Nhớ lại ngày xưa, học sinh mua sách toán thường mua của tác giả Đặng Sĩ Hỹ, vì sách của ông nầy giải thích và hướng dẫn trọng tâm làm bài tập dễ hiểu phù hợp với mấy học sinh có trình độ yếu hơn sách giáo khoa của một số quý thầy khác. Có một thông tin vui truyền tụng lúc đó, sở dĩ ông nầy viết sách phù hợp trình học sinh “cơ nhỡ” đầy hoàn cảnh là do bản thân ông cũng rớt tú tài nhiều lần. Nhưng chẳng sao vì khi mua sách của ông chúng tôi cũng thấy được xuất bản từ một NXB có đầy đủ uy tín. Thời đó mua sách giáo khoa của NXB Trường Thi và Sống Mới là yên tâm... thi đậu nếu chịu học.
SÁCH GIÁO KHOA BÁN TRÊN LỀ ĐƯỜNG
LÊ VĂN NGHĨA
Một buổi chiều đi ngang qua rạp Nam Quang, đường Cách Mạng Tháng Tám về hướng Nguyễn Thị Minh Khai, bỗng như đi về một nơi chốn kỷ niệm nào đó của thời còn mặc quần xanh áo trắng. Nhìn quanh quất đâu rồi trường Trường Sơn - nơi mà một số bạn tôi trong đó có GS Huỳnh Như Phương, ông cựu Hội đồng Nhân dân TPHCM- Nguyễn Thanh Chín đã một thời đóng tiền cắp sách. An ủi là thấy được chiếc xe chiên bánh tiêu, dào cháo quảy vẫn kiên gan đứng cùng năm tháng bốc mùi thơm chiếc bánh dòn trong chảo dầu nóng. Rồi sáng nay được nhà nghiên cứu Trần Văn Chánh tặng quyển sưu tập bài Học Thuộc Lòng của các sách giáo khoa tiểu học trước kia, bỗng nhớ lại thời đi học bèn biên lại vài dòng về sách giáo khoa cũ của những ngày xưa thân ái được mua ở khu chợ sách cũ nầy
Tôi không phải học sinh trường Trường Sơn nhưng cùng rất nhiều bạn bè thường xuyên có mặt ở khu nầy để mua sách giáo khoa cũ, giá rẽ và tấp nập nhất là thời gian đầu năm học. Thay vì phải ra khu sách cũ Lê Lợi, để cho gần chúng tôi thường đến khu bán sách cũ nầy- thuộc loại “tốp ten” trong thời kỳ đó-nhưng đặc biệt khu nầy bán nhiều nhất là sách giáo khoa cũ. Khoảng đường từ Trần Quý Cáp đến Hồng Thập Tự-hơi xeo xéo trường Trường Sơn là một loạt năm-sáu quày sách “chạy”. Không dám gọi là gian hàng vì sách được bày bán trên những tấm nilong, nằm phơi mưa nắng trên lề đường. Điều đặc biệt ở khu bán sách nầy là chỉ “phục vụ” cho học sinh, sinh viên nghèo hiếu học, không đủ tiền mua sách giáo khoa mới. Chủ quày phục vụ cả chuyện mua lại sách cũ mà họ đã học xong. Học sinh đã học xong bèn đem bán lại, lấy tiền mua sách khác mà học. Học sinh lớp mới bèn mua lại sách cũ ấy và người bán sách là thương lái đứng chính giữa ăn chận một khúc giữa giá mua và giá bán. Thật ra cũng chẳng lời lãi bao nhiêu nha…nha.
Ở đây, học sinh có thể tìm thấy sách giáo khoa đủ các môn học như Quốc Văn, Hình Học, Đại Số, Việt Sử, Thế Giới Sử, Triết Học, Công Dân từ đậ thất đến Đệ Nhất (lớp 6-12) của các giáo sư nổi tiếng lúc đó như Trần Hữu Quảng, Đào Văn Dương, Nguyễn Đức Kim, Nguyễn Văn Phú, Nguyễn Tá, Bùi Hữu Đột, Lê Xuân Mai, Vũ Đình Lưu, Nguyên Sa-Trần Bích Lan, Nguyễn Xuân Hoàng…Sách nào cũng được các tác giả hoặc nhóm tác giả là giáo sư đang dạy tại các trường trung học lớn tại Sài gòn soạn thảo theo chương trình của Bộ Quốc Gia giáo dục ban hành. Bộ Quốc Gia giáo dục không có nhà xuất bản và không bao giờ in sách để bán mà chỉ có một Trung Tâm Học Liệu in những quyển sách thuộc loại tham khảo quý hiếm và không bán-nơi đây hình như từng là nơi làm việc của nhà văn-họa sĩ Hoàng Ngọc Biên và ca sĩ Hồng Vân.
Sở dĩ học sinh nghèo tụi tôi dám mua lại sách cũ để học vì chương trình học của năm học trước với năm học sau không hề có thay đổi hay cải cách kiểu con rùa lật ngửa bla..bla. Còn nữa, quý vị thầy cô của chúng tôi khi bắt đầu giờ dạy đầu tiên trong năm mới thường bảo tụi tôi phải có sách giáo khoa nhưng không bắt chúng tôi phải mua sách của ai-đôi lúc cũng gợi ý theo thầy cô bộ sách của tác giả X.nầy là hay. Chúng tôi nghe xong, dạ dạ rân trời cho thầy cô sướng phà phà rồi khi đi mua sách chúng tôi mua sách của tác giả khác. Nếu thằng nào có tiền thì mua sách mới, còn thằng nào nghèo, tiết kiệm thì đi mua sách cũ. He …he lý do rất củ chuối là chúng tôi chỉ chọn tác giả nào viết sách mà chúng tôi cho là dễ hiểu, phù hợp với trình độ ngu lâu dài hay tạm thời của mình. Chúng tôi mua sách của tác giả nào tụi tôi thấy khoái , giá rẻ, chứ chẳng sợ sách dạy ngoài luồng vì cuốn sách nào cũng ghi soạn theo chương trình của Bộ Giáo Dục, có chú thích ở trang đầu đàng hoàng “Sách nầy soạn thảo theo chương trình giáo dục hiện hành”. Vả lại nói sách cũ chứ nhiều cuốn vẫn còn coi được lắm do người lớp trước xài kỹ, không vẽ hình con gì không giống con gái, làm thơ tình vào các trang sách .
Nhớ lại ngày xưa, học sinh mua sách toán thường mua của tác giả Đặng Sĩ Hỹ, vì sách của ông nầy giải thích và hướng dẫn trọng tâm làm bài tập dễ hiểu phù hợp với mấy học sinh có trình độ yếu hơn sách giáo khoa của một số quý thầy khác. Có một thông tin vui truyền tụng lúc đó, sở dĩ ông nầy viết sách phù hợp trình học sinh “cơ nhỡ” đầy hoàn cảnh là do bản thân ông cũng rớt tú tài nhiều lần. Nhưng chẳng sao vì khi mua sách của ông chúng tôi cũng thấy được xuất bản từ một NXB có đầy đủ uy tín. Thời đó mua sách giáo khoa của NXB Trường Thi và Sống Mới là yên tâm... thi đậu nếu chịu học. Bởi vậy, trong giờ một môn học mà ba thằng bạn ngồi cạnh có ba quyển giáo khoa khác nhau. Nếu cần thì tham khảo qua lại để bù cho thiếu sót của từng tác giả. Nhiều khi học một cuốn trở thành ba thì lời quá rồi còn gì?
Tất nhiên khi ra quày sách vỉa hè Nam Quang, lộ thiên giá rẽ nếu gặp sách của thầy đang dạy môn mình học là chớp liền, dù có hơi đắt một chút thì cũng chịu vì năm sau mình có thể bán lại kiếm lời mà. Nhiều vị giáo sư nổi tiếng lúc đó về toán, Lý, Hóa như Bùi Hữu Đột,Nguyễn Thanh Khiết, Nguyễn Đức Dương, Nguyễn Đức Kim, Huỳnh Bá Huệ Dương…Văn, triết có Trần Bích Lan, Nguyễn Sỹ Tế, Nguyễn Xuân Hoàng…cũng được các NXB mời viết sách giáo khoa rùm trời. Các giáo sư có tên viết sách giáo khoa thì chắc chắn là NXB có lời cao vì các vị nầy có số lượng học sinh rất đông từ trường công cho đến trường tư bla…bla. Nhưng các thầy vào trường không bao giờ bắt học sinh mua sách của mình mà có thể mua sách bất cứ tác giả nào cũng được-miễn phù hợp túi tiền của gia cảnh. Bởi vậy khi học giờ triết của thầy Trần Bích Lan ở trường Văn Học mà học sinh lại dùng sách giáo khoa của thầy Nguyễn Xuân Hoàng hay Bùi Giáng tiên sinh… ấy sự thường. Nếu có học sinh nào “cá biệt” tham khảo càng nhiều sách thì càng được giáo sư “quéo còm” (welcome)hơn nữa vì biết mở rộng kiến thức của mình bằng nhiều bộ sách giáo khoa khác nhau ắt sẽ tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên lớp trên.
Theo tháng năm đi về phía chân trời và không phải bị bắt đi học nữa, ngoái lại nhìn tôi biết có một số bậc thức giả, đóng góp nhiều cho đời trong nhiều lĩnh vực cũng đã từng học từ sách giáo khoa cũ mua ở chợ trời. Thằng bạn ngồi cạnh tôi, bây giờ là giáo sư tiến sĩ thứ thiệt bên nước con chuột túi đã từng trả giá từng đồng với chú bán sách vì cái bìa rách. Còn GS Huỳnh Như Phương chắc cũng đã từng mua sách ở đây cũng nhiều vì trường ông học thì gần xịch khu chợ sách cũ nầy ? Cái sự học ấy sao mà vui, có gì ngộ không của ngày xưa ta ơi.
