Nhiệt tình với bè bạn, đam mê với nghề
nghiệp, luôn có mặt trên mọi nẻo đường của đất nước để sáng tác thơ ca, viết
văn, viết báo. Dễ hiểu vì sao, Vương Tâm là một trong những nhà thơ có sách in
đều đặn, những tập tiểu thuyết, truyện ngắn, thơ ca, bút ký với những chân dung
“kỳ nhân dị thảo” ra đời hàng năm đã một lần nữa khẳng định, dù đã xấp xỉ cái
tuổi thất thập cổ lai hy nhưng tâm hồn, trái tim yêu nghề, yêu đời, yêu người
của ông vẫn luôn tươi trẻ và đầy đam mê dù trong chặng hành trình với nghề ấy, đã
có không ít lần ông gặp nhiều trắc trở.
VƯƠNG TÂM TRÁI TIM LẶNG ĐAU GIẤU MỘT VẾT THƯƠNG
TRẦN HOÀNG THIÊN KIM
Nhà thơ Vương Tâm, ban đầu vốn không liên quan gì đến văn
thơ. Ông tốt nghiệp Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, nhiều năm liền sau khi ra
trường ông làm việc ở Tổng cục khí tượng Thủy Văn. Cuộc sống của một người làm
khí tượng thủy văn, giống như cuộc sống của người thanh niên làm công tác khí
tượng và vật lý địa cầu trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sapa” của
Nguyễn Thành Long, đã mang lại cho nhà thơ Vương Tâm một tâm hồn thơ đầy ắp.
Ông viết văn, làm thơ như chính định mệnh đã sinh ra cho mình.
Nhà thơ Vương Tâm chia sẻ: Thực
ra thì từ thuở học sinh, tôi đã mê văn học, đã đọc nhiều sáng tác văn học Nga.
Khi đang học cấp II, tôi đã có thơ in trên báo Thiếu niên tiền phong. Năm 1958, tôi cùng gia đình chuyển từ
Hà Tây (cũ) ra Hà Nội sống. Tôi còn viết cả kịch bản cho đội kịch thiếu nhi địa
phương dàn dựng biểu diễn để dự Hội diễn toàn thành phố.
Năm 1966 tôi đã có những bài thơ
đầu tay in trên báo Hà Nội Mới. Những tưởng sẽ thi vào một trường liên quan đến
văn chương, nhưng tôi lại học Bách Khoa và làm công tác khí tượng. Nhưng chính
thời gian này, tôi đã sáng tác thơ và truyện ngắn theo đề tài ngành nghề và một
số nói về cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Năm 1974, tôi được đi học lớp
sáng tác do Hội Nhà văn mở (khóa 7). Sau khi kết thúc khóa học, trở về cơ quan
cũ một thời gian, tôi chuyển sang báo Hà Nội Mới và làm
việc ở đây cho đến ngày nghỉ hưu”.
Nếu nói rằng, văn chương là trời
cho, thì nhà thơ Vương Tâm có được cái lộc trời ấy để mà theo đuổi nó đến tận
bây giờ. Ông là người hiền lành, dễ tính, nhưng lại luôn quyết liệt theo đuổi
đam mê của mình. Chưa bao giờ thấy ông “bó tay” trước bất cứ một đề tài nào, dù
đó là về những sáng tác của riêng ông, hay đó là những bài báo nhỏ.
Ông viết đủ các thể loại, từ
truyện ngắn, tiểu thuyết, bút ký, thơ ca, ký chân dung, giới thiệu tập sách.
Dường như mọi thứ đến với ông đều dễ dàng và nhẹ bẫng. Cần bài gì, hỏi đến ông,
hôm sau sẽ có bài đáp ứng. Chính vì vậy, cho dù là thời còn tuổi trẻ, hay cho
đến nay, trên đầu đã hai thứ tóc, nhà thơ Vương Tâm vẫn luôn có bạn đồng hành
là rất nhiều người trẻ tuổi. Có cháu là sinh viên mới ra trường nhưng cũng có
những người bạn là đã làm những vị trí cao trong một số tòa soạn báo, khi nhắc
đến nhà thơ Vương Tâm đều nói về ông với một vẻ trìu mến đầy trân trọng.
Có một thời,
khi họ còn là những sinh viên mới ra trường thì nhà thơ Vương Tâm, nguyên
Trưởng ban Báo Hà Nội Mới Cuối tuần, đã luôn nâng đỡ cho họ từ những bài báo
đầu tiên để kiếm tiền nhuận bút sống và viết. Vậy mà trong mấy chục năm qua ấy,
dù đã được nhà nước cho nghỉ hưu, thì nhà thơ Vương Tâm vẫn luôn trên những
chặng hành trình tìm tư liệu cho mình để viết báo, viết văn. Dường như đối với
ông không bao giờ có cụm từ “nghỉ ngơi”, dù tiền bạc, danh vọng đối với ông chỉ
là điều đã nằm trong dĩ vãng.
Nhiều người bảo rằng, ông không
ngừng đi, ngừng viết là vì... cái đẹp? Nhà thơ Vương Tâm cười thật lòng “Ai mà
không mê cái đẹp!”. Cái đẹp đối với ông, có thể là một người đẹp cụ thể, có thể
là một cái đẹp của vùng miền, của nền văn hóa, cũng có thể từ một vật tưởng vô
tri vô giác như chiếc ấm, bộ li trà... cũng khiến ông mê mẩn. Bởi mê đắm cái
đẹp ấy, nên đi đến đâu, ông cũng tìm về cho mình những đồ vật kỷ niệm cho căn
nhà ấm áp. Nếu ai đã từng ghé qua căn nhà bé nhỏ của nhà thơ Vương Tâm, sẽ thấy
rất nhiều bộ ấm chén đủ các chủng loại, màu sắc, chủng loại được ông sưu tầm
trong mấy chục năm qua, như ghi lại dấu ấn cả một chặng đường sống của nhà thơ
hay rong ruổi.
Nhưng đối với tôi, điều đặc biệt
nhất của nhà thơ Vương Tâm, đó chính là sự “trả giá” đầy... đau đớn với nghề
nghiệp của mình. Sự “đau đớn” này là ba cuộc tai nạn... suýt chết trong những
chuyến ông đi thực tế bằng xe máy đến những tỉnh ngoại thành Hà Nội để viết
bài.
Cú ngã đầu tiên gãy ba xương
sườn. Đó là cú ngã ngay trước khi ông đi dự trại viết tiểu thuyết, do Nhà xuất
bản Công an tổ chức ở Đồ Sơn, cách đây 8 năm. Ông kể: Tôi vừa đi gặp cô gái
nguyên mẫu trong tiểu thuyết Máu đất của mình về, bất ngờ một thanh niên phóng
xe nhanh tới, không kịp phanh lại nữa, húc luôn vào xe. Thế là tôi bị hất văng ra
và đổ lưng từ trên cao xuống đường, đánh hự một cái rất mạnh. Khi mọi người kéo
được tôi vào lề đường, rồi nhờ người đưa đi khám, mới hay bị gãy ba xương sườn.
Cú ngã thứ hai gãy xương đòn gánh
trong chuyến đi viết bài báo về bản người đẹp ở xã Văn Luông, huyện Thanh Sơn,
Phú Thọ. Ông nghe nói đây là một xã người Mường có nhiều con gái đẹp nổi tiếng
và đến bất cứ ngõ xóm nào đều gặp người xinh. Xưa, còn có cả quan binh người
Tàu sang tìm vợ ở nơi này. Lại còn có chuyện, gần đây không ít đại gia tìm đến
để chọn vợ, bởi nơi đây toàn nhan sắc trời cho. Thế là nhà thơ Vương Tâm tìm
đường đến đây.
Ông phi xe máy đến tận nơi chừng
hơn 100 km, tìm đường vào bản. Thật may, ông đã gặp hai bà vợ của nhà văn Sao
Mai, đang sinh sống ở đây. Hai người chỉ dẫn nhà thơ vào những xóm toàn người
đẹp. Sau đó, con trai nhà văn Sao Mai cũng đưa ông đến trường phổ thông trung
học để chụp ảnh và lấy tài liệu về những nhan sắc vùng sơn cước. Ông hối hả làm
việc, trời bất chợt đổ mưa, nhưng vẫn phóng xe máy đi khắp làng tìm thêm những
chân dung trẻ đẹp. Trời đã về chiều, cơn mưa vẫn chưa ngớt. Khi ông đi lên
đường cái thì chợt nhìn thấy một cô gái có gương mặt rất xinh xắn với sống mũi
cao và đôi mắt to tròn đi xe đạp ngược chiều về bản. Thế là nhà thơ Vương Tâm
bất chợt quay ngoắt xe lại và xin chụp ảnh cô gái.
Ông kể lúc
đó mới thấy yên tâm vì chụp được đúng người đẹp nhất bản. Ông phấn khởi đi về
trong cơn mưa miên man suốt dọc đường. Trời mưa khá to, nhưng ông tính chỉ
khoảng 8 giờ tối là về tới nhà nên nhà thơ Vương Tâm cứ phóng xe máy đi dọc con
đường 32, vượt qua cầu Trung Hà, qua Sơn Tây, rồi cầu Phùng. Trên đường, gương
mặt của cô gái Mường cứ hiện lên trong bóng mưa... Nhưng thật rủi thay, đột
nhiên một ôtô rượt tới, đuôi xe hích mạnh vào xe máy của nhà thơ. Một tác động
lực nhanh, mạnh làm ông bay lên cao như một người làm xiếc vậy. Người lộn nhào
rơi xuống tự do làm cái đánh rắc, thế là bị gãy xương đòn gánh bên trái. Tai
nạn xảy ra tại cây số 19 trên đường 32.
Cú ngã thứ 3 trẹo khớp gối, cẳng
chân lủng lẳng. Sau khi đi lên Kim Bôi (Hòa Bình) làm việc với một đội cồng
chiêng Mường, vừa qua Chúc Sơn được vài cây số, thì bất chợt có bóng người băng
qua đường. Định thần, nhà thơ nhận ra đó là một cô gái có bím tóc dài. Cô gái
mở to mắt nhìn ông già là nhà thơ Vương Tâm, rồi nhoẻn cười tỏ ý muốn sang
đường. Sững người vì nụ cười tươi trẻ, nhà thơ bèn phanh gấp xe máy, nhưng vẫn
ngoái nhìn theo cô gái ấy băng qua. Chiếc xe bị rít phanh lật nghiêng, làm chân
trái nhà thơ bị bẻ ngoặt đánh khục, xương bánh chè bật ra khỏi khớp gối. Cẳng
chân chỉ còn gân dính lại nên lủng lẳng là vì thế. Điều “khốn khổ” nhất, theo
như ông nói, chính cái đêm bị nẹp cứng chân ấy ở một trạm y tế ở Hòa Bình, nhà
thơ vẫn chỉ nhớ đến nụ cười của cô gái ấy mà quên cả đau. Rồi ông đọc mấy câu
thơ thú vị: “Gặp em. Anh liều như một chàng phi công. Khi gặp nạn. Nhẩy bật ra
không trung. Mà... quên bấm dây dù”.
Chưa hết, cũng đêm ấy nhà thơ đã
gò lưng trên máy tính viết nháp xong bài báo “Người mơ mộng cuối cùng ở Kim
Bôi”, kể chuyện về người nghệ nhân bán hết gia sản, trọn đời
sưu tầm bộ cồng chiêng cổ, giữ lại vốn văn hóa cho quê hương.
Nhà thơ Vương Tâm có lần tự ví
mình là ngựa hoang hay là kẻ giang hồ vặt. Bởi trong ông chứa đựng nhiều cảm
hứng “đi”, những chuyến đi không hẹn trước và ông, dù trên đầu đã hai thứ tóc,
nhưng nhiều lúc như một kẻ rồ dại ngẫu hứng trong cơn đam mê cuối cùng. Chính
vì thế những bài viết của ông đều thấm đẫm chất du ký và dồi dào chi tiết bất
ngờ.
Nhà thơ Võ Văn Trực có lần nhận
xét, qua những bài báo của Vương Tâm, người đọc ngỡ như đang đi cùng với ông và
tiếp nhận được nhiều điều trong chuyến đi ấy. Cảm xúc cùng nhà thơ và thổn thức
với những phận đời mà ông chia sẻ. Sự nỗ lực của ông đã được nhận Giải Nhất
cuộc thi phóng sự, bút ký (tháng 11/2010), do báo Người Hà Nội trao,
nhân Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, qua chùm ba bài: Mộng Hoa Ban trên đường Bắc Sơn; Xác nhà hay
hồn phố và Ga Hàng Cỏ trăm năm thương nhớ.
Nhiều đam mê, nhiều công việc và
lúc nào cũng mê mải với những câu chuyện văn chương báo chí, những câu chuyện
cuộc đời, nhưng tôi biết, nhà thơ Vương Tâm có một hồn thơ trĩu nặng với nhiều
nỗi lòng trắc ẩn, cô đơn. Ông có một cuộc đời nhiều sóng gió trong hôn nhân, có
những tình yêu không đến bến bờ hạnh phúc, có những cái đẹp đeo đuổi mãi cứ xa
rời tầm tay. Và những lúc ấy, ông lại níu vào trang thơ, trang văn để có thể
bình thản đi tiếp trong cuộc đời hiện tại khá bằng phẳng của mình.
Thơ của ông, chính vì thế có
nhiều bài hồn nhiên, nhưng có nhiều bài thấm đẫm một nỗi buồn vô định. Và tôi
thích nỗi buồn ấy của riêng ông, lẫn trong rất nhiều trò vui của cuộc đời mà
ông đã trang bị cho mình: “Sẽ có một ngày tự dưng tôi ngã/ Như kẻ lang
thang cô lẻ bên đường/ Rồi gượng dậy giữa dòng người hối hả/ Trái tim lặng đau
giấu một vết thương”...