Quyết định xử phạt hành chính và tiêu hủy tranh vì triển lãm không xin phép, vẫn chưa được giải đáp có tình có lý tại cuộc họp báo chiều 17/8 tại TP.HCM.
Tiêu hủy tranh được
xem là biện pháp khắc phục hậu quả đối với triển lãm “Improvisation” (Ứng tác) bị xử phạt hành chính 25 triệu đồng vì không xin phép. Việc
buộc tiêu hủy tranh được ghi trong điều 6 của Quyết định 2696, do Phó Chủ tịch
UBND TP.HCM – Dương Anh Đức ký ngày 9/8. Vì sao phải tiêu hủy tranh, là nỗi băn
khoăn của nhiều người, mà khi trao đổi với chúng tôi thì chính Chủ tịch Hội Mỹ
thuật Việt Nam – Lương Xuân Đoàn cũng bày tỏ “khó hiểu và kỳ quặc”.
Triển lãm “Improvisation”
của Bùi Chát (Bùi Quang Viễn) khai mạc tại phòng tranh Alpha Art
Station (số 271/5 đường Nguyễn Trọng Tuyển, phường 10, quận Phú Nhuận, TP Hồ
Chí Minh) vào tối 15/7. Đoàn
kiểm tra liên ngành văn hóa đã phát hiện triển lãm “Improvisation” không có giấy phép và lập biên bản ngày 22/7. Trên cơ sở
xác minh các tình tiết liên quan, ngày 3/8, giám đốc Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM
có Tờ trình số 3277 đề nghị UBND TP.HCM ra quyết định xử phạt hành chính.
Quyết định xử phạt hành
chính 25 triệu đồng vì triển lãm không xin phép, được áp dụng theo
khoản 4 điều 19 của “Nghị
định 38/2021/NĐ-CP xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực văn hóa, quảng cáo”, thì không có gì phải bàn cãi. Thế nhưng, biện pháp khắc
phục hậu quả “buộc ông Bùi Quang Viễn tiêu hủy 29 bức tranh” lại khiến dư luận
xôn xao.
Tại buổi họp báo chiều
17/8, Chánh Thanh tra Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM- Phạm Văn Dũng giải thích: “Theo
quy định, khi tổ chức triển lãm các loại tranh sơn dầu và có tính chất thương mại
thì cần phải xin phép. Khi đi kiểm tra triển lãm này, chúng tôi dựa trên nguyên
tắc tôn trọng việc sáng tạo của văn nghệ sĩ và sau khi kiểm tra nội dung của
các bức tranh, chúng tôi thấy không có vi phạm nghiêm trọng nên chúng tôi không
thu giữ tang vật mà cho tác giả tự giữ tác phẩm và tự thực hiện hành vi tiêu hủy”.
Rõ ràng, Sở Văn hóa
Thể thao TP.HCM đã uyển chuyển một cách nửa vời và máy móc một cách cứng nhắc,
khiến “việc bé xé ra to”. Nếu đã “kiểm tra nội dung các bức tranh, chúng tôi thấy
không có vi phạm nghiêm trọng” thì tại sao Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM còn tham
mưu cho lãnh đạo UBND TP.HCM áp dụng “biện pháp khắc phục hậu quả” là tiêu hủy
tranh?
Triển lãm “Improvisation” gồm 29 bức tranh, không hề bán một bức tranh nào. Tiêu hủy
29 bức tranh đồng nghĩa tiêu hủy toàn bộ tác phẩm của một triển lãm. Thậm chí,
Chánh Thanh tra Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM – Phạm Văn Dũng còn tiết lộ: “Sau
trường hợp của họa sĩ Bùi Quang Viễn, phía Sở thấy quy định tiêu hủy tác phẩm
không có giấy phép tổ chức triển lãm chưa phù hợp thực
tiễn nên kiến nghị lên UBND TP Hồ Chí Minh. Vào ngày 15/8, UBND TP Hồ Chí
Minh có gửi công văn khẩn ra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch kiến nghị bỏ điều
khoản tiêu hủy tác phẩm không có giấy phép tổ chức triển lãm. Tuy nhiên, với
triển lãm của Bùi Quang Viễn, quyết định xử phạt hành chính, buộc tiêu hủy tang
vật vi phạm vẫn được thực thi”.
Có hai điều đáng ái
ngại khiến một vụ triển lãm không xin phép trở thành một sự kiện ầm ĩ. Thứ nhất,
ở
điểm c, khoản 8 điều 19 của “Nghị
định 38/2021/NĐ-CP xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực văn hóa, quảng cáo” quy định buộc tiêu hủy tang vật vi phạm khi triển lãm vừa
không xin phép vừa “Triển lãm tác phẩm, hiện vật, tài liệu có
nội dung vi phạm quy định về nếp sống văn minh, tuyên truyền bạo lực, các hành
vi tội ác, tệ nạn xã hội gây hại cho sức khỏe, hủy hoại môi trường sinh thái”. Nghĩa là, chỉ tiêu hủy khi đã có đủ căn cứ để xác định
những tác phẩm lén lút trưng bày là thứ độc hại.
Thứ hai, Sở Văn hóa
Thể thao TP.HCM cũng nhận ra quy định tiêu hủy tranh “chưa
phù hợp thực tiễn”, sao lại vội vàng
tham mưu cho UBND TP.HCM biện pháp khắc phục hậu quả? Cho dù cách làm của Sở Văn
hóa Thể thao TP.HCM hội đủ sự hợp lý thì cũng chưa thuyết phục về sự hợp tình.
Lẽ ra, với việc buộc tiêu
hủy tranh chưa từng có tiền lệ, Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM phải xử lý thật cẩn
trọng và thật cầu thị. Ít nhất, phải tham khảo ý kiến chuyên môn của Hội Mỹ thuật
Việt Nam hoặc Cục Mỹ thuật Nhiếp ảnh & Triển lãm của Bộ Văn hóa Thể thao
& Du lịch, nhằm có được giải pháp tối ưu.
Nhiều ý kiến trên mạng
có vẻ trách móc Phó Chủ tịch UBND TP.HCM – Dương Anh Đức đã hơi bất cập khi ban
hành quyết định tiêu hủy tranh. Thực tế, ông Dương Anh Đức vốn là một nhà giáo,
một nhà khoa học nên không mấy am tường về nghệ thuật. Ông Dương Anh Đức không
có điều kiện tìm hiểu cặn kẽ về các hoạt động văn hóa, nên phải tin vào tờ trình
của Sở Văn hóa Thể thao TP.HCM.
Quản lý văn hóa không
hề đơn giản, vì cần phải có năng lực thẩm mỹ và tinh thần liên tài. Triển lãm “Improvisation” chỉ gồm những bức tranh trừu tượng, không hề vi phạm thuần
phong mỹ tục hay đạo đức cộng đồng. Cho nên, việc tiêu hủy tranh nếu xảy ra, sẽ
gây hệ lụy khôn lường. Bởi lẽ, trong thế giới hội nhập hôm nay, không nơi nào còn
xem ứng xử thô bạo với các tác phẩm nghệ thuật là một thái độ khôn ngoan.
Chúng tôi, bằng tất cả
thiện chí xây dựng một đời sống văn hóa Việt Nam văn minh, hiện đại và đậm đà bản
sắc dân tộc, mong muốn UBND TP.HCM và Sở Văn hóa Thể thao TPHCM hãy đắn đo kỹ lưỡng.
Đừng để việc tiêu hủy tranh xảy ra, dù do họa sĩ Bùi Quang Viễn tự làm theo quyết
định đã ban hành, hay do một đơn vị cưỡng chế thực hiện.
Tiêu hủy 29 bức tranh
trừu tượng, dù bằng cách đốt đi, dù bằng cách nghiền nát, dù bằng cách ngâm hóa
chất cũng không có lợi cho môi trường chung. Những bức tranh nếu không có giá
trị sẽ tự tiêu hủy trong lòng công chúng theo thời gian.
LÊ THIẾU NHƠN
