Hằng ngày, Thủ tướng Phan Văn Khải đều dành thời gian để xem tờ Điểm báo do Trung tâm Thông tin Báo chí của Văn phòng Chính phủ trình. Đối với những bài báo đưa thông tin nổi cộm về công việc của Chính phủ và sự điều hành của Thủ tướng, Thủ tướng đều có bút phê giao Văn phòng Chính phủ hoặc các bộ, ngành liên quan kiểm tra, xem xét báo cáo Thủ tướng biện pháp khắc phục, xử lý. Không chỉ có các việc ở tầm "vĩ mô" mà qua thông tin phản ánh của báo chí Thủ tướng Phan Văn Khải còn quan tâm đến những việc nhỏ, tưởng chỉ ở tầm "vi mô' nhưng lại có ý nghĩa xã hội sâu sắc.



Thủ tướng Phan Văn Khải với báo chí: Đôi điều tôi biết

DƯƠNG ĐỨC QUẢNG

Là một người có nhiều năm được hân hạnh phục vụ Thủ tướng Phan Văn Khải trong lĩnh vực công tác thông tin báo chí tại Văn phòng Chính phủ; và vẫn biết quy luật của đời người không ai tránh khỏi, nhưng nhận tin ông về với tổ tiên tôi không khỏi bất ngờ, xót đau. Với lòng thành kính tiếc thương ông, xin ghi lại vài điều tôi biết về sự quan tâm của ông đối với báo chí và nhà báo cũng như cách ứng xử thân tình nhưng rất kiên quyết của ông đối với những tờ báo, nhà báo đưa thông tin không đúng sự thật. Cũng như người tiền nhiệm - Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải luôn coi báo chí là kênh thông tin quan trọng cung cấp thông tin giúp Thủ tướng điều hành công việc có hiệu quả, là cầu nối giữa Chính phủ với người dân. Báo chí không chỉ đưa thông tin về hoạt động của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đến với dân mà ngược lại còn kịp thời phản ánh nhiều thông tin phản hồi của người dân trong quá trình thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Chính phủ, giúp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, điều hành công việc tốt hơn.
Hằng ngày, Thủ tướng Phan Văn Khải đều dành thời gian để xem tờ Điểm báo do Trung tâm Thông tin Báo chí của Văn phòng Chính phủ trình. Đối với những bài báo đưa thông tin nổi cộm về công việc của Chính phủ và sự điều hành của Thủ tướng, Thủ tướng đều có bút phê giao Văn phòng Chính phủ hoặc các bộ, ngành liên quan kiểm tra, xem xét báo cáo Thủ tướng biện pháp khắc phục, xử lý. Không chỉ có các việc ở tầm "vĩ mô" mà qua thông tin phản ánh của báo chí Thủ tướng Phan Văn Khải còn quan tâm đến những việc nhỏ, tưởng chỉ ở tầm "vi mô' nhưng lại có ý nghĩa xã hội sâu sắc.
Tôi còn nhớ, sau khi nghe tin tức báo chí cho biết, cháu Cấn Thùy Linh, một học sinh liên tục 12 năm học đều đạt danh hiệu học sinh giỏi, trong kỳ thi tốt nghiệp phổ thông niên khóa 1998-1999 đạt điểm cao tuyệt đối, được 60 điểm 6 môn thi, ngày 9-7-1999 Thủ tướng Phan Văn Khải đã gửi thư khen và tặng quà cho cháu.
Thủ tướng Phan Văn Khải là người chỉ đạo việc soạn thảo và ban hành Luật Doanh nghiệp, một căn cứ pháp lý quan trọng để bảo đảm và thúc đẩy sự ra đời và hoạt động của các doanh nghiệp trong giai đoạn đổi mới và phát triển đất nước. Cũng như Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải rất ủng hộ doanh nghiệp trong việc sáng tạo, phát triển sản xuất kinh doanh và cũng rất nghiêm khắc xử lý những sai phạm của doanh nghiệp do báo chí phản ánh.
Đồng thời, Thủ tướng cũng rất nghiêm khắc trước các thông tin báo chí phản ánh không đúng đối với hoạt động của doanh nghiệp, làm ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu và về sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp. Việc Thủ tướng có bút phê giao cho Văn phòng Chính phủ, Bộ Công nghiệp xem xét, xử lý và khắc phục thông tin không đúng về vụ đấu thầu sản xuất hòm compozit đựng công tơ điện ở Tổng Công ty Điện lực Việt Nam là một ví dụ cụ thể.
Năm 1999, Tổng Công ty Điện lực Việt Nam được Ngân hàng Châu Á (ADB) tài trợ một khoản tiền để hỗ trợ cải thiện và nâng cấp hệ thống cung cấp và phân phối điện ở Việt Nam. Trong số tiền tài trợ này có khoản chi cho việc sản xuất hòm compozít dùng để đựng công tơ điện chung cho hộ gia đình ở các khu dân cư. Theo yêu cầu của nhà tài trợ vốn, việc sản xuất các hòm compozit này phải được đấu thầu quốc tế công khai, không chỉ có các doanh nghiệp trong nước mà có cả các doanh nghiệp nước ngoài tham gia.
Trong hồ sơ mời thầu mà Tổng Công ty Điện lực Việt Nam công bố công khai trên báo chí có hai điều kiện bắt buộc, một là các công ty dự thầu phải có cơ sở sản xuất mặt hàng này và hai là mặt hàng này đã được đưa vào sử dụng, đảm bảo các yêu cầu về chất lượng đề ra như trong hồ sơ mời thầu.
Tổng Công ty Điện lực Việt Nam đã tổ chức đầu thầu công khai, một công ty nước ngoài đã trúng gói thầu cung cấp hòm compozit này. Sau khi công bố kết quả đấu thầu nói trên, Tổng Công ty Điện lực Việt Nam đã nhận được đơn thư khiếu nại của hai doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam về kết quả đấu thầu.
Điều đáng nói là đơn thư nói trên đã được gửi đến các vị lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước cùng nhiều cơ quan hữu quan, yêu cầu xem xét giải quyết. Hai doanh nghiệp tư nhân nói trên đã cho rằng việc sản xuất hòm compozit để đựng công tơ điện là việc rất đơn giản, doanh nghiệp của Việt Nam dư sức làm, thế nhưng Tổng Công ty Điện lực Việt Nam đã loại các doanh nghiệp trong nước để cho một doanh nghiệp nước ngoài trúng thầu. Điều này chứng tỏ Tổng Công ty Điện lực Việt Nam coi nhẹ sản xuất trong nước, không khuyến khích doanh nghiệp trong nước phát triển như chủ trương của Đảng và Chính phủ.
Không những thế, một tờ báo lớn của Trung ương và nhiều tờ báo khác ở thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh có nhiều tin bài ủng hộ đơn thư khiếu nại của hai doanh nghiệp tư nhân này, phê phán Tổng Công ty Điện lực Việt Nam "coi nhẹ sản xuất trong nước".
Thủ tướng Phan Văn Khải đã cho kiểm tra sự việc để báo cáo với nguyên Chủ tịch nước và nguyên Phó Chủ tịch nước và nhiều vị lãnh đạo khác quan tâm tới việc này. Sau khi kiểm tra thấy việc đấu thầu gói thầu cung cấp hòm compozit nói trên là hoàn toàn đúng như hồ sơ mời thầu và được tiến hành đấu thầu công khai, bình đẳng và minh bạch giữa các doanh nghiệp tham gia; việc hai doanh nghiệp tư nhân nói trên không trúng thầu là vì thời điểm tham gia đấu thầu mới đang làm thủ tục nhập khẩu dây chuyền sản xuất hòm compozit từ nước ngoài về Việt Nam và không có sản phẩm đã được sử dụng, đảm bảo chất lượng như trong hồ sơ mời thầu quy định, Thủ tướng Phan Văn Khải yêu cầu Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP trong cuộc họp báo của VPCP hằng tháng nói rõ việc này cho báo chí biết.
Tuy nhiên, sau đó tờ báo lớn của Trung ương nói trên và một số tờ báo khác, vẫn không đồng tình về việc đấu thầu hòm compozit. Khi Báo Thanh niên đăng bài đầu tiên về vụ việc này, Thủ tướng Phan Văn Khải nói tôi gọi điện trao đổi với anh Nguyễn Công Khế, Tổng Biên tập báo để báo hiểu rõ thông tin, không đăng tiếp nữa. Song anh Nguyễn Công Khế đề nghị tôi báo cáo lại Thủ tướng rằng nếu dừng lại sẽ gây thắc mắc đối với bạn đọc. Sau này, khi được tin Thủ tướng Phan Văn Khải lâm bệnh nặng, ngày 22-2-2018, anh Nguyễn Công Khế đã viết trên facebook của mình một đoạn như sau: "Nghe tin chú Sáu Khải không còn khỏe nữa. Tôi thấy chạnh lòng. Khi làm Tổng Biên tập Báo Thanh niên, mỗi khi gặp tôi, ông đều nói như trách. Ông nói vậy, nhưng tôi hiểu lòng ông không phải vậy!...". Tấm lòng của Thủ tướng Phan Văn Khải đối với báo chí và các nhà báo là như thế, luôn rộng lượng, bao dung.
Vụ đấu thầu hòm compozit không chỉ dừng lại ở đó. Tại một phiên họp của Quốc hội sau đó, một số đại biểu, trong đó có Tổng Biên tập tờ báo lớn của Trung ương trên đây đã chất vấn Bộ trưởng Bộ Công nghiệp về việc đấu thầu hòm compozit. Cả Bộ trưởng Đặng Vũ Chư và Thứ trưởng Lê Huy Côn đã phải giải trình vụ việc này với các đại biểu Quốc hội.
Để giải quyết dứt điểm vụ việc gây dư luận xôn xao này, với tư cách Bí thư Ban Cán sự Đảng Chính phủ, Thủ tướng Phan Văn Khải đã tổ chức một cuộc họp của Ban, mời đại diện một số Ban của Đảng tham dự để đi đến thống nhất kết luận về vụ việc. Tôi được Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ (VPCP) Đoàn Mạnh Giao giao nhiệm vụ dự họp để nắm thông tin truyền đạt cho báo chí. Sau khi nghe các đại biểu trong cuộc họp phát biểu, đồng tình với sự xem xét, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ trong việc xử lý khiếu nại liên quan đến vụ việc nói trên, Thủ tướng Phan Văn Khải kết luận cuộc họp và yêu cầu VPCP có công văn trả lời các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước về vụ việc này.
Sau cuộc họp tôi đề nghị Bộ trưởng Đoàn Mạnh Giao cho phép biên soạn lại Kết luận của Thủ tướng Phan Văn Khải tại cuộc họp của Ban Cán sự Đảng Chính phủ thành Kết luận của Thủ tướng để cung cấp cho báo chí. Bộ trưởng Đoàn Mạnh Giao đồng ý, trình Thủ tướng và Thủ tướng Phan Văn Khải có bút phê giao Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Tấn Dũng duyệt văn bản VPCP chuẩn bị để cung cấp cho báo chí.
Bộ trưởng Đoàn Mạnh Giao giao cho tôi thực hiện soạn thảo văn bản gửi trình Phó Thủ tướng duyệt trước khi cung cấp cho báo chí. Và trong cuộc họp báo của VPCP sau đó, bản Thông cáo báo chí này được gửi cho tất cả các báo có mặt tại cuộc họp. Bản tin Thời sự 19 giờ tối hôm đó phát thanh viên của Đài Truyền hình Việt Nam đã đọc toàn văn Thông cáo báo chí của VPCP Kết luận của Thủ tướng Chính phủ về vụ đấu thầu gói thầu hòm compozit, giải quyết thỏa đáng những băn khoăn về vụ việc này.
Đây chỉ là một trong nhiều vụ việc mà tôi biết về cách ứng xử của Thủ tướng Phan Văn Khải đối với báo chí và đối với hoạt động của doanh nghiệp. Thủ tướng luôn có tâm và có tầm trong ứng xử và điều hành mọi công việc, được các nhà báo và mọi người ghi nhận và quý trọng. Xin vĩnh biệt Thủ tướng Phan Văn Khải, một vị Thủ tướng mà tôi luôn kính trọng.


Đàm luận