Khi nước Nga của Gorbachov bày tỏ công khai buông rơi các nước XHCN cũ ở Đông Âu, tức thị con đường vươn lên nắm quyền lực của Walensa đã được khai thông. Thêm vào đó một số lãnh đạo của Đảng Cộng sản Ba Lan đã bắt tay với thủ lĩnh của công đoàn “Đoàn kết”, điều này dẫn tới sự sụp đổ của nước Cộng hòa Nhân dân Ba Lan. Vào năm 1990, thu được ba phần tư phiếu bầu, Lech Walensa trở thành Tổng thống của nước Ba Lan sau chế độ cộng sản.




Góc khuất lịch sử nhân loại

NGƯỜI HÙNG BA LAN MỘT THUỞ CÓ CÔNG TRẠNG GÌ? 

“Tôi, Lech Walesa, đứa con ngoái giá thú của ông Boleslav và bà Fekiksa, sinh tháng Chín, năm 1943, xin cam đoan giữ kín nội dung những cuộc trò chuyện giữa tôi với các nhân viên cơ quan an ninh. Cũng như thế, tôi xin cam đoan cộng tác dài lâu với cơ quan an ninh trong công việc vạch trần các âm mưu. Tôi sẽ chuyển mọi tin tức thâu gom được dưới hình thức thư từ và đấu tranh với các loại kẻ thù của nước Cộng Hòa Nhân dân Ba Lan. Tôi sẽ giữ tuyệt mật mối cộng tác này, ngay cả đối với những người thân trong gia đình. Những tin tức của tôi sẽ được ký với bút danh “Bolek”.

TỜ GIẤY BIÊN NHẬN TRONG HỒ SƠ LƯU TRỮ CỦA MỘT VIÊN TƯỚNG
Tờ biên nhận trên tìm thấy trong hồ sơ lưu trữ của Bộ trưởng Bộ Nội vụ nước Cộng Hòa Nhân dân Ba Lan, tướng Cheslav Kisak vào năm 2016 đã khiến cả nước Ba Lan chấn động. Lech Walensa – càng trở nên một nhân vật “lạ” mà nếu thiếu vắng ông ta quả là không thể xẩy ra sự kiện “ các lực lượng dân chủ dựa trên sức mạnh của quần chúng đã lật nhào chế độ thân Nga-Xô Viết tại Ba Lan “- như vài chục năm nay người ta vẫn nghĩ như vậy.
Đối với những phần tử tự do Ba Lan, Walensa có gì còn quan trọng, lớn lao hơn Viện sỹ Sakharov đối với nhiều người Nga. Và quanh hình tượng sáng tươi của “người chiến sỹ đấu tranh cho dân chủ” này, ngoài tờ biên nhận kia còn phát hiện ra rất nhiều tài liệu khác từ hồ sơ lưu trữ của Ông Cựu Bộ trưởng Bộ Nội vụ: các báo cáo của điệp viên Bolek, thẻ căn cước của các giám hộ viên, thậm chí cả biên lai nhận tiền vì các công vụ đã và sẽ thực hiện.
Thực ra những tin đồn đoán về quá khứ đen tối của Walensa đã đến tai mọi người ngay từ những năm 1990. Nhưng nhân vật này phủ nhận, coi đó là đòn tấn công của các lực lượng thù địch. Bản thân Lech Walensa cũng đã thắng cuộc trong một số vụ kiện cáo các tin tức vạch trần quá khứ của ông ta.
Những hồ sơ trong công văn lưu trữ của ông Cựu Bộ trưởng Bộ Nội vụ không quật đổ được Walensa. Nhân vật này lên tiếng khẳng định ông ta có ký kết một số giao ước, nhưng không nhận tiền và cũng chưa từng cung cấp tin tức cho ai.
Thế là tại Ba Lan, những “sự lạ” quanh tên tuổi Lech Walensa không được khai thác thêm nữa. Có lẽ vì người ta tôn trọng tuổi tác của ông ta. Mà cũng có thể người ta ngại Walensa sẽ tìm được những tài liệu phản kích lại.

PHẦN TỬ CÔNG NHÂN QUÝ TỘC
Lech Walensa sinh ngày 29 tháng 9 năm 1943, giữa thời điểm nóng của cuộc chiến tranh, khi Ba Lan đang bị bọn Đức Quốc xã chiếm đóng. Người cha của Walensa bị bọn phát xít xung vào đội quân lao động bắt buộc. Ông ta được về nhà sau khi chiến tranh kết thúc và chẳng bao lâu sau qua đời vì bệnh tật do chịu một chế độ làm việc quá hà khắc, nặng nề.
Sau khi tốt nghiệp hệ phổ thông và trường trung cấp kỹ thuật, chàng thanh niên Walensa trở thành thợ sửa chữa ô tô và tới năm 1967 thì chuyển qua làm thợ điện tại cơ sở đóng tầu ở thành phố Gdansk. Âu tầu này được thiết lập sau chiến tranh trên cơ sở của hai âu tàu đã bị quân Đức phá hủy. Vào năm 1948, cơ sở đóng tầu Gdansk đã cho hạ thủy con tầu đầu tiên.
Gdansk nhận được đơn đặt hàng từ nhiều nước, trong số đó có nước Nga-Xô Viết. Chính vì thế tập thể công nhân, kỹ sư ở Gdansk được xem như một tầng lớp “thượng lưu” của giái cấp công nhân Ba Lan. Nhà nước Cộng Hòa Nhân dân Ba Lan cũng gắng sức tạo những điều kiện tốt nhất cho cơ sở đóng tầu này.
Nhưng kinh nghiệm từ nước Nga-Xô Viết đã cho thấy, chính tầng lớp công nhân “thượng lưu” thường đi đầu trong những cuộc chống đối xã hội mỗi khi xẩy ra khủng hoảng. Điều này trên nước Nga Xô Viết đã từng xẩy ra với công nhân mỏ, và tại Ba Lan là công nhân đóng tầu biển.

CHO PHÉP NGƯỜI BA LAN HƠN CẢ NGƯỜI NGA.
Quan niệm quen thuộc cho rằng Nga Xô Viết-một cường quốc cầm đầu phe XHCN vì muốn biến các nước khác trong phe thành những “thuộc hạ“ vâng lời- nên không bao giờ cho các thành viên đi chệch khỏi đường hướng mình đã bày vẽ. Trong thực tế ở nhiều trường hợp, điều này không phải lúc nào cũng đúng. Ví như, thủ lĩnh Rumania là Nicolae Ceausescu đã từ chối không tham gia vào việc trấn áp “Mùa xuân Praha” như mong muốn của Nga-Xô Viết. Rumania lên tiếng phản đối việc Nga Xô Viết đưa quân vào Apganistan. Hoặc Rumania cũng tẩy chay Thế vận hội mùa hè năm 1984 tại Los Anjeles trái ý Nga. Ấy vậy nước Nga-Xô Viết vẫn làm ngơ và giữ thái độ bình thường với Ceausecu.
Ba Lan cũng được Nga - Xô Viết “buông lỏng” nhiều điều khác nữa. Ví như sự phê phán chính quyền, sự đả kích các công dân Nga-Xô Viết sống tại Ba Lan thường tồn tại trên thông tấn, báo chí Ba Lan.Trên mặt trận kinh tế, Nga-Xô Viết cũng lờ đi nhiều kiểu làm ăn tại Ba Lan trái với ở nước Nga-Xô Viết.
Lại ví như, một người đứng đầu nước Cộng Hòa Nhân dân Ba Lan một thuở mà ngày nay người ta hầu như đã quên tên tuổi là ông Elvard Gerech đã từng vay nợ phương Tây để phát triển kinh tế xứ sở mà không ngán Moskva chỉ trích.
Còn nữa, là nguồn vay nợ ấy không biết bao giờ thì trả. Thành thử tuyệt nhiên không phải đường lối kinh tế do chính phủ Ba Lan điều hành sinh ra sự khủng hoảng và những phản ứng xã hội của tầng lớp công nhân.
Những hành động chống đối tự phát tạo ra những diễn đàn mới, những “thủ lĩnh đường phố” mới mà một trong số họ có anh thợ điện Lech Walesa.

ĐỨNG ĐẦU CÔNG ĐOÀN “ĐOÀN KẾT”
Đã từng và còn mãi những năm sau này một câu hỏi vẫn tồn tại: Bằng cách nào chàng trai thợ điện kia biết tập hợp được những người hoạt động giàu kinh nghiệm và có ảnh hưởng của phong trào tự do để trở thành người đứng đầu tổ chức công đoàn “Đoàn kết”, để tạo ra tại Ba Lan một thế lực chống đối vào đầu những năm 1980? Liệu có một bàn tay bí mật nào trợ giúp điệp viên Bolek không đây?
Mặc cho hoàn cảnh chính trị ở Ba Lan ngày càng trở nên gay gắt. Đặc biệt sau khi Carol Voityl là người Ba Lan lên nắm chức Giáo hoàng Tòa thánh La Mã, Moskva vẫn buộc phải nhắm mắt làm ngơ cuộc khủng hoảng đang diễn ra ở Ba Lan. Vào thời điểm này Leonid Brezenev đang bận tối tăm mắt mũi vì những gì liên quan tới cuộc chiến tranh ở Afganhistan.
Nhưng việc công đoàn “Đoàn kết” được hợp pháp hóa cũng không hề làm tình thế ở Ba Lan dịu bớt đi. Đôi cánh cấp tiến của công đoàn “Đoàn kết” trở nên đối lập mạnh mẽ với chính phủ cộng sản tại Ba Lan. Valensa không ủng hộ cánh tả khi cho rằng con đường tiến tới việc chiếm lĩnh quyền lực sẽ bị bẻ gẫy bằng những cuộc thương thảo.
Ông ta đứng ra thành lập đảng của mình và không để cho guồng quay của sự kiện ngừng lại.
Bây giờ dễ dàng chấp nhận rằng công đoàn “Đoàn kết” đã hành động vì lợi lộc của xã hội Ba Lan. Nhưng quay lại những ngày tháng xa xưa ấy, không ai có thể bỏ qua thực tế này: những cuộc tổng bãi công diễn ra liên tiếp do những kẻ cộng tác của Valensa cầm đầu không hề vực dậy nổi nền kinh tế Ba Lan đang dần lút chìm xuống tận đáy. Thấy ngay rằng, Lech Valensa và những người cầm đầu công đoàn “Đoàn kết” đã đặt cho mình cái đích rõ ràng là có ý “bóp cổ” chính quyền đương nhiệm Ba Lan thuở đó.
CON ĐƯỜNG LEO LÊN CHIẾC GHẾ TỔNG THỐNG.
Vào năm 1981 Moskva đã thực sự vập đầu vào tường khi tuyên bố sẽ can thiệp vào việc giải quyết những vấn đề đang nẩy sinh ở Ba Lan. Vào thời điểm đó viên tướng Ba Lan Voichek Iarujensky tuyên bố Ba Lan ở vào “tình trạng thời chiến” và ra lệnh bắt giữ những người cầm đầu công đoàn “Đoàn kết”, trong số đó có Lech Walensa. Những cuộc rối loạn xẩy ra ở các thành phố, các đô thị do các phần tử tự do khuấy động đều bị trấn áp. Những cuộc đình công, ít nhiều vì mục đích kinh tế, bị giảm thiểu.
Nhưng tướng Iarujensky cũng không kiên trì áp dụng những biện pháp mạnh. Và đến tháng 12 năm 1982 Welensa được tự do. Bước qua năm 1983 thủ lĩnh công đoàn “Đoàn kết” được trao giải Nobel. Điều này càng như chứng tỏ với thiên hạ các lực lượng phương Tây đã làm hậu thuẫn cho ông ta.
Tại Nga, việc Gorbachov lên nắm chính quyền đã tạo ra sự thay đổi tình thế có lợi cho Lech Walensa. Thủ lĩnh công đoàn “Đoàn kết” lớn tiếng ủng hộ công cuộc Perestroika ở Nga.
Vậy là đã rõ, khi nước Nga của Gorbachov bày tỏ công khai buông rơi các nước XHCN cũ ở Đông Âu, tức thị con đường vươn lên nắm quyền lực của Walensa đã được khai thông. Thêm vào đó một số lãnh đạo của Đảng Cộng sản Ba Lan đã bắt tay với thủ lĩnh của công đoàn “Đoàn kết”, điều này dẫn tới sự sụp đổ của nước Cộng hòa Nhân dân Ba Lan.
Vào năm 1990, thu được ba phần tư phiếu bàu, Lech Walensa trở thành Tổng thống của nước Ba Lan sau chế độ cộng sản.

KHÔNG BỀN LÂU!
Nhưng rồi, những người “cùng chung chí hướng” hôm qua mau chóng phân rã. Công đoàn “Đoàn kết” như một chỉnh thể duy nhất mau chóng phân ra hàng chục chính đảng gầm ghè, tranh giành ảnh hưởng với nhau.
Và uy tín của Valensa tụt thấp chưa từng thấy!
Tuy “liều pháp sốc” ở Ba Lan mềm hơn ở nước Nga, sự thức tỉnh của người dân vẫn là điều rành rõ. Cuộc sống ngày càng khó khăn hơn được đổ lên đâu “tên lừa bịp” Walensa. Và kết quả là, trong cuộc bầu cử vào năm 1995, Walensa chịu thất bại trước đối thủ Aleksandr Kvasnhevski.
Vào năm 2000 Lech Walensa lại một lần nữa ra tranh cử chiếc ghế Tổng thống. Nhưng ông ta chỉ nhận được 1, 4 % phiếu bàu. “Kẻ lật đổ” hóa ra là người không biết dựng xây!
Cũng vào đầu những năm 2000 Walensa đe dọa sẽ thành lập một đảng mới với lời tuyên bố: “Những người ngày trước đã đấu tranh vì độc lập của một nước Ba Lan mới không thể nào mãn nguyện với những gì đang diễn ra trên quê hương họ hiện nay. Chúng ta đã chiến đấu không phải nhắm xác lập nên những mẫu người như đang điều hàng xứ sở”.
Đến đây, chắc bạn đọc vẫn chưa quên cơ sở đóng tầu tại Gdansk- nơi mọi sự bát đầu. Sự tan rã của hệ thống XHCN và của Liên Xô cũ đã dẫn tới việc cơ sở này mất rất nhiều hợp đồng làm ăn. Người ta thay đổi các nhóm điều hành, nhưng Gdansk vẫn không tránh khỏi tình trạng phá sản. Công nhân đóng tầu lại nổi lên biểu tình, mít tinh, nhưng hôm nay những lời thở than, yêu sách của họ khó lòng lọt vào tai ai. Tại Ba Lan bây giờ người ta nói rằng cơ sở đóng tầu ở Gdansk đã đóng cửa, dẫu vậy xin đừng quên nơi đây đã châm ngòi cho “cuộc đấu tranh vì dân chủ”.
Nhưng “cuộc đấu tranh vì dân chủ” ấy trên thực tế có thật hay không? Hay đã từng có những bàn tay bí mật nào đó nấp sau cánh gà điều khiển “con rối“ Lech Valensa, tức điệp viên Bolek đạt tới những mục tiên chính trị đã định trước ?  Câu hỏi này, đến tận hôm nay vẫn còn treo lơ lửng trước những người Ba Lan có lương tri, lương tâm.

PHAN HÒE

(Theo báo Nga “Luận chứng và Sự kiện”)

Đàm luận