Tất cả chúng ta đều là những người theo chủ nghĩa hòa bình về vấn đề Urkaine. Nhưng bạn phải hiểu những gì Putin đang nghĩ, và đặc biệt là những gì người Nga đang nghĩ, hoặc ít nhất ra là một phần lớn trong số họ đang nghĩ.
THƯƠNG VONG ĐẦU TIÊN CỦA CHIẾN TRANH LUÔN
LÀ SỰ THẬT…
(Bài đăng trên báo Le Figaro-Pháp)
Andrey Makin, Viện sỹ hàn lâm Pháp gốc Nga
lo lắng về việc Nga đang biến Ukraine thành "một cái vạc lửa". Ông
không coi mình là người có lập trường ủng hộ Điện Kremlin và lấy làm tiếc vì
cách tiếp cận vội vã đối với một cuộc xung đột, vốn đòi hỏi phải có sự phân biệt
thật rõ ràng giữa mặt đúng, mặt sai, một sự phân biệt đứng ngoài ngoài mọi cuộc
tranh cãi.
FIGARO: Hai chữ "chiến tranh" gợi
lên trong ông - một
nhà văn gốc Nga những cảm xúc gì?
ANDREY MAKIN: Tôi thậm chí không thể tưởng
tượng được! Trước mắt tôi hiện ra khuôn mặt những người bạn Ukraine của tôi ở
Moscow. Với họ- trước hết, tôi nhìn thấy những người bạn chứ không phải là người
Ukraine. Rồi tới khuôn mặt của con cháu họ, những người đã rơi vào cái vạc lửa
này. Tôi sót thương những người Ukraine bị chết dưới bom đạn, cũng như những
người lính Nga trẻ tuổi đang tiến hành một cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn
này.Số phận của những người bất hạnh- đối với tôi- quan trọng hơn nhiều số bộ
phận của những vị nguyên thủ chóp bu.. Như nhà văn Pháp Paul Valery đã nói: "Chiến tranh là một
loại hành động xuẩn ngốc mà những người không quen biết nhau bỗng giết nhau vì vinh
quang và lợi lộc của những kẻ biết nhau và không giết nhau".
FIGARO: Một số nhà báo gọi ông là nhà văn ủng
hộ Putin. Sự thật là như vậy sao?
ANDREY MAKIN: Tôi có được nhãn hiệu này
khoảng gần hai mươi năm nay, nhờ một nữ nhà báo từ France-Presse. Điều ấy xảy
ra ngay sau sự ra đi của Boris Yeltsin, người mà các hoạt động của ông đã trở
thành một thảm họa đối với Nga. Tôi giải thích với cô ấy rằng Yeltsin, trong
tình trạng say rượu liên tục, thực sự gây nguy hiểm, vì ông ta là người chịu
trách nhiệm về nút bấm hạt nhân. Và tôi bày tỏ hy vọng rằng trong tương lai, nước
Nga có thể sẽ trở nên lý trí và thực dụng hơn một chút. Nhưng cô ấy đã viết với
dòng tiêu đề: " Makin bảo vệ chủ nghĩa thực dụng của Putin". Vì đó là
tin tức của AFP, nên nó đã được lan chuyền khắp nơi. Khi tôi vừa ra nhập Viện
Hàn lâm, một tờ báo tuần báo hàng đầu, mà tôi sẽ không nêu tên ra đây vì sự tử
tế của mình, bỗng đăng một bài với tiêu đề: "Makin là tay sai của Putin
trong Viện Hàn lâm Pháp" ... Đây là bằng chứng quá thuyết phục về thế giới
dối trá mà chúng ta đang sống.
FIGARO: Ông lên án hoạt động quân sự của
Nga chứ...
ANDREY MAKIN: Sự phản đối của tôi đối với hoạt
động ấy không nên trở thành một loại thần chú, một minh chứng về quyền công dân
cho những trí thức không dám công khai ra mặt. Để nhắc lại điều hiển nhiên này,
tôi hoàn toàn không muốn lên tiếng và cũng không ủng hộ cách tiếp cận vội vã với
thảm kịch hiện nay, điều sẽ cản trở bất kỳ cuộc bàn thảo và hiểu biết nào.
Chúng ta có thể lên án quyết định của
Vladimir Putin, phỉ báng Nga, nhưng điều này sẽ không giải quyết được gì và sẽ
không giúp ích được gì cho người Ukraine.
Hãy nhớ lại câu chuyện hậu trường đã làm
cho thảm họa này có thể xảy ra. Cuộc chiến của quân đội Ukraine tại Donbass kéo
dài 8 năm, hậu quả là 13 nghìn người chết và số người bị thương cũng tương tự,
kể cả trẻ em. Tôi lấy làm tiếc về sự im lặng của giới chính trị và truyền thông
xung quanh vấn đề này, sự thờ ơ với những người đã chết, mà mọi tội lỗi duy nhất
của những ai bị thiệt mạng là do họ nói tiếng Nga. Nhưng khi tôi nói điều này,
không có nghĩa là tôi biện minh cho bất kỳ hành động nào của Vladimir Putin. Và
nếu chúng ta nhấn mạnh đến vai trò chủ chiến của Hoa Kỳ, hiện diện trong tất cả
các hành lang quyền lực của Ukraine, kể cả trước và trong thời điểm diễn ra “
cuộc cách mạng Maidan”, điều này cũng không hoàn toàn nhắm biện minh cho người thủ
lĩnh của nước Nga.
Cuối cùng, chúng ta không được quên những tiền
lệ được đặt ra bởi vụ đánh bom Belgrade và sự tàn phá Serbia của các lực lượng
NATO vào năm 1999 mà không có sự chấp thuận của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
Nga coi các sự kiện này như một sự sỉ nhục và giữ mãi chúng trong ký ức. Cuộc
chiến ở Kosovo đã đọng lại trong hoài niệm của người dân Nga và nhà lãnh đạo nước
này một thời gian khá dài.
Khi Vladimir Putin tuyên bố rằng Nga đang
gặp nguy hiểm, đây không phải là "cái cớ": dù đúng hay sai, người Nga
đều cảm thấy bị bao vây, và điều này gắn liền với lịch sử, cũng như với các hoạt
động quân sự của phương Tây ở Afghanistan, Iraq và Libya…Cuộc nói chuyện giữa
Putin và tổng thống Kazakhstan đã tóm gọn tất cả. Nhà lãnh đạo Kazakhstan từng
cố gắng thuyết phục Putin tin rằng việc triển khai các căn cứ của Mỹ trên lãnh
thổ Kazakhstan sẽ không gây ra mối đe dọa nào cho Nga. Vì vậy, hãy đồng ý không
coi Hoa Kỳ là một mối đe dọa. Putin đáp lại với một nụ cười buồn: " Đó
chính xác là những gì người Mỹ đã cố gắng thuyết phục Saddam Hussein!"
Một lần nữa, tôi không có cách nào hợp thức
hóa được các vụ bắn phá và ném bom, nhưng điều quan trọng không phải là những
gì tôi nghĩ, cũng không phải là tất cả chúng ta nghĩ. Ở Châu Âu, tất cả chúng
ta đều là những người theo chủ nghĩa hòa bình về vấn đề này. Nhưng bạn phải hiểu
những gì Putin đang nghĩ, và đặc biệt là những gì người Nga đang nghĩ, hoặc ít
nhất ra là một phần lớn trong số họ đang nghĩ.
FIGARO: Ông có nghĩ rằng hành động của
Putin là hệ quả chính sách của phương Tây. Nhưng chả lẽ Tổng thống Nga không mơ
ước trả thù phương Tây sao?
ANDREY MAKIN: Tôi đã nhìn thấy Vladimir
Putin vào năm 2001, ngay sau cuộc bầu cử đầu tiên của ông ấy. Đó là một con người
hoàn toàn khác so với bây giờ. Ông ta có một giọng nói rụt dè, không tự tin lắm.
Khi đó, ông ta đang tìm kiếm sự hiểu biết ở các quốc gia dân chủ. Tôi hoàn toàn
không tin rằng vào thời điểm đó ông ta đã đang ấp ủ một kế hoạch của chủ nghĩa
đế quốc, như ngày hôm nay người ta khẳng định
Tôi thấy ông ấy là một chính trị gia thực
dụng hơn là một nhà tư tưởng. Vào thời điểm đó, chính phủ Nga đã tìm cách đạt
được chỗ đứng trong thế giới phương Tây. Và thật ngu ngốc khi nghĩ rằng người
Nga quá hoài niệm đối với Gulag và Bộ Chính trị. Họ có thể khao khát an ninh
kinh tế, không có thất nghiệp. Và họ cũng khao khát sự hiểu biết lẫn nhau giữa
các dân tộc. Tại Đại học Tổng hợp Moscow, không một ai tạo ra sự khác biệt giữa
sinh viên Nga và Ukraine, cũng như đối với sinh viên các nước cộng hòa khác thuộc
Liên Xô.. Tuần trăng mật tiếp tục diễn ra giữa Nga và Châu Âu, giữa Putin và
Châu Âu khá lâu. Năm 2001, Putin là nguyên thủ quốc gia đầu tiên đề nghị hỗ trợ
George W. Bush sau vụ tấn công 11/9. Nhờ vào các căn cứ của mình ở Trung Á, Nga
đã tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của Mỹ trong khu vực. Nhưng vào
năm 2002, Mỹ đã rút khỏi hiệp ước ABM yêu cầu hạn chế việc triển khai các lá chắn
chống tên lửa. Nga phản đối quyết định này, theo quan điểm của Nga, hành động của
Mỹ chỉ có thể làm tăng cường việc chạy đua vũ trang. Và vào năm 2003, người Mỹ
đã tuyên bố tổ chức lại các lực lượng vũ trang của họ nhằm vào Đông Âu.
Putin bắt đầu chán nản kể từ năm 2004, khi
các nước xã hội chủ nghĩa xưa kia gia nhập NATO cùng với việc gia nhập Liên
minh châu Âu. Hóa ra như thế này: để trở thành một người châu Âu, bạn cần phải
trở thành một người chống Nga. Thật là xấu hổ ! Putin hiểu rằng châu Âu đã bị Mỹ
nô dịch. Sau đó, vào năm 2007, bước ngoặt thực sự đã đến khi Putin có bài phát
biểu tại Munich, trong đó ông cáo buộc người Mỹ duy trì các cấu trúc NATO lỗi
thời và nỗ lực tạo nên một thế giới đơn cực. Ấy vậy mà, vào năm 2021, khi lên nắm
quyền, Joe Biden không nói gì hơn ngoài việc khẳng định: "Nước Mỹ sẽ thống
trị thế giới một lần nữa".
FIGARO: Chúng tôi có cảm giác rằng, theo cách
nhìn nhận của ông thì cả Phương Tây cả Nga đều đúng. Chả lẽ trong những biến cố
hiện nay, ông không thấy ai là kẻ đi xâm chiếm sao?
ANDREY MAKIN: Tôi không bênh vực ai cả!
Nhưng tôi lấy làm tiếc khi tuyên truyền của châu Âu đối lập với tuyên truyền của
Nga. Ngược lại thế, ngay từ bây giờ châu Âu nên thể hiện sự khác biệt của mình,
khi đưa ra một nền báo chí đa nguyên mở ra cuộc tranh luận. Khi tôi còn là một
đứa trẻ ở nước Nga Xô Viết và trong số các tờ báo hình như duy chỉ có tờ “Sự thật”
là tồn tại, tôi đã mơ về một nước Pháp với quyền tự do ngôn luận, tự do báo
chí, nơi các ý kiến khác nhau được đăng trên các tờ báo khác nhau. Cuộc chiến
đã giáng một đòn khủng khiếp vào quyền tự do ngôn luận: ở Nga- điều này không
có gì đáng ngạc nhiên, nhưng ở phương Tây lại cũng y chang. Họ nói rằng
"thương vong đầu tiên của chiến tranh luôn là sự thật". Điều đó đúng,
nhưng tôi muốn điều này không xảy ra ở Châu Âu, ở Pháp. Theo tôi, việc Chủ tịch
Ủy ban châu Âu Ursula Von Der Leyen đóng cửa kênh RT France là một sai lầm chắc
chắn sẽ bị dư luận cho rằng đó là một hoạt động kiểm duyệt. Làm sao không phẫn
nộ trước việc chuyến lưu diễn của Nhà hát Bolshoi tại Nhà hát Opera Hoàng gia ở
London bị hủy bỏ, cũng như các bài giảng công khai về Dostoevsky tại Đại học
Milan bị ngưng lại? Làm thế nào chúng ta có thể khẳng định rằng chúng ta đang bảo
vệ nền dân chủ bằng cách kiểm duyệt các kênh truyền hình, hoạt động của các nghệ
sĩ, nội dung của các cuốn sách? Bằng các biện pháp vừa kể trên,chính người châu Âu sẽ nuôi dưỡng chủ nghĩa dân tộc
của Nga và kết cục là ngược lại với những gì họ mong đợi.
Nên làm khác đi.. Cần phải mở cửa với Nga,
cụ thể là thông qua những người Nga sống ở châu Âu và thân châu Âu. Như
Dostoevsky đã nói rất đúng: "Mọi viên đá ở châu Âu này đều thân yêu đối với
chúng ta".
FIGARO: Nhưng không đáng coi là độc hại
sao, khi Putin nói về "sự phân biệt
hóa" ...
ANDREY MAKIN: Tiểu đoàn Azov (một tổ chức
khủng bố bị cấm ở Liên bang Nga )đơn vị đã tái chiếm thành phố Mariupol từ tay
quân ly khai vào năm 2014 và kể từ đó được đưa vào quân đội chính quy Ukraine,
đã tuyên bố tư tưởng tân Quốc xã của mình. Các đội viên đội mũ bảo hiểm, đeo
huy hiệu có biểu tượng của S.S và cây thánh giá có hình chữ vạn. Tất nhiên, sự
hiện diện của họ vẫn còn chuyện bên lề, nhà nước Ukraine không phải là Đức Quốc
xã và không tôn thờ Stepan Bandera vô điều kiện. Nhưng các nhà báo phương Tây lẽ
ra phải điều tra nghiêm túc về ảnh hưởng này, và châu Âu lẽ ra nên lên án sự hiện
diện các biểu tượng của Đức Quốc xã trên lãnh thổ của mình. Cần phải hiểu rằng
điều ấy nhắc nhớ người Nga về Chiến tranh thế giới thứ hai và về các tên phát
xít Ukraine ủng hộ Hitler. Và điều này
khiến người Nga tin vào những lời tuyên truyền của Điện Kremlin.
FEGARO: Ngoài những tranh cãi về nguyên
nhân và trách nhiệm của từng bên tham chiến, ông nghĩ gì về phản ứng của châu
Âu?
ANDREY MAKIN: Bruno Le Maire bị phê phán
khi ông này nói về một cuộc chiến tranh tổng lực, nhưng ông ta có công là đã
nói ra sự thật và công khai gọi những kẻ gửi vũ khí và lính đánh thuê tới
Ucraine với ý định phá hoại nền kinh tế Nga. Trên thực tế, đó là việc phá hủy
nước Nga và làm bần cùng hóa người dân ở nước này. Cần phải nói trắng ra rằng:
phương Tây đang chống lại Nga.
Tuy nhiên, nếu có thể kể tới một thời điểm
tích cực tạo ra khả năng dân chủ hóa nước Nga, thì đó là sự phá hủy cấu trúc đầu
sỏ, vốn đã là một khối u thực sự được bắt đầu từ những năm 1990. Tôi kêu gọi
các nhà lãnh đạo châu Âu trục xuất những tên đầu sỏ dã thú, tịch thu hàng tỷ
rúp đánh cắp được và gửi tại London. Và thay vì đóng băng chúng như hiện nay,
hãy phân phát chúng cho những người nghèo ở châu Âu và Nga.
FIGARO: Còn những điều gì khác cần phải
làm?
ANDREY MAKIN: Để ngăn chặn cuộc chiến đang
xẩy ra, để tạo cho Ukraine một tương lai,như trước đây,người ta vẫn tin rằng cần
phải tấn công. Nhưng đôi khi cần phải làm ngược lại- rút lui! Cần phải nói: “
Chúng tôi đã sai!”. Năm 1992, sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, chúng tôi thấy
mình đang ở ngã ba đường. Chúng tôi đã rẽ sai đường. Khi đó tôi thực sự nghĩ rằng
sẽ không còn khối nữa, NATO sẽ tan rã vì Mỹ không còn kẻ thù, rằng chúng ta sẽ
tạo ra một lục địa hòa bình vĩ đại. Nhưng tôi lại cũng cảm thấy ngay tình hình
sắp sôi réo, bởi vì đã xuất hiện những sự căng thẳng mới: ở Caucasus, ở
Armenia, ở Nagorno-Karabakh ... Lúc đó tôi đã viết một bức thư cho Tổng thống
Pháp François Mitterrand.
FIGARO: Nội dung của bức thư đó là gì?
ANDREY MAKIN: Tôi không biết liệu ông ta
có nhận được bức thư ấy hay không, nhưng tôi đã nói với ông ta về việc xây dựng
một châu Âu không liên quan chút nào đến con quái vật quan liêu do Madame Von
der Leyen trình bày ngày hôm nay. Tôi mơ ước về một châu Âu tôn trọng bản sắc,
giống như Mitteleuropa của Zweig và của Rilke. Về một châu Âu mạnh mẽ và linh
hoạt hơn, có thể mở rộng thêm vòng tay với Ukraine, các nước Baltic và, tại sao
không- với cả Belarus. Nhưng đó sẽ phải là một châu Âu không có vũ khí, không
có các khối quân sự, một châu Âu bao gồm các thánh địa của thế giới. Hai người
bảo lãnh cho công trình kiến trúc này có thể là Pháp và Nga, hai cường quốc hạt
nhân nằm ở hai đầu châu Âu, được Liên Hiệp
Quốc giao nhiệm vụ bảo vệ lục địa này theo luật
định.
FIGARO: Điều này thực tế đến mức nào?
ANDREY MAKIN: Phân tử-Europe không phải là
điều không tưởng, nó đã tồn tại. Tôi muốn tin vào điều đó và kiên định với ý tưởng
này. Vài năm trước, tôi đã gặp Jacques Chirac và sau đó là Dominique de
Villepin-người đã chia sẻ tầm nhìn về châu Âu từ Paris đến St.Petersburg. Nhưng
người Mỹ đã quyết định theo cách của họ. Điều này dường như có nghĩa là sự kết
thúc của NATO, sự kết thúc của quá trình quân sự hóa châu Âu, với sự hỗ trợ của
Nga và sự giàu có của nó sẽ khiến châu Âu trở nên quá hùng mạnh và độc lập. Tôi
vẫn hy vọng rằng vị tổng thống mới sẽ tiếp thu ý tưởng này. Châu Âu đó hiện là
con tàu Titanic đang chìm, nhưng chúng ta đang cố gắng tự cứu. Tình trạng này
thật bi thảm, hỗn loạn đến mức cần phải đề xuất một giải pháp triệt để, có
nghĩa là quay trở lại thời kỳ phân đôi của năm 1992 và thừa nhận rằng không cần
thiết phải tiếp tục chạy đua vũ trang, hãy đi theo con đường dân chủ và hòa
bình, con đường ấy có thể bao gồm cả nước Nga.Điều này sẽ chấm dứt các xu hướng
cực đoan ở Nga. Điều này cũng sẽ cho phép tránh được một sự sập đổ kinh tế và
chính trị ảnh hưởng đến toàn bộ hành tinh. Đây có thể sẽ là một lối thoát xứng
đáng cho tất cả mọi người và giúp xây dựng một châu Âu hòa bình, trí thức và
văn hóa. Lục địa của chúng ta là một kho tàng sống cần được bảo vệ. Than ôi,
chúng ta thích quan điểm hoàn toàn trái ngược: cấm Dostoevsky và tiến hành chiến
tranh. Một cách hành xử như vậy sẽ tất yếu đi tới sự hủy diệt, bởi vì sẽ không
có ai là người chiến thắng cả.
TÔ HOÀNG (chuyển ngữ)
