Có lần, Lê Văn Nghĩa nói với tôi: “Tui làm quen với nhà văn Tô Hoài và lân la tới nhà ổng hàng tuần để học nghề viết văn. Gặp tui, chắc ổng cũng ngán ngại tốn thời gian lắm! Nhưng mình tầm sư học đạo thì phải lì chứ”
THƯƠNG NHỚ BẠN HIỀN LÊ VĂN NGHĨA
LÊ VĂN NUÔI
(Nguyên Tổng Biên tập báo Tuổi Trẻ)
“Mỗi người thân một vẻ đáng yêu
Từ cái tên cầu kỳ hay mộc mạc
Từ một giọng cười, một bài ca hay hát
Đều cắm sâu vào nỗi bồi hồi !
Đều nhẹ nở những đóa hương trong máu
Dù mấy phương trời cách biệt xa xôi"
(Trích bài thơ "Dù mấy trời cách biệt"- Lê Văn Nuôi viết năm 1972)
DẤN THÂN TRONG PHONG TRÀO HỌC SINH SÀI GÒN
Những năm 1970...thành phố Sài Gòn có một thế hệ học sinh trung học sát cánh cùng lứa đàn anh sinh viên, dấn thân vào những cuộc bãi khóa, hội thảo, xuống đường...đấu tranh đòi dân chủ học đường, đòi hòa bình, dân chủ… Thời ấy, bạn bè trang lứa như tôi và Lê Văn Nghĩa tham gia phong trào yêu nước đều ở độ tuổi 15, 17.
Trong một cuộc xuống đường vào năm 1971, tôi chợt thấy một anh chàng đi gần tôi, dáng cao gầy, trang phục kiểu hip-py thời đó. Bạn này mặc chiếc quần ống loe dài, áo màu sặc sở hình chim cò, dẫn đầu nhóm học sinh trường Petrus Ký, tay giơ cao, đồng thanh hô la những khẩu hiệu: “Đòi trả tự do cho SVHS yêu nước bị bắt vô cớ", "Hòa bình Việt Nam, muôn năm!"...
Tôi tiến sát anh, kề tai hỏi: "Bạn tên gì? Ở trường nào vậy?”. Bạn đáp gọn: “Lê Văn Nghĩa, trường Petrus Ký”. Rồi chúng tôi lại tiếp tục đi đầu đoàn biểu tình hàng trăm SVHS với những tấm biểu ngữ -băng-đơ-rôn- bằng vải trắng-có viết khẩu hiệu chữ màu đỏ-xanh-trên tay băng băng tiến bước... Cho tới khi đoàn người trẻ bị lực lượng cảnh sát dã chiến với đồng phục rằn ri màu xanh lá ngăn chận bằng những vòng dây kẽm gai cuồn cuộn, những chiếc dùi cui đập thẳng cánh vào đầu, mặt…
Khiếp đảm nhứt là khi những trái lựu đạn cay do cảnh sát bắn ra từ súng phóng lựu, sau tiếng nổ đùng đùng là những làn khí cay nồng nặc gây khó thở, nôn mửa. Bạn nào đem theo trái chanh xoa lên mặt mủi và trùm đầu bằng bao ni-lon to, thì còn cầm cự được vài phút, đủ tìm đường tháo chạy. Nếu không sẽ ngã gục và bị cảnh sát hốt lên xe cây giải về bót!
Những lần gặp nhau trò chuyện tại trụ sở Tổng hội sinh viên 207 đường Hồng Bàng-quận 5 sau đó, Nghĩa không nói ra (do nguyên tắc giữ bí mật "ngăn cách"của tổ chức cách mạng) nhưng tôi đoán Nghĩa là một đoàn viên TNCS thuộc Thành đoàn Sài Gòn- Gia Định hoạt động bên cánh học sinh Trường Petrus Trương Vĩnh Ký. Về cách ăn mặc kiểu híp-py của anh nhằm tránh bị mấy ông an ninh mật vụ để ý!
GẶP NHAU TRONG KHÁM CHÍ HÒA
Khoảng năm 1952-1960 , đài phát thanh Sài Gòn hàng ngày vang lên bài hát "Xổ số kiến thiết quốc gia” qua giọng ca sang sảng của nghệ sĩ Trần Văn Trạch (1924-1994); Với mái tóc dài, giọng ca trầm ấm và phong thái biểu diễn hài hước, ông được khán giả và báo chí Sài Gòn trước 1975 phong tặng danh hiệu "quái kiệt Trần Văn Trạch"- nhằm ngợi ca tài năng đa dạng: ông là nhạc sĩ sáng tác bản nhạc này vào năm 1952 và nhiều bản khác; là hoạt náo viên, là ca sĩ, diễn viên kịch nghệ, điện ảnh, là MC. Ông là em ruột của giáo sư- nhạc sĩ Trần Văn Khê
"Xổ số kiến thiết quốc gia, giúp đồng bào ta xây đắp muôn người được nên cửa nhà!
- Triệu phú đến nơi, chỉ 10 đồng thôi ! Mua lấy xe nhà, giàu sang mấy hồi"
Đám trẻ nhỏ tinh nghịch chế lời bài hát thành :
"Trúng số kiến thiết quốc gia, lấy vợ người ta! Vô khám Chí Hòa, ở luôn tới già"
Hồi nhỏ xíu, tôi từng hát lời nhạc chế này. Nhưng ai ngờ có ngày mình phải vô-ra khám Chí Hòa "tạm trú" 4 năm trời ! Tôi bị bắt giải vào đây vào mấy tháng cuối năm 1971- giam chung phòng 16 sinh viên, học sinh. Đến khoảng giữa năm 1972, Lê Văn Nghĩa bị bắt vào khám Chí Hòa giam chung phòng tập thể sinh viên học sinh tranh đấu!
Quân số tù nhân sinh viên học sinh có người được trả tự do hoặc đày đi nơi khác và cứ tiếp tục bổ sung tăng dần lên 20 rồi 25, rồi 45, 50… theo năm tháng và theo nhịp độ đấu tranh của phong trào thanh niên đô thị Sài Gòn và miền Nam VN trong cuộc chiến tranh khốc liệt kéo dài 20 năm 1955-1975.
Trong nhà tù, Nghĩa đã cùng tập thể anh em "ba cùng": cùng ăn, cùng ở, cùng gan lì chịu đựng đòn roi tra tấn. Nhưng Nghĩa kiên cường chịu đựng gian khổ và sống hòa đồng. Ít nói, thỉnh thoảng Nghĩa thốt ra vài lời hài hước, tạo nên tiếng cười, giúp anh em giảm căng thẳng trong đời sống tù đày giữa bốn bức tường nghiệt ngã ...
Khoảng 2 năm sau, Lê Văn Nghĩa và một nhóm anh em bị tách ra, đày đi Côn đảo
NHỮNG NĂM CÙNG DÙI MÀI KINH SỬ Ở HÀ NỘI
Khoảng đầu năm 1976, Nghĩa được Thành đoàn TPHCM cử đi học trường Tuyên Huấn trung ương Hà Nội 4 năm; chung khóa với các anh Hoàng Đôn Nhật Tân (Sáu Triều)… Giữa năm 1977, tôi được ông Võ Văn Kiệt- Bí thư Thành ủy TPHCM ký quyết định đặc cách cử đi học trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc tại Hà Nội. Hai ngôi trường cùng tọa lạc tại huyện Từ Liêm, nên chúng tôi thường gặp nhau vào cuối tuần để dạo phố, ăn kem, uống trà tâm sự.
Tôi quen diễn viên điện ảnh Trà Giang do cùng là đại biểu Quốc hội khóa 6 (nhiệm khóa 1976-1981). Lúc đó, chị Trà Giang nổi tiếng với vai chị Dịu trong bộ phim "Vĩ tuyến 17, ngày và đêm” lừng danh khắp nước. Chị mời tôi đến nhà chơi, ăn cơm, tôi rủ Nghĩa theo. Thế là cứ khoảng một tháng, bọn tôi lại đến thăm nhà chị Trà Giang. Chị ở cùng chồng là anh Bích Ngọc- nhạc sĩ, giảng viên Piano và bé gái Bích Trà (sau này và hiện nay Bích Trà là nghệ sĩ- giảng viên piano tầm quốc tế)
Thú thật, với đám lưu học sinh chúng tôi rời gia đình ở Sài Gòn, đi "du học" ở Hà Nội, chưa vợ con, thiều thốn tình cảm gia đình, lại lâm vào thời kỳ cả nước đang rất khó khăn về cơm-áo-gạo-tiền nên mỗi khi có người quen nào - như chị Trà Giang- gọi tới thăm nhà, mời dùng cơm "thật", là bọn tôi "mừng hết lớn"!
Có lần, Nghĩa nói với tôi: “Tui làm quen với nhà văn Tô Hoài và lân la tới nhà ổng hàng tuần để học nghề viết văn. Gặp tui, chắc ổng cũng ngán ngại tốn thời gian lắm! Nhưng mình tầm sư học đạo thì phải lì chứ”
Khoảng từ năm 2000, gia đình nghệ sĩ Trà Giang vào sống ở TP.HCM. Rồi anh Bích Ngọc mất sớm và người con gái nghệ sĩ dương cầm Bích Trà thường đi giảng dạy piano ở nước ngoài ; mỗi tháng con bay về Việt Nam thăm mẹ hoặc mẹ bay qua nước ngoài gặp con một lần. Nhưng do dịch Covid-19 bùng nổ, cả năm qua, hai mẹ con chưa được gặp nhau.
Chị Trà Giang sống cô quạnh, nhưng chị đã tìm niềm vui sống bằng cách học hội họa và đã vẽ khá nhiều tranh đẹp- bán được ở thị trường tranh trong nước. Nghĩa và tôi thường gặp chị cà phê trò chuyện.
Tôi vừa gọi điện báo chị Trà Giang, hai chị em đều nghẹn ngào khi nói về Nghĩa. Chị kể: Vào đầu tháng 4 rồi, chị có vào bệnh viện thăm Nghĩa.
Tôi đáp: “Khi nào hết dịch, em mời chị Trà Giang gặp nhau trò chuyện dùng cơm. Bảo trọng sức khỏe nhe chị!Thương chị quá!”
THỜI CÙNG LÀM BÁO TUỔI TRẺ
Lê Văn Nghĩa làm báo Tuổi Trẻ từ 1975-2015, tổng cộng 40 năm. Nghĩa với vai trò phó Tổng thư ký tòa soạn phụ trách báo Tuổi Trẻ Cười một thời gian dài và gắn liền nghiệp viết với rất nhiều tác phẩm, đa số thể loại trào phúng, châm biếm;
Lê Văn Nghĩa đã tham gia xây dựng nhiều chuyên mục và nhân vật trào phúng được xem là " để đời " với anh như các bút danh" Hai Cù Nèo, , Đại Văn Mỗ, Thằng Hề, Điệp viên 00 thấy"
Những năm gần đây, Nghĩa cật lực, miệt mài cầm bút, viết nên nhiều tác phẩm nổi tiếng về học đường thời xưa và Sài Gòn xưa như "Mùa hè năm Petrus", "SaiGon khâu lại mảnh thời gian" ...
Vợ Nghĩa là nhà thiết kế thời trang nổi tiếng Minh Hạnh.
Mỗi lần ra tác phẩm mới, Nghĩa đều tìm cách gởi tặng tôi. Cách nay khoảng 2 năm, Nghĩa báo vừa xuất bản tác phẩm mới, muốn gặp tôi và nhà viết kịch Lê Chí Trung để ký tặng ở một quán bia, do tôi chọn. Thế là ba người bạn cùng họ Lê, cùng nghiệp văn chương, báo chí đã có một buổi chiều- tối gặp nhau chuyện trò tâm sự chuyện đời, chuyện nghề, bia bọt lai rai thiệt đã đời!
Ai ngờ đó là lần gặp sau cùng giữa bộ ba Lê Văn Nghĩa, Lê Văn Nuôi, Lê Chí Trung! Nghĩa đã mắc bạo bệnh từ mấy năm trước đó. Đến tháng 4 năm nay trở nặng, di căn!
Buồn thương nhất là Nghĩa ra đi vào lúc dịch Covid-19 đang nghiêm trọng, tôi và bạn bè, bạn đọc không thể đến viếng, tiễn biệt và chia buồn cùng bạn Minh Hạnh và đứa con trai được!
Vĩnh biệt bạn hiền, nhà báo, nhà văn Lê Văn Nghĩa (1953-2021)
Kỳ vọng các tác phẩm tài hoa và tâm huyết của bạn hiền sẽ lưu mãi trong lòng bạn đọc Sài Gòn và cả nước./.
Nguồn: Facebook Lê Văn Nuôi
