Quan điểm của nhà văn Tô
Hoàng: “Có thể mạnh dạn mà nói rằng, với bộ phim
“Đông Dương” các nhà điện ảnh Pháp đã khai thác đến cạn kiệt cái đẹp, cái hay,
chất edoticque của thiên nhiên, biển trời,
sinh hoạt văn hóa, kể cả tới những trang sử-chí ít ra của vùng đất đồng bằng Bắc
Bộ. Về nét lạ, nét riêng của Miền Tây sông nước Nam Bộ - cú nạo vét ấy đã xẩy
ra với phim “Người Tình”. Bộ phim “King-Đảo đầu lâu” khai thác cái lạ gì đây ở
Việt Nam mà người Pháp bỏ xót hoặc chưa ngó ngàng tới? Đấy là một chút vẻ đẹp của
Hạ Long thôi, còn chủ yếu là vùng hang động Thiên Đường ở Quảng Bình và những
con suối, những ngọn núi của khu du lịch Tràng An ở Ninh Bình. Trong cơn cao hứng,
anh chàng đạo diễn Jordan Vogt-Robert của phim “Kong-đảo đầu lâu” còn hứa hẹn sẽ
quay lại Việt nam làm nhiều phim khác. Tôi không tin vào điều này…”
ĐỂ PHIM ẢNH TRỞ THÀNH CHIẾC CẦU ĐÓN
KHÁCH DU LỊCH
TÔ HOÀNG
Vào những ngày cuối tháng 6 vừa qua, tại
Tp Hồ Chí Minh, Viện Tư liệu và Lưu trữ phim ảnh Việt Nam đã tổ chức một cuộc Tọa
đàm với chủ đề “ Làm gì để phim ảnh trở thành chiếc cầu nối cho ngành du lịch”.
Những ý kiến tham gia đề cập tới cái được, cái chưa được, những biện pháp cần
tháo gỡ cùng những kiến giải mới mẻ, bổ ích nhắm giúp Điện ảnh nước nhà làm được
chức năng này…
Không phải đến bây giờ chúng ta mới biết
vận dụng phim ảnh để quảng bá cho đât nước và dân tộc mình. Ngay trong thời kỳ
kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trên mặt trận ngoại giao chúng ta đã biết sử dụng
những bộ phim tài liệu phản ánh về cuộc chiến đấu của quân dân Miền Nam đánh trả
các chiến lược chiến tranh của Mỹ và quân đội Sài gòn; phim về phong trào “Ba Đảm
đang”, “Ba sẵn sàng”, về chiến công bắn rơi những “ Thần sấm”, “Con ma” trên miền
Bắc để giành lấy thiện cảm của nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới ủng hộ
tính chất chính nghĩa cuộc kháng chiến của chúng ta. Hãy nhớ tới những bộ phim
như “Đường ra phía trước”, “Nghệ thuật tuổi thơ”, “Những người săn hươu trên đỉnh
núi Daksao”…của Điện ảnh Giải phóng,”Người Hàm Rồng”, “Một ngày Hà Nội”, “Trai
thôn Tòng, gái thôn Bạt”…của các cơ sở làm phim Phóng sự-Tài liệu ở Hà Nội. Bằng
tính trực quan sinh động của phương tiện Nghe-Nhìn, bằng yêu cầu của tính chân
thực trong phương pháp sáng tác những bộ phim này đã khiến bạn bè năm châu bốn
biển hiểu, thông cảm để cất lên tiếng nói đồng tình với cuộc chiến đấu chính
nghĩa mà chúng ta tiến hành. Có thể nói một cách mạnh dạn, trong cuộc chiến
tranh 1964-1975, bản thân phim ảnh đã mở một mũi giáp công mới lạ trong thế trận
hợp đồng nhiều quân binh chủng của chúng ta, mà hình như trong lịch sử chiến
tranh thế giới chưa từng xuất hiện.
Nhưng
đấy đã là chuyện của hơn nửa thế kỷ trước…
Ngày
hôm nay điện ảnh nói riêng, phương tiện thông tin đại chúng nói chung đã tiến một
bước khá dài, khá xa về phía trước. Bản thân chúng ta cũng hầu như đã nạp đầy
lượng thông tin về thiên nhiên, phong cảnh, phong tục tập quán, truyền thống
dân tộc của đất nước Việt Nam, con người Việt Nam cho các mạng xã hội. Ngồi ở một
xứ sở dù rất xa Việt Nam đi chăng nữa, chỉ cần một cú clik chuột, bữa cỗ Việt
Nam sẽ dọn ngay trước mặt khách đủ mọi món sơn hào hải vị.
Bởi
lẽ đó, làm gì để phim ảnh trở thành chiếc cầu đón khách du lịch, để mở rộng hơn
nữa thị trường điện ảnh trong nước…v..v..hiển lộ ra nhiều vấn đề cần được quan
tâm đích đáng.
Nhín vào những bộ phim các nhà điện ảnh
nước ngoài dàn dựng ở Việt Nam từ “Người tình”, “Đông Dương”, “Điện Biên Phủ”,
“Người Mỹ trầm lặng”…cho đến “King-Đảo đâu lâu” gần đây chúng ta sẽ thấy nổi
lên hai đặc điểm: Loại phim kể một câu chuyện về người Việt mình, diễn tiến dựa
trên những sự kiện lịch sử ở nước mình ( “Đông Dương”, “Điện Biên phủ”, ”Người
Mỹ Trầm lặng”, thậm chí cả “Người tình”. ) chiếm số lượng lớn. Mượn cái lạ, của
hiếm ở nước mình làm nền cho truyện phim (“King-Đảo đầu lâu” ) còn là chuyện hiếm
hoi.
Nhưng cái số nhiều ấy chuyện của ..ngày
xưa !
Thế
mà ai cũng biết, phim giúp người xem cảm nhận đầy đủ, toàn diện về Việt Nam
chúng ta nói chung, từ con người, phong tục tập quán đến thời tiết, phong cảnh
( kiểu như “Đông Dương”, “Người Mỹ trầm lặng”.. ) mới là món ngon đích đáng và
bền lâu cuốn khách du lịch tới Việt Nam.
Bởi vậy cái chức năng của phim ảnh sẽ làm
chiếc cầu đắc lực dẫn khách du lịch nước ngoài tới Việt Nam chúng ta trông cậy ở
đâu? Công việc này chính là nhiệm vụ của bản thân phim ảnh được sản xuất trong
nước, các nhà biên kịch, đạo diễn phải là người Việt Nam. Không ai kể hay, kể
giỏi, kể sâu sắc về Việt Nam bằng chính chúng ta.
Đáng
tiếc rằng, phim Việt Nam ngày càng trượt xa về phía non yếu, bệnh hoạn, lai
căng khi thì “ nhái “ Mỹ, khi thì “ nhái “ Hàn. Thảng có đôi ba phim gắng gỏi
làm đậm đà thêm những gì của người Việt, của non sông đất nước Việt- tất cả
cũng chỉ là sự nêm nếm, là gia giảm; còn các nhà sản xuất đều không đủ can đảm
thoát ra khỏi cái công thức câu khách Tiền –Tài-Tình mà lâu nay họ vẫn đeo bám
như một tấm bùa hộ mâng.
Từ
thực tế này, xin hãy gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh:Nếu để mất đi những bộ phim
sâu sắc về mặt tư tưởng; nghiêm túc về phương diện nghệ thuật; nếu để tuột trôi những truyền thống
mà nền điện ảnh dân tộc đã đạt được trong những năm tháng chiến tranh và thập
niên đầu của thời kỳ mở cửa tức chúng ta đã tự đánh mất đi chính nhân lõi văn
hóa của điện ảnh nói chung; khả năng giới thiệu và cuốn hút khách du lịch tới
Việt Nam bằng phim ảnh nói riêng!
Có thể mạnh dạn mà nói rằng, với bộ phim
“Đông Dương” các nhà điện ảnh Pháp đã khai thác đến cạn kiệt cái đẹp, cái hay,
chất edoticque của thiên nhiên, biển trời,
sinh hoạt văn hóa, kể cả tới những trang sử-chí ít ra của vùng đất đồng bằng Bắc
Bộ. Về nét lạ, nét riêng của Miền Tây sông nước Nam Bộ - cú nạo vét ấy đã xẩy
ra với phim “Người Tình”. Bộ phim “King-Đảo đầu lâu” khai thác cái lạ gì đây ở
Việt Nam mà người Pháp bỏ xót hoặc chưa ngó ngàng tới? Đấy là một chút vẻ đẹp của
Hạ Long thôi, còn chủ yếu là vùng hang động Thiên Đường ở Quảng Bình và những
con suối, những ngọn núi của khu du lịch Tràng An ở Ninh Bình. Trong cơn cao hứng,
anh chàng đạo diễn Jordan Vogt-Robert của phim “Kong-đảo đầu lâu” còn hứa hẹn sẽ
quay lại Việt nam làm nhiều phim khác. Tôi không tin vào điều này.
Vậy
sau Động Thiên đường, sau Tràng An, Việt Nam ta còn những nơi nào hấp dụ, lôi
cuốn những nhà điện ảnh thế giới?
Kèm
theo câu hỏi này là một câu hỏi khác. Với phong cảnh, thiên nhiên lạ hiện nay
chúng ta đang sốt sắng mời chào, lớn tiếng rao bán với các nhà điện ảnh thế giới.
Hiện tượng này có gì na ná như đang bán dầu thô, vàng nguyên.Liệu chúng ta đang
và sẽ lưu giữ, “đóng rào cắm cọc” vùng quê nào, góc khuất lạ lẫm gì cho chính
các nhà điện ảnh của nước ta trong tương lai?
Hoa
vàng trên thảm cỏ xanh à? Hay có một
ngôi nhà nằm nghe nắng mưa đây?
Sau
vụ Fomosa, vấn đề về mối quan hệ giữa những lợi ích kinh tế và sự hủy hoại mội
trường đang trở thành hồi chuông cảnh tỉnh vang lên ở khắp mọi nơi. Dù dự án
kinh tế có tới bao tỷ dollar, có giải quyết công ăn việc làm cho cả chục chục
ngàn người lao động, có làm biến cải một vùng quê nghèo thành những thị tứ, bến
cảng văn minh, hiện đại chăng nữa, nếu dự án đó, công trình kia làm hủy hoại môi
trường bắt buộc phải hủy bỏ.
Không
hiểu tại sao, do đâu ở Việt Nam ta bỗng nổi lên cả một chiến dịch quảng bá rầm
rộ cho bộ phim “King-đảo
đầu lâu”, dù phim cũng chỉ xếp vào loại “thường thường”, còn anh
đạo diễn mới chỉ thuộc hạng đáng “gõ cửa” ở Hollywood? Mà hình như việc đánh trống,
gõ phèng la quanh chú khỉ đột Mỹ này cũng chỉ xẩy ra ở Việt Nam ta, chứ không xẩy
ra bất cứ một nơi nào khác trên thế giới!
Rồi
anh chàng Jordan Vogt-Roberts kia còn được chính Bộ Văn Hóa- Thể thao-Du Lịch
nước ta phong thánh cho làm “ Đại sứ Du lịch Việt Nam”.
Cũng
với phim “King-Đảo đầu lâu”- từ dự định của Bộ Văn - Thể- Du nước ta, suýt nữa chú khỉ đột Mỹ này được
tạc tượng ngay tại Hồ Gươm Hà Nội.Một dự định khác đã được thực thi. Tại một
trong những nơi bấm máy phim “King-Đảo đầu lâu” ở khu du lịch Tràng An, không
rõ Tổng Công ty Du lịch Việt Nam hay Công ty Du lịch Ninh Bình đã cho lập một
điểm hút khách bởi những gì “giống như trong phim”. Cũng những túp lều hình nơm
cá, những giây phơi ngoài trời và những người dân dịa phương vận khố lá, mặt bị
bôi vằn vện xanh đỏ đứng trước những ngôi lều kia. Điểm tham quan này nằm không
bao xa khu di tích linh thiêng thờ các vua Đinh, vua Lý- liệu có nên chăng?
Trong “King-Đảo đầu lâu” có nói rõ, cái đảo đầy đầu lâu với những túp lều, những
người dân mặt bôi xanh bôi đỏ kia nằm tít xa ngoài Thái Bình dương, ở một tọa độ
không thuộc hải phận, không phận nước ta. Suy diễn một chút, khách du lịch quốc
tế nào ghé thăm điểm tham quan “King-Đảo đầu lâu” này, trong một phút lãng
quên, bỗng nghĩ rằng ở một đất nước chiến tranh liên miên suốt gần nửa thế kỷ
như Việt Nam, gặp được một đảo chồng chất đầu lâu cũng là phải, thì sao đây?
Với
phim “King- Đảo
đầu lâu” hình như cũng đã khiến chúng ta giật mình sực tỉnh mà nghĩ lại, không thể
vì đồng tiền dồi dào từ những dịch vụ làm phim với nước ngoài để gây ô nhiễm
môi trường văn hóa của chúng ta!