Văn đoàn Độc lập không giấu giếm mơ ước làm được sự nghiệp hoành tráng như Tự Lực văn đoàn của Nhất Linh, Khái Hưng, Thạch Lam… thuở nào. Thì cứ mơ ước, chứ có ai đánh thuế hay bắt bẻ gì đâu. Thế nhưng, Tự Lực văn đoàn làm gì có cái gọi là Ban vận động? Ban vận động phải chăng là thứ che chắn của Văn đoàn Độc lập, khi bị truy vấn về tư cách tồn tại? Tính đến nay, đã gần 3 năm, mà Ban vận động vẫn ung dung như thể… không cần đến sự ra đời chính thức của Văn đoàn Độc Lập? Vậy xin hỏi ông Nguyên Ngọc, Ban vận động còn tồn tại đến bao giờ? Ban vận động tồn tại đến… năm 3000 chăng? Ban vận động tồn tại đến khi Văn đoàn Độc lập không còn thành viên nào nữa chăng? Lẽ thường, Ban vận động chỉ xuất hiện trong khoảng thời gian rất ngắn để chuẩn bị hình thành một tổ chức nào đó. Thế nhưng, Ban vận động của Văn đoàn Độc lập lại nghênh ngang thay thế cho cả cái tổ chức mà nó định thành lập là Văn đoàn Độc lập.



VĂN ĐOÀN ĐỘC LẬP CÒN VẬN ĐỘNG ĐẾN BAO GIỜ?

THIÊN VĂN

Ban vận động Văn đoàn Độc Lập lại gây xôn xao bởi chuyện thị phi. Tại Đại hội chuyên ngành để chuẩn bị cho Đại hội Hội Nhà văn Hà Nội, nhà thơ Bằng Việt ngồi ở vị trí đoàn chủ tịch đã nhận được ý kiến chất vất của đại biểu về trường hợp ông Phạm Xuân Nguyên. Thắc mắc hoàn toàn thỏa đáng, ông Phạm Xuân Nguyên đương nhiệm Chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội mà lại tham gia Ban vận động Văn đoàn Độc Lập – một tổ chức dị biệt về quan điểm chính trị lẫn nghề nghiệp. Và cách nói vui của nhà thơ Bằng Việt rằng “Phạm Xuân Nguyên bắt cá hai tay, vừa có vợ vừa có bồ” thì không có gì sai. Thế nhưng, những diễn giải của nhà thơ Bằng Việt đã khiến ông Nguyên Ngọc và những nhân vật cộm cán trong Ban vận động Văn đoàn Độc Lập nổi giận. Vụ lùm xùm ấy cần lý giải thế nào?
Ông Nguyên Ngọc đã có cơn thịnh nộ khủng khiếp. Không chỉ gọi điện, ông Nguyên Ngọc còn nhắn tin cho nhà thơ Bằng Việt đầy dọa nạt: “Cậu đã xem lại clip về cuộc họp của bộ phận thơ trong đó cậu nói sai có tính chất vu khống về tuyên bố của Ban Vận động Văn đoàn độc lập chưa? Cần thiết thì tôi sẽ gửi lại cho cậu nguyên văn tuyên bố ra mắt của chúng tôi. Nếu là người đứng đắn, cậu cần một cải chính và một lời xin lỗi đàng hoàng công khai”.

Vốn tính ôn hòa, nhưng chẳng đặng đừng, nhà thơ Bằng Việt đành phải viết thư ngỏ để trả lời. Xin được lược trích như sau:
“Trước cơn giận tày đình của một nhà văn nhớn, tôi đành phải trích dẫn lại mấy câu khởi đầu bản “Tuyên bố…” ấy, do chính nhà văn đã tâm đắc cho công bố: “Sau năm 1975, kết thúc một thời kỳ lịch sử kéo dài hơn trăm năm, đất nước cần một cuộc phục hưng dân tộc căn bản, mà nền tảng là phục hưng văn hóa. Tiếc thay, công cuộc cần thiết và nghiêm trang ấy đã không diễn ra như mong đợi. Trái lại, văn hóa Việt Nam ngày càng suy thoái nghiêm trọng, lộ rõ nguy cơ đánh mất những giá trị nhân bản căn cốt nhất, uy hiếp đến cả sự tồn vong của dân tộc”.
Trong mấy câu này có 3 ý phủ định lớn, mà là phủ định sạch trơn nữa kia:
- Một là: công cuộc phục hưng dân tộc mà nền tảng là phục hưng văn hóa, tác giả chỉ thèm kể đến từ năm 1975 trở đi! Vậy Cách mạng tháng Tám 1945 là để làm gì, tác giả cố ý quên! Nước Việt Nam DCCH ra đời không phải là một dấu mốc phục hưng dân tộc vĩ đại ư, nhưng cũng bị bỏ qua! Và nền văn hóa dân tộc từ 1945 đến 1975 hình thành qua hai cuộc Kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, ở đó có cả tác phẩm “Đất nước đứng lên” đã làm nên tên tuổi tác giả một thời và hàng trăm tên tuổi lừng lẫy khác, cũng bị xóa sổ sạch trơn chăng? Kết cục là từ 1945 đến 1975, chúng ta hoàn toàn trắng tay, vì mọi việc cần thiết và nghiêm trang không hề diễn ra như mong đợi!?
- Hai là: Tác giả đã cố ý đánh đồng cả trăm năm nô lệ dưới thời thực dân Pháp từ năm 1858 kéo luôn đến năm 1975, không hề điểm một dấu cách nào; tức là mặc nhiên cho vào một rọ (kể từ thời nô lệ thực dân) toàn bộ các thành tựu về chính trị, xã hội, văn hóa 30 năm sau thời Pháp thuộc (1945-1975) khi chính quyền Cách mạng đã thành lập; khỏa lấp toàn bộ quá trình kháng chiến và kiến quốc vĩ đại. cho tất cả xếp vào cùng một giuộc là thời kỳ đất nước chưa được phục hưng căn bản, mà văn hóa hẳn còn tệ hại hơn, vì nền tảng để phục hưng cho nó chưa hề thấy tăm hơi đâu cả?!
- Ba là: Từ 1975 trở đi thì sao? Cũng chả khá lên gì, nếu không muốn nói là còn tệ hại hơn nữa. Vẫn theo “Tuyên bố…” trên, thì: Văn hóa Việt Nam ngày càng suy thoái nghiêm trọng, lộ rõ nguy cơ đánh mất những giá trị nhân bản căn cốt nhất, uy hiếp đến cả sự tồn vong của dân tộc!.
Đấy là nói về sự phủ nhận. Còn nói đến tâm lý xấu hổ của văn nghệ sĩ nữa. Cứ thử đọc những dòng tiếp theo của “Tuyên bố…” trên xem, hẳn ai cũng phải tự thấy hèn kém và sỉ nhục mà chui đầu xuống đất đen ấy chứ:
- Văn chương Việt Nam yếu kém có nguyên nhân chủ quan trước tiên… là sự thờ ơ đối với trách nhiệm xã hội, vô cảm trước thời cuộc, quan trọng hơn nữa là thiếu độc lập tư duy, từ đó tự hạn chế năng lực sáng tạo.
- Về mặt khách quan, một xã hội như chúng ta đang có, trong đó các quyền tự do cơ bản của con người thực tế bị vi phạm trầm trọng, đương nhiên đè nặng lên tâm lý sáng tạo của người cầm bút, làm mờ nhạt và tắt lụi các tài năng.
- …Không có những quyền tự do tối thiểu đó thì không thể có một nền văn học đàng hoàng.
Đương nhiên, chúng ta rất đau xót về nhiều khiếm khuyết, đuối kém, tiếc nuối nhiều cơ hội bị bỏ lỡ, giận dữ vì xã hội còn thiếu công bằng, còn tham nhũng, còn lợi ích nhóm, còn mất dân chủ, nhiều lúc cũng rất xấu hổ vì cả sự dốt nát của mình; nhưng cách xử lý trong mọi quan hệ cá nhân và xã hội sẽ phải khác, không theo cách “chém gió” của bản tuyên ngôn này! Bản tuyên ngôn thuyết giáo rất trịnh trọng, to tát, lời lẽ rất kêu. Nhưng bàn soạn để chọn những giải pháp nào tối ưu nhằm ra thoát tình cảnh đó mới là cần. Đến tuổi này rồi, tôi rất sợ các kiểu tuyên ngôn thùng rỗng. những kiểu hiệu triệu mị dân”.

Giải thích của nhà thơ Bằng Việt rành mạch, và trực tiếp làm sáng tỏ những “tham vọng lớn lao” từ phía Ban vận động Văn đoàn Độc lập. Thế nhưng, điều đáng nói hơn ở đây là ông Nguyên Ngọc cũng như ông Phạm Xuân Nguyên luôn dựa dẫm vào ba chữ “ban vận động” để tác oai, tác quái và sau đó lại tự bào chữa cho chính mình.

Ban vận động Văn đoàn Độc Lập ra mắt ngày 3-3-2014 với 61 thành viên, và có bản tuyên ngôn rất ghê gớm. Dư luận đã phản ứng gay gắt, nhiều thành viên khôn ngoan như Nguyễn Duy, Đỗ Trung Quân, Nguyễn Quang Lập, Trần Kỳ Trung, Trần Huy Quang, Đỗ Lai Thúy sau màn đánh trống ghi tên ầm ĩ đã nhanh chóng xin rút lui nhẹ nhàng. Ban vận động Văn đoàn Độc lập chỉ còn lại những gương mặt hùng hổ nhiều tuổi đời nhưng ít tác phẩm như Phạm Đình Trọng, Châu Diên, Dương Tường, Ngô Thị Kim Cúc… Lẽ ra, với khởi đầu hụt hẫng như vậy thì Ban vận động nên tự giải tán cho đẹp lòng thiên hạ, nhưng người cầm đầu là ông Nguyên Ngọc vẫn muốn cố đấm ăn xôi.

Văn đoàn Độc lập không giấu giếm mơ ước làm được sự nghiệp hoành tráng như Tự Lực văn đoàn của Nhất Linh, Khái Hưng, Thạch Lam… thuở nào. Thì cứ mơ ước, chứ có ai đánh thuế hay bắt bẻ gì đâu. Thế nhưng, Tự Lực văn đoàn làm gì có cái gọi là Ban vận động?

Ban vận động phải chăng là thứ che chắn của Văn đoàn Độc lập, khi bị truy vấn về tư cách tồn tại? Tính đến nay, đã gần 3 năm, mà Ban vận động vẫn ung dung như thể… không cần đến sự ra đời chính thức của Văn đoàn Độc Lập? Vậy xin hỏi ông Nguyên Ngọc, Ban vận động còn tồn tại đến bao giờ? Ban vận động tồn tại đến… năm 3000 chăng? Ban vận động tồn tại đến khi Văn đoàn Độc lập không còn thành viên nào nữa chăng?

Lẽ thường, Ban vận động chỉ xuất hiện trong khoảng thời gian rất ngắn để chuẩn bị hình thành một tổ chức nào đó. Thế nhưng, Ban vận động của Văn đoàn Độc lập lại nghênh ngang thay thế cho cả cái tổ chức mà nó định thành lập là Văn đoàn Độc lập. Bằng chứng ư? Đã có trang web của Văn đoàn Độc Lập và có cả giải thưởng của Văn đoàn Độc lập. Nếu đã là Ban vận động thì không có tư cách để có diễn đàn đăng tải sáng tác lẫn tư cách tôn vinh tác phẩm của bất kỳ ai! Nếu Ban vận động không phải một thứ ngớ ngẩn, thì chính là biểu hiện vô pháp vô thiên.

Dùng cái vỏ bọc Ban vận động để công khai hoạt động Văn đoàn Độc lập là một chiêu trò ngụy trang khéo léo của ông Nguyên Ngọc? Với những thành viên còn lại chỉ chuyên viết báo như Lưu Trọng Văn hoặc Lê Phú Khải, cộng với sự già nua của Hoàng Hưng hay sự láu lỉnh của Bùi Chát, thì Ban vận động Văn đoàn Độc lập có thể làm được gì? Cái trang web lấy tên Văn Việt chủ yếu chỉ in lại những sáng tác cũ mèm của văn học Sài Gòn trước năm 1975, thỉnh thoảng lại trích dẫn facebook của vài nhân vật cánh hẩu như Trần Đình Sử hoặc Tuấn Khanh.

Nói cho sòng phẳng, chất lượng của trang web Văn Việt rất thấp. Vậy mà, từ những bài in trên trang web lại đứng ra trao... giải thưởng mới khiếp chứ. Một người được trao giải là Inrasara tỏ ra rất tự hào:  “chùm 19 bài phê bình “Hồ sơ Biên bản so sánh” nhận Giải thưởng của Văn đoàn Độc lập (2014-2015), là một tổ chức văn học phi chính thống”. Đấy, ông Nguyên Ngọc ơi, người được ông trao giải đã xác nhận Văn đoàn Độc lập là “tổ chức văn học phi chính thống” rồi đấy. Liệu ông còn bao biện bằng cái áo khoác ỡm ờ “Ban vận động” nữa không?

Trở lại chuyện lùm xùm ở Đại hội chuyên ngành của Hội nhà văn Hà Nội cuối tháng 10-2016 vừa qua. Vì sao ông Nguyên Ngọc trừng trợn nhà thơ Bằng Việt để bênh vực cho ông Phạm Xuân Nguyên? Rất đơn giản, ông Nguyên Ngọc muốn ông Phạm Xuân Nguyên vẫn tại vị ở cái chức Chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội nhằm làm vây cánh cho mình. Liên minh giữa ông Nguyên Ngọc và ông Phạm Xuân Nguyên thì chẳng ai xa lạ gì. Chính nhờ cái ghế Chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội mà ông Phạm Xuân Nguyên đã tác động trực tiếp để trao giải thưởng hằng năm của Hội nhà văn Hà Nội cho cuốn sách “Các bạn tôi ở trên ấy” của ông Nguyên Ngọc. Có chút giá trị văn chương gì trong “Các bạn tôi ở trên ấy”? Đó là một tập hợp những bài báo tản mạn của Nguyên Ngọc, khi in thành sách vẫn chẳng thèm chỉnh sửa, nên còn nguyên dấu tích của những trang viết đáp ứng thời sự mà thôi! Trao giải văn chương cho mấy bài báo ghi chép, là một cách để hướng đến văn chương đích thực của ông Phạm Xuân Nguyên và ông Nguyên Ngọc chăng?

Nếu căn cứ vào cách thẩm định văn chương để trao giải cho cuốn sách “Các bạn tôi ở trên ấy”, thì thật khó tin cái Văn đoàn Độc lập mà ông Nguyên Ngọc với trợ thủ Phạm Xuân Nguyên cùng xây dựng, có thể chấn hưng văn học Việt Nam!

Cuối cùng, vẫn là câu hỏi căn cốt: Văn đoàn Độc lập còn vận động đến bao giờ? Muốn thành lập thì thành lập ngay như Hội nhà báo Độc lập rồi chìm xuồng luôn, chứ ễnh ương Ban vận động để làm gì? Hay là, ông Nguyên Ngọc muốn lập kỷ lục thế giới mới: Ban vận động Văn đoàn Độc lập sẽ trở thành Ban vận động tồn tại lâu nhất và ấm ớ nhất nhân loại?



Nguồn: Báo Văn Nghệ TPHCM