Tháng 7-1973, Nguyễn Thái Hải chính thức nhận bằng
dược sĩ, vừa làm việc cho hãng thuốc vừa sáng tác truyện thiếu nhi. Sau năm
1975, Nguyễn Thái Hải với gánh nặng thân phận của một người chế độ cũ nên rời
xa chữ nghĩa một thời gian. Mãi đến năm 1982, Nguyễn Thái Hải mới được tham dự
một khóa bồi dưỡng viết văn tại TPHCM và phấn khích được quay lại với nghiệp cầm
bút. Cảm thấy bút danh trước đây của mình sẽ khiến nhiều người ái ngại, Nguyễn
Thái Hải lấy tên con trai Khôi Vũ để ký dưới tác phẩm. Truyện ngắn “Đồng đội”
được giải nhì ( không có giải nhất) cuộc thi sáng tác do Hội nhà văn TPHCM tổ
chức năm 1983 đã đánh dấu sự xuất hiện của một bút danh khác – Khôi Vũ!
LỜI NGUYỀN HAI BÚT DANH
LÊ THIẾU NHƠN
Viết
lách thì hầu như ai cũng thích dùng bút danh. Càng viết nhiều thể loại, lại
càng nhiều bút danh. Thế nhưng, để có được một bút danh nổi tiếng không hề đơn
giản. Độc giả văn chương chắc không quá xa lạ với bút danh Nguyễn Thái Hải viết
cho thiếu nhi, và có lẽ càng không quá xa lạ với bút danh Khôi Vũ viết cho người
lớn. Chủ sở hữu của cả hai bút danh ấy là một người có bằng dược sĩ hẳn hoi!
Nguyễn Thái Hải là tên thật của người đàn ông có sắc
da nâu đậm và mái tóc hoa râm, năm nay vừa tròn 65 tuổi. Nguyễn Thái Hải quê gốc
Thái Bình nhưng sinh ra ở Hà Nội, và theo gia đình di cư vào Biên Hòa từ năm
1956. Nguyễn Thái Hải nói giọng Bắc, nhưng cốt cách Nam bộ. Gặp Nguyễn Thái Hải,
chỉ cần chào câu trước là câu sau đã thành bạn bè. Nguyễn Thái Hải yêu mảnh đất
đã cưu mang mình và gia đình suốt sáu thập kỷ qua, nên có thể diễn thuyết suốt
ngày về lịch sử Trấn Biên đến huyền sử Cù lao Phố. Nhiều đồng nghiệp của Nguyễn
Thái Hải đã lên Sài Gòn, nhưng Nguyễn Thái Hải vẫn cương quyết bám trụ Đồng Nai
dẫu lắm lúc hân hoan dẫu lắm phen đọa đày!
Nguyễn Thái Hải vẫn ở trên cái nền nhà mà ngày xưa bố
mẹ của ông từng ở, bây giờ đã nhô ra mặt tiền con đường Nguyễn Ái Quốc rộng
thênh thang. Nơi ấy, Nguyễn Thái Hải đã tập tành viết truyện ngắn khởi bút “Nắng
lên” được in hai kỳ trên báo Tuổi Hoa, vào năm 15 tuổi. Dù tác phẩm của mình được
thừa nhận, nhưng Nguyễn Thái Hải vẫn giấu kín vì ông biết hai đấng sinh thần muốn
đứa con trai theo ngành khoa học. Cái cảm giác ngây ngất trước quả ngọt văn
chương đầu mùa nhưng không dám khoe với ai, thật sự khó chịu lắm, Nguyễn Thái Hải
vẫn âm thầm chấp nhận. Mỗi ngày, sau khi hoàn thành bài vở các môn tự nhiên,
Nguyễn Thái Hải lại lén lút sáng tác trên những cuốn tập mỏng. Rồi cũng đến
ngày Nguyễn Thái Hải trúng tuyển vào Khoa Dược – Đại học Sài Gòn và được xa nhà
sống đời sinh viên.
Sau những phút giây bỡ ngỡ làm quen với giảng đường,
Nguyễn Thái Hải đạp xe đến báo Tuổi Hoa để… tự giới thiệu mình. Tất nhiên những
nhà văn đàn anh chỉ ừ à cho qua chuyện, và hào hứng mời cộng tác. Tuổi trẻ giàu
nhiệt huyết, Nguyễn Thái Hải gò lưng ở ký túc xá cả tuần lễ để hoàn thành tập
truyện “Hoa tầm gửi” và mang đi nộp. Chờ mãi, chờ mãi, chả nghe động tĩnh gì,
Nguyễn Thái Hải đánh bạo đến tòa soạn để hỏi thăm hòng… xin lại bản thảo. Ai
dè, vừa thấy mặt Nguyễn Thái Hải thì chủ bút ngoắc luôn vào phòng riêng và bảo:
“Tác phẩm của cậu đã in thành sách. Nhuận bút đây! Viết tiếp nhé!”. Trái tim cậu
trai 18 muốn nổ tung khi cầm tác phẩm của mình được in khổ nhỏ nhỏ xinh xinh mà
dạo ấy học trò rất ưa chuộng. Chưa hết, khoản tiền bản quyền gần hai cây vàng
là điều mà Nguyễn Thái Hải chưa bao giờ dám tưởng tượng. Vội vàng ra phố mua một
cái áo để tặng mẹ, Nguyễn Thái Hải nhoáng nhoàng giữa trưa nắng đạp xe vượt 30
km về Biên Hòa để báo cáo chiến công. Người mẹ mừng lắm, còn người bố vẫn trầm
ngâm. Khi Nguyễn Thái Hải xin phép quay lại Sài Gòn để kịp đến lớp ngày mai,
người bố mới lấy cái máy đánh chữ đã theo ông hơn nửa đời công chức để đưa cho
con trai: “Dùng thứ này mà viết văn, nhưng vẫn phải thành dược sĩ đấy nhé!”.
Tháng 7-1973, Nguyễn Thái Hải chính thức nhận bằng
dược sĩ, vừa làm việc cho hãng thuốc vừa sáng tác truyện thiếu nhi. Sau năm
1975, Nguyễn Thái Hải với gánh nặng thân phận của một người chế độ cũ nên rời
xa chữ nghĩa một thời gian. Mãi đến năm 1982, Nguyễn Thái Hải mới được tham dự
một khóa bồi dưỡng viết văn tại TPHCM và phấn khích được quay lại với nghiệp cầm
bút. Cảm thấy bút danh trước đây của mình sẽ khiến nhiều người ái ngại, Nguyễn
Thái Hải lấy tên con trai Khôi Vũ để ký dưới tác phẩm. Truyện ngắn “Đồng đội”
được giải nhì ( không có giải nhất) cuộc thi sáng tác do Hội nhà văn TPHCM tổ
chức năm 1983 đã đánh dấu sự xuất hiện của một bút danh khác – Khôi Vũ!
Những năm đầu thập niên 1980 có rất nhiều khó khăn,
Nguyễn Thái Hải dù được tuyển dụng vào làm việc trong cơ quan chính thức nhưng
vẫn phải cùng vợ mở quán chè để kiếm thêm thu nhập. Nhìn ông nhà văn chạy tới
chạy lui bưng ly bê chén, nhiều người dị nghị “làm mất mặt cán bộ Nhà nước”. Không sao, Nguyễn Thái Hải nhường vai phục vụ
cho con gái, còn mình ngồi phía sau bào đá.
Những ngày vất vả ấy cho Nguyễn Thái Hải sự quan sát
và chiêm nghiệm về những người lầm lũi và thiệt thòi phải giở nhiều mánh khóe để
tồn tại với xã hội. Và tiểu thuyết “Chuyện ở dãy phố 5 căn” ra đời. Sách in tuần
trước thì tuần sau giông gió nổi lên. Các nguyên mẫu trong cuốn sách cho rằng “ông
Khôi Vũ bôi nhọ chúng tôi”, và thưa kiện rồi đe dọa đủ kiểu. Nhiều ngày nhà văn
và vợ con phải đóng cửa cố thủ trong nhà vì sợ bị hành hung. Chính quyền phải họp
mặt đôi bên để giải thích, đây là văn chương chứ không phải báo chí, xung đột mới
lắng xuống.
Sau sự cố “Chuyện ở dãy phố 5 căn”, Nguyễn Thái Hải
được hai tiền bối Lý Văn Sâm và Hoàng Văn Bổn kéo về Hội văn nghệ Đồng Nai để
theo đuổi văn chương chuyên nghiệp. Có môi trường tốt, cộng với không khí đổi mới,
nhà văn Khôi Vũ lại ghi dấu ấn bằng tiểu thuyết “Lời nguyền 200 năm” viết về một
dòng họ “chỉ đến khi tuyệt tự mới hết
kẻ ác tâm”. Hai Thìn – nhân vật chính trong “Lời nguyền 200 năm” được xưng tụng
là vua biển ở làng Cát, đã cương quyết không làm điều trái luân thường đạo lý
dù bản thân là truyền nhân duy nhất của dòng họ mắc kẹt nỗi ám ảnh kia. Tổ tiên
bốn đời trước vì phản bội bề trên, phản bội tín nghĩa, phải bội đồng chí mà phải
chịu nhắm mắt xuôi tay giữa u uất khôn nguôi, nên Hai Thìn đấu tranh để tránh vết
xe đổ. Hai Thìn giữ gìn sự lương thiện cho đến khi chìm vào cơn thịnh nộ của đại
dương, và nhận lại niềm cảm thương khâm phục của cộng đồng!
“Lời nguyền 200 năm” được
trao giải thưởng Hội nhà văn VN năm 1990. Dạo đó, giải thưởng Hội nhà văn VN
còn rất danh giá, nên tên tuổi Khôi Vũ nổi như cồn. Người ta đã tung hô Khôi
Vũ, không lẽ còn đành lòng nghi kỵ… Nguyễn Thái Hải hay sao!? Được khích lệ,
Nguyễn Thái Hải tái bản hàng loạt tác phẩm viết cho thiếu nhi, và tiếp tục sáng
tác thêm nhiều trang sách khác, như “Thềm nắng”, “Ba chàng thám tử”, “Thằng đầu
bò”, “Chiếc lá thuộc bài”, “Bên bóng Thái Sơn”… Đặc biệt, truyện vừa “Cha con
ông Mắt Mèo” được đưa lên màn ảnh, và trở thành một bộ phim rất được khán giả
nhí yêu thích!
Với cả hai bút danh
Nguyễn Thái Hải và Khôi Vũ hoạt động song song, hầu như năm nào ông cũng có tác
phẩm xuất bản. Đến nay, bút danh Nguyễn Thái Hải đứng tên trên 27 cuốn sách viết
cho thiếu nhi, còn bút danh Khôi Vũ đứng tên trên 25 cuốn sách viết cho người lớn.
Kiểm kê tài sản viết lách của Nguyễn Thái Hải – Khôi Vũ, thật khó phân định ông
viết cho thiếu nhi thành công hơn hay viết cho người lớn thành công hơn. Chẳng
hạn, ở mảng sách thiếu nhi, Nguyễn Thái Hải có cuốn “Những sợi tóc sâu của mẹ”
có dáng dấp như tự truyện, đã được NXB Kim Đồng in hơn ba vạn bản. Còn ở mảng
sách người lớn, Khôi Vũ có hai tiểu thuyết “Những người nuôi lửa” và “Phù phiếm
bên biển” đều lần lượt nhận Giải thưởng Trịnh Hoài Đức của tỉnh Đồng Nai.
Hỏi ông tâm đắc với bút
danh nào? Nguyễn Thái Hải trả lời: “Tôi tình nguyện hầu hạ thiếu nhi, vì có thể
ăn ké sự trong trẻo và thơ ngây của các em!”. Mỗi khi nhận nhuận bút, Nguyễn
Thái Hải luôn mua hàng trăm cuốn sách để tặng cho học sinh nghèo ở địa phương
mình. Thế nhưng, nói chuyện Nguyễn Thái Hải dành nhiều tình cảm đối với thiếu
nhi, phải kể đến tâm huyến của ông khi làm tập san “Dưới mái trường”. Khi chuyển
từ Hội văn nghệ Đồng Nai sang làm báo Lao Động Đồng Nai, Nguyễn Thái Hải nghĩ
ngay đến một ấn phẩm để tuổi thơ có thể vừa thỏa sức đọc vừa thỏa sức… viết. Mùa
khai giảng năm 1998, nhân có trong tay một khoản tiền dự định sửa nhà, Nguyễn
Thái Hải liền đầu tư in tập san “Dưới mái trường”. Số đầu tiên lỗ vốn, vợ con vẫn
chịu cảnh mưa giột nắng xiên hoàn toàn không trách móc gì, nhưng Nguyễn Thái Hải
áy náy lắm. Sau nhiều đêm suy nghĩ, Nguyễn Thái Hải cầm tấm bằng dược sĩ cho
người ta thuê để mở hiệu thuốc, và tiếp tục theo đuổi giấc mộng “Dưới mái trường”.
Đích thân Nguyễn Thái Hải chở báo đi phát hành ở khắp các huyện. Tiếng vang của
“Dưới mái trường” ngày càng lan rộng và Sở Giáo dục Đào tạo tỉnh Đồng Nai đã đồng
hành cùng Nguyễn Thái Hải. Suốt 10 năm đều đặn, “Dưới mái trường” trở thành món
quà tinh thần của học trò từ vùng trái cây sung túc Long Khánh đến vùng cằn khô
rát bỏng Định Quán! Năm 2008, vì nhiều lý do khách quan, Nguyễn Thái Hải ngưng
làm tập san “Dưới mái trường”, nhưng hầu như tháng nào ông cũng có chương trình
giao lưu với học sinh để đánh thức tình yêu văn chương cho thế hệ tương lai!
Đã có trong tay hơn 50
đầu sách, Nguyễn Thái Hải – Khôi Vũ vẫn miệt mài viết lách. Mỗi sự vật, mỗi mảnh
đời đều thôi thúc ông sáng tác. Ngay cả khi con gái lớn đang làm việc cho một tập
đoàn quốc tế ở Singapore mời ông sang đảo quốc du lịch dài ngày, thì Nguyễn
Thái Hải cũng tranh thủ nghiềm ngẫm chuyện xứ người mà có được tập truyện “Người
giỏi hơn chưa chắc đã thắng”.
8-2015