Nhạc sĩ Trần Minh Phi nhận định: "Việc Sơn Tùng đoạt giải Cống hiến ở hạng mục “Ca sĩ của năm” làm những người chuyên môn có lòng tử tế với âm nhạc phải cay đắng mà hỏi nhau rằng: Giá trị nghệ thuật của âm nhạc đã chết rồi sao? Bây giờ là thời của giải trí. Giải trí là vua, là tôn chỉ duy nhất của mọi hoạt động âm nhạc. Và vì thế, cái gọi là phê bình âm nhạc, hay là những nhà phê bình âm nhạc đã hết thời và nhường chỗ cho số đông tạp nham, những trò hề giám khảo và những lá phiếu a dua".
Hệ quả tất yếu khi vắng bóng phê bình âm nhạc tử tế
TRẦN MINH PHI
Giải thưởng âm nhạc rất quan trọng. Nếu nó đàng hoàng, uy tín, chuyên nghiệp thì tất yếu sẽ như bà đỡ góp công tạo ra một showbiz có giá trị giải trí cao và chất lượng về chuyên môn. Ngược lại, nó sẽ góp phần sinh ra sự hỗn độn và các “giá trị” thảm họa trong âm nhạc.
Việt Nam có quá nhiều giải thưởng âm nhạc nhưng trong đó có nhiều giải manh mún, cục bộ, thiếu uy tín và trên hết là kém chuyên nghiệp. Nhiều khi nó chỉ như trò hề âm nhạc. Nhưng ai cũng ngầm tự cho mình là nhất, là khách quan, là chính xác và… chất nhất! Ban giám khảo thì nhiều người ngồi sai chỗ, người ngồi đúng ghế thì chưa đủ chín hay cái tâm bị bó bột rồi. Hiếm tìm được người tài đức anh minh. Hệ thống và quy cách bình chọn không đáng tin như giao trứng cho ác. Tôi cho rằng có quá ít giải thưởng nào ở ta có uy tín, vì kết quả bình chọn của khán giả khó có thể tin tưởng còn điểm số của hội đồng chuyên môn thì không bao giờ minh bạch, công khai.
Hồi năm 2016, việc Sơn Tùng đoạt giải Cống hiến ở hạng mục “Ca sĩ của năm” làm những người chuyên môn có lòng tử tế với âm nhạc phải cay đắng mà hỏi nhau rằng: Giá trị nghệ thuật của âm nhạc đã chết rồi sao? Bây giờ là thời của giải trí. Giải trí là vua, là tôn chỉ duy nhất của mọi hoạt động âm nhạc. Và vì thế, cái gọi là phê bình âm nhạc, hay là những nhà phê bình âm nhạc đã hết thời và nhường chỗ cho số đông tạp nham, những trò hề giám khảo và những lá phiếu a dua.
Nhưng điều đó cũng chỉ là hệ quả tất yếu của một nền âm nhạc vắng bóng phê bình âm nhạc tử tế. Thay vào đó chỉ là sự phê bình của số đông, phê bình của những giám khảo game show mang tính vuốt ve và kịch hóa hơn là chân thành với học thuật. Và nếu có phảng phất chút phê bình âm nhạc nào đó, nó lại bị hạn chế về nghệ thuật vì bị chèn ép bởi đồng tiền của các đầu nậu âm nhạc. Và các đầu nậu âm nhạc này cũng chỉ chăm chăm thoả mãn trò giải khuây dễ dãi và hời hợt của người nghe để tạm quên đi bao vấn đề thế sự đang cần tiếng nói và chung tay giải quyết của những con người sâu sắc có trách nhiệm, có tấm lòng với đất nước.
Khi vai trò phê bình và định giá trị âm nhạc không còn thuộc về những người có chuyên môn âm nhạc tử tế thì âm nhạc dứt khoát chỉ đơn thuần là trò giải trí rẻ tiền. Vì thế, xin đừng mượn danh nghệ thuật để mặc lên cho anh hề hát ca trong phòng karaoke. Không nên có kiểu “treo đầu dê, bán thịt chó” trong các giải thưởng âm nhạc như vậy nữa!
Hiện nay, trên cả nước có ba hội chuyên ngành lớn về âm nhạc: Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Hội Âm nhạc Hà Nội và Hội Âm nhạc TP Hồ Chí Minh. Trong ba Hội chuyên ngành lớn kể trên đều có tiểu Ban lý luận phê bình (TBLLPB), cho thấy các hội đều thấy rõ tầm quan trọng của LLPB trong việc thúc đẩy và kích thích sáng tác phát triển tốt hơn. Tuy nhiên, đó cũng chỉ là trên mặt văn bản trong việc đề ra chức trách và phân công cụ thể cho tiểu ban này.
Trên thực tế, khi nhìn vào dòng chảy sôi nổi và những biến động của âm nhạc đương đại thì vai trò của các TBLLPB này hết sức mờ nhạt, nặng tính hình thức chứ ít có những giải pháp về lý luận và học thuật sát sườn. Những hạn chế trên không hẳn do năng lực của các TBLLPB yếu mà quan trọng hơn là do tính lãnh cảm và nhiệt tình âm độ của họ trước các vấn đề thời sự của sáng tác ca khúc cần nắm bắt hoặc mổ xẻ, giải phẫu một cách căn cơ. Các TBLLPB không làm được điều đó nên phê bình chỉ chạy sau lưng sự kiện, mang tính chữa cháy và nhiều khi bị gạt ra ngoài lề thời sự.
Vì thế với nền âm nhạc phổ thông ở Việt Nam (chúng ta phải xác quyết lại dù là phổ thông nhưng nó vẫn là một bộ môn nghệ thuật) chúng ta thấy vắng bóng hoàn toàn LLPB. Có thể nói, nếu như âm nhạc phổ thông đương đại Việt bị đánh giá thấp về sáng tạo và rất nhiều những vấn đề nhố nhăng trong các hoạt động của nó thì LLPB chỉ là cái xác không hồn, và nó cũng phải chịu trách nhiệm nặng nề trong thực trạng âm nhạc phổ thông bị khủng hoảng vì không làm tròn chức năng của mình.
Có người nói LLPB không hoàn toàn vắng bóng. Vâng, nó có đó nhưng cũng như không. Chúng ta có LLPB, nhưng đó chỉ là một nền LLPB nghiệp dư với cảm tính cực đoan và đầy tính bạc nhược. LLPB của ta nếu có và tham gia vào sinh hoạt âm nhạc thì cũng chỉ xuất hiện trong các bài báo do những phóng viên báo chí ít có một kiến thức đầy đủ về âm nhạc (dù là âm nhạc phổ thông) viết và nhận định. Lẽ ra, công việc của họ chỉ là phản ánh tình hình âm nhạc chung trên mặt bằng sinh hoạt bếp núc hoặc hậu trường mà thôi. Vì thế những ý kiến, nhận định của báo giới cho dù là tâm huyết, là đầy tinh thần trách nhiệm thì nó cũng chỉ mang tính phản ánh, tổng hợp, ghi nhận những bề nổi của tảng băng âm nhạc không hơn không kém.
