Vì Nga phong tỏa Biển Đen nên khoảng 20
triệu tấn ngũ cốc bị giam tại các hãng tàu của Ukraine, con số này tương ứng với
mức thụ hưởng hàng năm của tất cả các nước phát triển trên thế giới.
KHỦNG HOẢNG LƯƠNG THỰC TOÀN CẦU CÀNG NGÀY CÀNG TỆ HẠI
(Báo PROJECT SYNDICATE – Mỹ)
Xung đột ở châu Âu, bắt đầu từ sau cuộc khủng
hoảng khí hậu tệ, đại dịch COVID-19 và giá năng lượng tăng cao, nay ngày càng tồi
tệ hơn. Và đó là điều cuối cùng mà hệ thống lương thực toàn cầu mong manh phải
hứng chịu. Gần 50 triệu người trên thế giới hiện đang đứng trước bờ vực của nạn
đói.
Vì Nga phong tỏa Biển Đen nên khoảng 20
triệu tấn ngũ cốc bị giam tại các hãng tàu của Ukraine, con số này tương ứng với
mức thụ hưởng hàng năm của tất cả các nước phát triển trên thế giới. Nhưng ngay
cả khi công việc giao dịch này được tháo bỏ thì vẫn chưa đủ, bởi vì bản thân cuộc
xung đột Ukraine vẫn giáng một đòn tiếp vào hệ thống lương thực thế giới. Ngày
này, thế giới đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng lương thực sẽ kéo dài trong
nhiều năm chứ không phải chỉ vài tháng.
Cuộc khủng hoảng hiện nay là cuộc khủng hoảng
giá cả: chỉ số giá lương thực của Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc đã tăng lên
mức cao kỷ lục. Nhưng sau một năm nữa, một cuộc khủng hoảng liên quan đến tình
trạng thiếu thực phẩm có thể bắt đầu. Báo cáo mới của chúng tôi về hậu quả toàn
cầu của cuộc xung đột Ukraine đã xem xét đến việc gián đoạn mùa màng sẽ ảnh hưởng
như thế nào đến việc xuất khẩu nông sản Ukraine, cũng như cuộc khủng hoảng phân
bón toàn cầu do xung đột hiện nay, sẽ làm giảm khả năng tự cung cấp thức ăn của
nhiều quốc gia.
Vụ lúa mì năm nay ở Ukraine (quốc gia này
thường chiếm 10% xuất khẩu lúa mì thế giới) sẽ thấp hơn 42% so với năm 2021.
Theo cựu Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp Ukraine Roman Leshchenko, diện tích ngũ cốc
gieo sạ vào năm 2022 có thể không đạt một nửa so với trước chiến tranh, có
nghĩa là thiệt hại cho vụ mùa năm sau đã hiển hiện.Còn khi cuộc chiến cuối cùng
kết thúc, sẽ mất nhiều năm để khôi phục lại các trang trại, đất đai và các cơ sở
lưu trữ của Ukraine. Hậu quả không chỉ giới hạn ở xứ sở này. Giá phân bón trung
bình, tăng 80% vào năm ngoái, đã tăng thêm 30% kể từ đầu năm 2022 do kết quả của
các biện pháp hạn chế xuất khẩu của Nga cộng với các lệnh trừng phạt của phương
Tây.
Phân bón hóa học là xương sống của nền
nông nghiệp hiện đại. Nhờ chúng mà sản lượng ngũ cốc toàn cầu đã tăng gấp ba lần
kể từ những năm 1960, giúp dân số thế giới tăng nhanh nhất trong lịch sử. Cuộc
khủng hoảng toàn cầu về thị trường phân bón có nghĩa là bây giờ- hơn bao giờ hết-các
quốc gia trên thế giới cần phải tự cung cấp cho chính mình.
Khi giá cả ở Anh và Mỹ tăng nhanh cho thấy,
ngay cả các nước thuộc thế giới phát triển cũng không tránh khỏi những hậu quả
toàn cầu của cuộc xung đột này. Nhưng ở nhiều quốc gia đã và đang chao đảo bên
bờ vực của sự bất ổn, tình hình thực sự rơi vào tình trạng tuyệt vọng. Ở Sri-Lanka,
nơi lạm phát hàng năm hiện đã lên tới 54%, hơn 80% dân số bị buộc phải đi ngủ
mà không ăn uống gì.
Nạn đói ở các nước Burkina-Faso,
Mavritania, Mali, Nigie, Char đã lên tới mức kỷ lục. Đối với các tổ chức nhân đạo,
hậu quả cũng tiêu cực. Giá lương thực cao kỷ lục và chi phí vận chuyển tăng vọt,
khi các nước giàu cố gắng tìm kiếm các nguồn năng lượng khác ngoài Nga, là sự kết
hợp chết người đối với 274 triệu người mà Liên hợp quốc ước tính sẽ cần viện trợ
nhân đạo trong năm nay. Và điều này chỉ là khởi đầu. Các cuộc khủng hoảng lương
thực toàn cầu năm 2008 và 2012 cho thấy tình trạng thiếu lương thực sẽ làm trầm
trọng thêm các vấn đề hiện có và trong trường hợp xấu nhất, làm bùng phát các
cuộc xung đột mới.
Những người biểu tình ở Sri Lanka- nơi
đang gặp khó khăn trong việc nhập khẩu lương thực và nhiên liệu- đã buộc tổng
thống của nước họ phải từ chức; trong khi đó nông dân ở Peru, vì không có phân
bón, đã phong tỏa các con đường và các cửa hàng bị cướp phá. Một mô hình mới do
“The Economist” công bố dự đoán rằng, trong năm tới, hàng chục quốc gia sẽ chứng
kiến sự gia tăng đáng kể các cuộc "xáo trộn" ví như các cuộc xung đột
và bất ổn chính trị, và nhiều quốc gia khác có thể bị sập đổ về kinh tế. Cộng đồng
quốc tế cần khẩn trương hành động để ngăn chặn vòng luẩn quẩn vừa nẩy sinh này.
Giám đốc Điều hành Chương trình Lương thực
Thế giới (WFP) David Beasley đã viết trong lời nói đầu của mình cho bản báo cáo
của chúng tôi rằng, các nhà chức trách có nghĩa vụ đảm bảo làm sao để cuộc xung
đột ở Ukraine không ảnh hưởng đến hàng triệu gia đình đang trải qua cuộc chiến
chống đói chết người của họ. Vì không có viên đạn bạc nào có thể giải quyết được
cuộc khủng hoảng lương thực, thế giới phải bắt tay ngay vào một chương trình khẩn
cấp để giảm thiểu thiệt hại, đồng thời lưu ý đến tính lâu dài.
Trước mắt, cộng đồng quốc tế phải phá gỡ sự
phong tỏa của Nga và mở một lối đi an toàn với sự hộ tống của hải quân cho các
tàu chở hàng sẽ đưa 20 triệu tấn lúa mì mắc kẹt tại các cảng của Ukraine ra với
thế giới. Hành
động đáp ứng cũng cần thiết để ngăn chặn chủ nghĩa bảo hộ, vốn đã trở thành phản
ứng tiêu cực đối với một số người. Đặc biệt, kể từ ngày 24 tháng 2, 23 quốc gia
đã áp dụng việc hạn chế đối với xuất khẩu thực phẩm, chiếm 17,3% tổng lượng
calo được giao dịch trên toàn thế giới.
Về phương diện này, các cơ quan đa phương
như Tổ chức Thương mại Thế giới nên khuyến khích các nước lớn nhất về kinh tế
phối hợp và mở rộng nguồn dự trữ lương thực để ngăn chặn việc tăng thêm giá.
Ngoài ra, các chính phủ có thể ứng phó với cuộc khủng hoảng giá lương thực tăng
cao bằng cách cung cấp viện trợ nhân đạo cho các quốc gia dễ bị tổn thương nhất
và tăng cường tài trợ cho các tổ chức nhân đạo đang phải vật lộn để theo kịp với
chi phí mua sắm và vận chuyển tăng nhanh.
Tuy nhiên, chỉ riêng việc viện trợ nhân đạo
không thôi sẽ là không đủ nếu chúng ta muốn ngăn chặn cuộc khủng hoảng giá
lương thực leo thang thành một cuộc khủng hoảng mất an ninh lương thực trên thực
tế. Chúng ta cần phải thúc đẩy khả năng tự cung tự cấp, bao gồm bằng cách giúp
các nước đang phát triển đa dạng hóa các nguồn nhập khẩu và áp dụng các công
nghệ chỉnh sửa bộ gen mới để cải thiện năng suất cây trồng. Cũng cần giúp các
nước châu Phi tăng sản lượng phân bón.Nhiều quốc gia, bao gồm Mozambique, Togo,
Tunisia và Nigeria, có nguồn dự trữ nguyên liệu thô chưa được khai thác đáng kể,
cần thiết phải sản xuất phân bón của riêng họ và giảm sự phụ thuộc của châu Phi
vào nguồn cung cấp của Nga.
Cuối cùng, cuộc khủng hoảng hiện nay nhấn
mạnh tầm quan trọng của việc cải thiện điều phối thương mại. Ví dụ, khu vực mậu
dịch tự do của Lục địa Châu Phi được thành lập gần đây hứa hẹn sẽ giúp mở rộng
thương mại nội khối và cung cấp một số biện pháp bảo vệ chống lại các cú sốc
bên ngoài trong tương lai.
Putin- người coi là đã “vũ khí hóa nguồn
cung cấp lương thực”-
không phải là người duy nhất chịu trách nhiệm cho cuộc khủng hoảng hiện tại mà
cuộc xung đột Ukraine đã khiến tình hình vốn đã tồi tệ trở nên tồi tệ hơn.
Chúng ta vẫn còn một cuộc đấu tranh lâu dài ở phía trước, bởi vì chúng ta không
chỉ phải đối phó với việc phong tỏa Biển Đen, mà còn đối với các vấn đề cấu
trúc đã thực sự khiến thế giới rất dễ bị tổn thương do gián đoạn nguồn cung cấp
lương thực.
TÔ HOÀNG (chuyển ngữ)
