhật Bản.
Mặc dù ông ấy hầu như không được biết đến
trong giới học thuật Hoa Kỳ, nhưng quan điểm cấp tiến của ông Narita đã mang lại
cho ông ấy hàng trăm nghìn người theo dõi trên mạng xã hội Nhật Bản, hầu hết là những thanh
niên vỡ mộng khi nghĩ rằng sự tiến bộ của đất nước đang bị cản trở bởi chế độ
lão hóa trị vì. Tiến sĩ Narita thường xuyên xuất hiện trên sóng truyền hình Nhật
Bản. Với chiếc áo phông, áo nỉ, áo khoác đường phố đặc biệt và cặp kính một
tròn, một vuông đặc trưng của mình, ông ấy thường gây sốc cho công chúng bằng
cách vung vẩy tấm cạc chứng nhận ông thuộc Liên hiệp bẩy trường đại học của
mình. Ông ta nổi tiếng là một trong những kẻ khiêu khích hiếm hoi và tìm được
khán giả trong ước muốn lật đổ những nền
tảng. Khẩu hiệu trên Twitter của ông ấy là "Những gì bạn không được phép
nói thường là sự thật".
Tháng trước, một nhóm các nhà bình luận đã
phát hiện ra những lời phát biểu của Tiến sĩ Narita và bắt đầu lan truyền chúng
trên mạng xã hội. Trong buổi bàn tròn có sự tham gia của các nhà khoa học và
nhà báo có thẩm quyền, một nhà xã hội học từ Đại học Tokyo tên là Yuki Honda coi
ý kiến của ông Narita là "thái độ căm ghét những người dễ bị tổn
thương".
Ngày càng có nhiều nhà phê bình cảnh báo rằng
quan điểm của Tiến sĩ Narita có nguy cơ ảnh hưởng đến chính sách nhà nước và
chuẩn mực xã hội. Với tỷ lệ sinh thấp của Nhật Bản và nợ công cao nhất trong thế
giới phát triển, các nhà hoạch định chính sách đang ngày càng quan tâm đến việc
làm thế nào đất nước có thể đáp ứng nghĩa vụ lương hưu ngày càng tăng. Cuối
cùng, ngày càng có nhiều người già Nhật Bản mắc chứng mất trí nhớ hoặc chết trong
cô đơn.
Trong một email trả lời, Tiến sĩ Narita
cho biết ông "thuộc số những ai chủ yếu lo ngại về tình trạng khi trong thế
giới chính trị, công nghiệp, truyền thông, giải trí và báo chí của Nhật Bản chịu
sự thống trị của một số ông trùm".
Các cụm từ "tự sát tập thể" và
"mổ bụng tập thể" được ông Narita gọi là "một phép ẩn dụ trừu tượng".
"Đáng lẽ tôi nên cẩn thận với những
hàm ý tiêu cực- ông giãi bày thêm- vào năm ngoái,sau khi xem xét lại, tôi đã bỏ
những từ đó".
Tuy nhiên, những người phê phán Tiến sỹ
Narita cho rằng những nhận xét của ông ấy về chủ đề này đã gieo vào đầu họ những
ý tưởng nguy hiểm.
“Thật là vô trách nhiệm- nhà báo Masaki
Kubota, chuyên viết các bài báo về Tiến sỹ Narita nói- Những ai quan tâm đến
gánh nặng xã hội của người già có thể nghĩ: Ông bà mình đã chữa chạy mãi rồi.
Cũng đã tới lúc cần loại bỏ họ thôi!"
Nhà bình luận Masato Fujisaki nói với ấn bản
tiếng Nhật của tờ “Newsweek” rằng không nên coi nhận xét của Tiến sỹ Narita như
những gì bỏ ngoài tai. Ông này cho rằng những người theo dõi Tiến sĩ Narita thực
sự tin người già phải chết và an sinh xã hội phải bị cắt giảm".
Mặc dù tôn trọng người lớn tuổi là một phần
của văn hóa Nhật Bản, ý tưởng loại bỏ người già đã xuất hiện ở Nhật Bản trước
đây. Mười năm trước, Taro Aso, khi đó là bộ trưởng tài chính và hiện là nhà đàm
phán đắc lực của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền, đã mong những người già "chết
sớm".
Trong bộ phim đen tối năm ngoái "Kế
hoạch 75" của đạo diễn Nhật Bản Chie Hayakawa, những người bán hàng dụ dỗ
người về hưu vào cái chết êm dịu do nhà nước điều hành với niềm hân hoan và phấn
khởi. Còn trong văn hóa dân gian Nhật Bản, các gia đình đã đưa những người thân
lớn tuổi lên đỉnh núi cao hay những góc rừng hẻo lánh để họ chết.
Tuy nhiên, những lời của Tiến sĩ Narita, đặc
biệt là cuộc nói chuyện của ông về "tự sát hàng loạt", đã làm bùng
lên những ký ức lịch sử đau đớn: trong Chiến tranh thế giới thứ hai, thanh niên
Nhật Bản đã chết với tư cách là phi công- cảm tử, và quân đội Nhật Bản đã ra lệnh
cho hàng ngàn gia đình ở Okinawa tự sát, mà không được đầu hàng.
Những người phê phán lo ngại rằng những
bình luận của Tiến Sỹ Narita có thể dẫn đến việc lặp lại tình huống năm 1948
khi Nhật Bản thông qua luật ưu sinh. Theo luật này, các bác sĩ đã cưỡng bức triệt
sản hàng nghìn người khuyết tật về tâm thần,mắc bệnh tâm thần hoặc bất thường về
gen. Năm 2016, một người đàn ông tin rằng nên xử tử những người tàn tật đã giết
chết 19 người tại một viện dưỡng lão ở ngoại ô Tokyo.
Trong công việc hàng ngày của mình, Tiến sỹ
Narita tiến hành nghiên cứu kỹ thuật về các thuật toán vi tính hóa cho chính
sách giáo dục và chăm sóc sức khỏe.Và Tiến sỹ Narita còn thường xuyên xuất hiện
trên nhiều nền tảng internet, truyền hình Nhật Bản nên sự nổi tiếng của ông ấy
ngày càng tăng: ông ấy xuất hiện trên trang bìa, thường xuyên xuất hiện trên
các chương trình trò chuyện và thậm chí còn đóng quảng cáo cho nước tăng lực. Tiến
sỹ Narita thậm chí còn có một bản sao trên TikTok.
Ông ấy thường xuất hiện trong công ty của
những kẻ gây rối của Thế hệ X như Hiroyuki Nishimura, doanh nhân khét tiếng và
chủ sở hữu của 4chan (một bảng thông báo trực tuyến phát triển dựa trên một số
ý tưởng độc địa nhất trên internet) và Takafumi Horie, một doanh nhân khôn
ngoan từng vào tù vì gian lận chứng khoán.
Đôi khi Tiến sĩ Narita thậm chí còn thử sức
mạnh ranh giới của những gì được phép. Tại một cuộc thảo luận bàn tròn của trường
kinh doanh Globis của Nhật Bản, Tiến sĩ Narita nói với đám đông: "Nếu những
người như các bạn ở Nhật Bản lần lượt bắt đầu thực hiện tự xử (seppuku), điều
đó không chỉ mang lại lợi ích cho xã hội mà còn quảng bá rất nhiều cho hình ảnh
của đất nước chúng ta ở nước ngoài".
Nhưng gây sốc không kém, một số nhà lập
pháp còn nói rằng ý tưởng của Tiến sĩ Narita mở ra cánh cửa cho các cuộc thảo
luận chính trị đã bị trì hoãn từ lâu về cải cách lương hưu và những thay đổi đối
với hệ thống phúc lợi. "Ngày càng có nhiều lời chỉ trích rằng người già có
quá nhiều quỹ hưu trí còn những người trẻ tuổi phải hỗ trợ người già - ngay cả
những người già giàu có"- Shun Otokita, 39 tuổi, thành viên thượng viện của
Đảng Đổi mới Nhật Bản cánh hữu, cho biết.
Những người phê phán lại cho rằng Tiến sĩ
Narita đã phóng đại quá mức vấn đề già hóa dân số mà không đưa ra các biện pháp
thực tế để giảm bớt.
Nhà sử học đương đại của Đại học
Connecticut, Alexis Dadden, cho biết: “Ông ấy bỏ qua các chiến lược hữu ích
khác, ví như những vườn trẻ tuyệt vời, tăng cường sự tham gia của phụ nữ vào lực
lượng lao động hoặc hòa nhập người nhập cư.Chính những biện pháp như thế đương
nhiên đã thổi một làn gió mới vào xã hội Nhật bản”.
Nói về cái chết êm dịu, Tiến sĩ Narita kể
câu chuyện về mẹ của ông, người bị chứng phình động mạch khi ông 19 tuổi. Việc
chăm sóc của bà đã tiêu tốn của ông 100.000 yên mỗi tháng - khoảng 760 USD.
Theo một số cuộc thăm dò của Nhật Bản, hóa
ra phần lớn dân số ủng hộ việc hợp pháp hóa cái chết êm dịu tự nguyện. Nhưng việc
bắt buộc thực hiện thủ tục này, như Tiến sĩ Narita gợi ý, khiến các nhà đạo đức
kinh hoàng. Fumika Yamamoto, giáo sư triết học tại Đại học Thành phố Tokyo, cho
biết cho đến nay, hoạt động này chỉ hợp pháp ở một số quốc gia - và sau đó là
trên cơ sở hoàn toàn tự nguyện.
TÔ HOÀNG (chuyển ngữ)