Tác phẩm văn chương đích thực không sợ sự khen chê mà chỉ sợ sự lãng quên. Những xôn xao quanh bài thơ “Mẹ tôi chửi kẻ trộm” vẫn là một tín hiệu đáng mừng, cho thấy công chúng vẫn quan tâm đến thi ca nói chung và các cuộc thi thơ nói riêng. “Mẹ tôi chửi kẻ trộm” chỉ phản ánh một phần chất lượng cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ, và hoàn toàn không tiêu biểu cho diện mạo thơ hiện nay.

Độc giả phản đối hoặc ủng hộ “Mẹ tôi chửi kẻ trộm” đều là những hồi âm tích cực cho con đường phát triển của thi ca trong thời hội nhập. Bây giờ, năng lực cảm thụ của công chúng đã đa dạng hơn và phương tiện bày tỏ cảm xúc của công chúng cũng đã phong phú hơn. Quyền đánh giá chia đều cho tất cả mọi người, ý kiến trên mạng xã hội cũng là một “ban giám khảo” khác, nhộn nhịp hơn và vui vẻ hơn.

Với tinh thần ấy, lethieunhon.vn xin giới thiệu bài viết của tác giả Yến Nhi ở Hà Tĩnh.

 

"MẸ TÔI CHỬI KẺ TRỘM" -  MỘT GIẤC MƠ  ĐẸP

YẾN NHI

            Dòng thơ miền núi từng làm chúng ta kinh ngạc và xúc cảm với những bài thơ như Con gái Châu Yên, Em  tắm..Những câu thơ  Mày có con trai con gái rồi, mày đi làm nương, Tao chưa có con trai con gái tao đi tìm người thương …hay Con gái Châu Yên không chua không chát, ngọt ngào như  tiếng cười câu hát…luôn xoáy vào lòng ta một nỗi nhớ. Nay ta lại gặp một giấc mơ đẹp người vùng cao qua bài thơ của Tòng Văn Hân ( giải B Cuộc thi Thơ Tuần báo Văn Nghệ năm 2020):

 MẸ  TÔI  CHỬI  KẺ  TRỘM  

 Những lần gà nhà tôi bị mất

Mẹ tôi chửi:

Cái đứa trộm gà ơi

Ta cầu mong cho ngươi

Nuôi được gà đầy đàn

Lứa này tiếp lứa khác

Có nhiều gà nhất bản

Có nhiều gà nhất mường!

Những lần lợn con nhà tôi bị mất

Mẹ tôi chửi:

Đứa nào trộm lợn nhà tôi

Thì hãy có nhiều lợn

Đàn tiếp đàn núc ních

Lứa tiếp lứa không ngừng

Bán được nhiều tiền nhé !

Từ thuở bé đến giờ

Hễ nhà mình mất gà mất lợn

Tôi đều nghe thấy mẹ tôi chửi như thế

Cầu mong cho kẻ trộm kia khá giả

Không bao giờ đến nhà tôi ăn trộm nữa

Tôi là đứa con gái dưới mức bình thường

Nhan sắc không bằng đám bạn

Khéo léo không bằng người ta

Thế mà có hẳn bốn nhà

Muốn được tôi làm con dâu của họ.

           Bài thơ làm dấy lên những tranh luận trên báo chí và các trang mạng xã hội nhiều ý kiến khác nhau . Hình tượng thơ bao giờ cũng có tính đa nghĩa, tạo nên nhiều cách hiểu khác nhau điều đó không lạ, chúng ta mong tiến đến cách hiểu khá gần với nội dung đích thực của bài thơ!

          Chùng tôi xin trình bày cách cảm nhận của chúng tôi về bài thơ trên. Bài thơ có hai phần/ đoạn dưới cách nói (nhân xưng) ngôi thứ nhất.

           Phần một nói chuyện mất gà, lợn của gia đình, mẹ thường chửi thủ phạm. Cái lạ là nội dung câu chửi khác những câu chửi thông thường mắng nhiếc, xỉa xói, cầu cho thủ phạm bị tai nạn , tù tội, đau đớn cho đáng số, ở đây thì mong nó:

…Nuôi được gà đầy đàn/ Lứa này tiếp lứa khác/ Có nhiều gà nhất bản/ Có nhiều gà nhất mường!/…có nhiều lợn/ Đàn tiếp đàn núc ních/ Lứa tiếp lứa không ngừng/ Bán được nhiều tiền nhé !/…Cầu mong cho kẻ trộm kia khá giả/ Không bao giờ đến nhà tôi ăn trộm nữa.

        Nghĩa là mong nó không chỉ đủ ăn mà còn khá giả để khỏi đi trộm nữa! Bà mẹ có một tấm lòng nhân hậu, bà hiểu kẻ trộm cũng có ba, bảy loại.

       Giữa hai đoạn là một khoảng lặng để cho người đọc tự kết nối.

       Phần hai bài thơ nói hoàn cảnh cô gái, tuổi cập kê nhan sắc bình thường nhưng nhiều gia đình muốn dạm hỏi cho con trai ( có đến bốn gia đình), phải chăng vì em là con một bà  mẹ trung thực nhân hậu, là “con gái nhà lành”. Vì mến cái phẩm hạnh gia đình như vậy nên nhiều trai làng muốn lấy làm vợ!

            Bài thơ không chỉ qua nội dung tiếng chửi của bà mẹ mà còn qua tình cảm, sự lựa chọn của các gia đình trai làng thể hiện một lối sống lành mạnh, quí nhân nghĩa, phẩm hạnh hơn nhan sắc, tiền tài. Bài thơ  đề cao sự trung thực, nhân hậu của đạo lý ứng xử trong gia đình cũng như ngoài xã hội, cái đạo lý luôn được đề cao trong nhân dân ta. Phần một bài thơ là nhân, phần hai là quả. Chính tấm lòng nhân hậu của bà mẹ đã đem đến vẻ đẹp phẩm hạnh của cô con gái khiến bao gia đình muốn dạm hỏi, bao chàng trai muốn gá ngãi trăm năm. Bài thơ làm sáng thêm cái triết lý đạo đức mà nhân dân ta thường nói đến “ cha mẹ ăn ở để phúc cho con cháu” hay “ con nhờ phúc mẹ mẹ ơi! ”. Truyền thống trọng đạo nghĩa : tình cảm cao hơn của cải, phẩm hạnh cao hơn nhan sắc là một cốt tính bao đời của dân ta!

        Thông điệp bài thơ nghĩa đen là vậy, nhưng nghĩa bóng, nghĩa xa cuả nó khá sâu sắc, nó gợi cho người đọc suy nghĩ nhiều về vấn đề đạo đức cũng như thiết chế xã hội.               

           Tấm lòng bà mẹ ẩn dưới tiếng chửi là sự thông cảm, bà hiểu cái điều “ ăn mày là ai, ăn mày là ta,vì chưng khốn khó nên ra ăn mày”, rât nhiều kẻ vì đói khổ mà đi trộm cắp! Ta có thể liên hệ với  Nguyễn Trãi về việc ông phân xử vụ án bảy tên trộm nhỏ tuổi, bảy tên cướp vị thành niên bị quan hình sự xử tội chết, ông xin tha, nghĩ rằng khi yên ổn no đủ khắp nơi chốn thanh bình thì nạn trộm cắp ắt không còn, hay liên hệ Nguyễn Du nói về cái sự liều lĩnh phản loạn của người nông  dân trong xã hội cũ vì thiếu, khổ nên đi ăn cắp, đói nghèo đi làm loạn. Giải quyết  tận gốc vấn đề đó, đủ sống là hết nạn trộm cắp, loạn tặc. Cái tư tưởng này Nguyễn Du nói nhiều lần  “ Dân đen không chịu nỗi đói rét / Lo bát cơm manh áo mà xem nhẹ tính mạng…Chỉ cần cứu tế một chút thì dân tự yên” ( Tiểu dân bất nhẫn hàn thả cơ/ Cẩu đồ bão úc than vi khinh/…Sảo gia tồn tuất đương tự bình - Trở binh hành). Nó vừa bày tỏ nỗi cùng cực đến phải liều thân của kiếp dân đen trong xã hội cũ, nó cũng gián tiếp cho ta thấy phần nào cái nguyên nhân sâu xa đưa đến các cuộc khởi nghĩa nông dân triền miên trong lịch sử. Cầu mong cho kẻ trộm kia khá giả/ Không bao giờ đến nhà tôi ăn trộm nữa, qua nội dung lời chửi của bà mẹ không chỉ bộc lộ một tình nhân hậu mà còn là một biểu hiện  nhận thức tự phát về  một xã hội  hợp lý công bằng đủ ấm no cho mọi người. Cái ý thức này cao hơn cái đói cụ thể, giải thích cái lý tưởng  người nông dân theo Đảng giải phóng dân tộc. Chúng tôi nghĩ, hai câu thơ này là “điểm sáng” cuả bài thơ , nó làm cho câu chửi của bà mẹ tràn đầy tính nhân văn và nâng cao phẩm chất tư tưởng của bài thơ.

            Hình thức bài thơ đẹp một cách  mộc mạc, tươi mát  nhờ được xây dựng bởi một ngôn ngữ đời thường và bố cục kiểu cắt dán có khoảng lặng khá mới. Cái lối ẩn ý tương phản  ta cũng thường quen gặp trong văn hóa dân gian kinh cũng như thượng, bên ngoài là chửi nhưng bên trong là cầu mong, nghe qua là tầm thường nhưng nghĩ lại là tốt đẹp  cao quí, thoáng hẩng hụt ban đầu sau lại thấy giàu ý nghĩa. Bài thơ có cấu tứ đẹp, nó nặng về ý, cảnh hơn là các mỹ từ. Nói như chơi mà thấm thía! Đặt bài thơ này vào các chùm bài thơ dự thi khác nó nổi lên như  một bông hoa đồng nội đầy hương thơm.  Thích bài thơ đến đâu là do cái cảm quan thẩm mỹ, cái thước đo cái đẹp của từng người vận dụng, “ văn chương tự cổ vô bằng cớ ” mà lại! Cái còn lại là chủ kiến của mình mà thôi!

            Với bút pháp lãng mạn mới, tác giả đã vẽ lên một giấc mơ đẹp về tình người nhân hậu, về gia đình hạnh phúc qua những dòng  thơ mộc mạc và độc đáo trên cái nền cuộc sống còn đầy những khó khăn dung tục của hiện tại./.

Ngày đầu  tháng 3 Tân Sửu

     

 

Tác giả Yến Nhi -   ĐT: 0988207680, Địa chỉ: 59 - Đặng Dung - Thành phố Hà Tĩnh