Những năm gần đây, phần lớn
các hội, ngành văn hóa, nghệ thuật, thể thao, sau khi Nhà nước chỉ còn “bao cấp
nhẹ”, đã dần dần giác ngộ, thay vì bầu đứng
đầu hội, ngành, là những người theo đủ các tiêu chuẩn chính trị giáo điều, đã
chuyển sang bầu những người biết làm kinh tế, để góp phần “xóa đói, giảm nghèo”
cho hội, ngành mình. Hội Nhà văn TPHCM là Hội nghèo thâm niên. Tạp chí Văn, tờ
báo duy nhất của Hội (mà Hội Văn Nghệ tỉnh
nghèo nào cũng có ), chỉ vì không kinh phí, phải đình bản nhiều năm nay; tờ Văn
nghệ TPHCM thuộc Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật, sống nhờ kinh phí bao cấp
quá hẻo của thành phố, không cách nào cải thiện nội dung, nên số lượng thấp ở
mức vừa đủ cầm hơi; giải thưởng Văn học thành phố lớn nhất nước, không có một
đồng dành cho các tác giả đoạt giải, thật đáng xấu hổ; vân vân và vân vân… Bất cứ
việc gì đụng đến tiền đều phải ngửa tay xin Thành ủy.
TÁI ÔNG MẤT NGỰA
NGUYỄN MẠNH TUẤN
Nhiều năm nay, với các loại đại hội có trò Đảng viên họp trước, ngoài Đảng
họp sau, tôi đều không dự. Đại hội Hội
Nhà văn TPHCM lần này cũng vậy. Nhưng sáng ra, vợ bảo: Anh nên đi để bỏ phiếu ủng hộ
Dương Trọng Dật. Nghe có lý, đành đi.
Giấy mời ghi 8 giờ khai mạc,
vì tắc đường, 8 giờ 20 mới đến nơi, sảnh đón khách loe ngoe vài mống lạ hoắc. Trong
hội trường đông hơn. Đang nhìn quanh tìm
người quen thì một quý ông, không rõ nhà văn, nhà thơ, hay nhà phê bình, cỡ
tuổi ngoài 50, vồ vập:
- Lâu quá không gặp. Sao ra
tập thơ mới, ông không tặng tôi một cuốn?
Tôi bảo:
- Thơ tôi dở, tặng bạn bè chỉ
mắc cỡ.
- Này, lát nữa đến bầu cử,
ông nhớ gạch tên con Hà Phương và thằng Lê Thiếu Nhơn nhé.
- Tại sao?
- Hai đứa đang liên kết với
nhau để vào Ban Chấp hành lần này. Con Hà Phương sẽ tranh ghế chủ tịch Hội, âm
mưu hợp pháp hóa trang mạng đen phản động của thằng Lê Thiếu Nhơn. Chúng nó là
thế lực ngầm của Văn Đoàn Độc Lập.
- Đến ông cũng biết rõ như
thế thì công an phải bắt hai đứa từ lâu rồi.
- Giờ là lúc bọn trên đang
chỉ đạo bằng mọi giá phải lấy bình ổn chính trị làm gốc nên chúng nó được yên.
Sau đại hội, theo nguồn tin chính xác từ PA25, thằng Lê Thiếu Nhơn sẽ theo gót
NQL.
- Thú thật, đến nay, tôi vẫn
chưa biết mặt cả Lê Thiếu Nhơn lẫn Hà Phương.
-Cái thằng mặt non choẹt, đang
thì thầm với mấy thằng trong băng NĐT báo TT, ở dãy ghế cuối hội trường, là Lê
Thiếu Nhơn, còn con Hà Phương, hôm qua, họp Đảng viên phát biểu chống đối, ông
cũng dự mà?
- Chắc ông nhầm với ai. Hôm
qua, tôi mệt nên vắng mặt.
- Đàn bà trong hội trường,
chỉ mình nó học đòi thời trang Việt kiều, nhuộm tóc bạch kim … Nó kia kìa.
- Rồi. Nhất định tôi sẽ gạch
tên hai đứa.
Một quý ông trẻ, cũng không
rõ nhà thơ, nhà văn, hay nhà phê bình, quãng tuổi 35 – 40, từ xa xán đến:
- Tin chính xác cuối cùng, con
Hà Phương bị PA25 cảnh cáo, đã thôi dính vụ vào Ban Chấp hành, nhưng thằng
Dương Trọng Dật được bọn Hà Nội và Thành ủy chọn làm Chủ tịch Hội. Thằng nào bảo
kê cũng gạch… Nhớ gạch hết, chỉ chừa lại tên người mình.
- Người mình là những ai?
Quý ông trẻ hạ giọng nói nhỏ mấy
cái tên nghiệp văn chương chỉ mới ở hàng
tập sự, nhưng đã nổi tiếng láu cá trong giới. Mấy tên này, sau kết quả bầu cử,
đều đạt số phiếu cao bất ngờ, nếu có chút lòng tự trọng, chắc chính họ cũng
ngượng. Thôi thì đất nào, cây ấy. Âu cũng là xu thế tất yếu của quy luật thịnh
suy.
Quý ông trẻ tiếp tục đi vận
động người khác, tôi hỏi quý ông gặp lúc đầu:
- Có đúng Dương Trọng Dật được Hà Nội và Thành ủy chọn?
- Sao ông quá thật thà? Quý
ông này cười: Một trăm thằng mơ bầu cử dân chủ, ra một trăm hình tròn méo khác nhau, nhưng tất cả
đều ghét sự áp đặt từ trên xuống, nên phải tung tin như thế để giết thằng Dật
bằng nhiều mũi giáp công.
Hội Nhà văn thành phố hơn bốn
trăm hội viên, chỉ cỡ hai trăm người có mặt. Phần lớn các nhà văn, nhà thơ tên
tuổi quen thuộc với bạn đọc cả nước, làm nên niềm tự hào của văn học thành phố bốn
chục năm kể từ 1975, tuyên bố tẩy chay, không dự, khiến không khí đại hội hụt
hẫng. Vì đa số không quen, tôi tìm hàng ghế cuối hội trường để tiện làm khán
giả. Tình cờ ngồi cạnh nhà văn TH. Tôi than với anh:
- Quá nhiều người xa lạ, mình
thành lạc lõng. Rồi tôi kể với anh vụ quý ông nọ nhầm tôi với nhà thơ nào đó, nên
cũng không biết “con Hà Phương”, “thế lực ngầm của Văn Đoàn Độc Lập, có tham
vọng tranh chức Chủ tịch Hội”, là vợ tôi.
TH nói:
- Vì không quen biết, nên Đại
hội này như toàn thằng mù gặp nhau. Đến pha bầu cử, chắc chắn sẽ chỉ theo băng
nhóm. Ngày xưa, những cuộc giao lưu và sinh hoạt văn học diễn ra thường xuyên,
nhà văn cả nước, nhờ biết nhau qua tác phẩm, cứ gặp gỡ là thành bạn, bây giờ, Hội
thành phố, mỗi năm gặp nhau đúng một lần vào gần tết để ăn bữa cơm rẻ tiền; tác
phẩm vừa ít, vừa loãng, các kỹ sư tâm hồn lọt thỏm trong đời sống hỗn độn giá
trị, vẫn hoang tưởng mình cao giá, không
hề biết đó là cái tật dễ bị bọn láu cá lợi dụng nhất. Đại hội sau đếch đi nữa.
Nói vậy, nhưng chỉ lúc sau,
anh đã kéo theo hàng chục người bỏ về …uống
bia. Trước lúc bầu cử, số người không chấp nhận danh sách đề cử vào Ban Chấp
hành mới vẫn những gương mặt cũ, nhân giờ giải lao, bỏ về khá đông, vậy mà số
phiếu phát ra, sau đó, thu vào, vẫn không mất người nào? Rồi khi bỏ phiếu,
không ít đại biểu hồn nhiên sai luật, cầm từ vài đến cả mớ phiếu, bỏ vào thùng. Sai
sót rất nghiêm
trọng , được làm ngơ này, thật khó tin là
sơ ý của những người điều hành.
Vào đại hội, những chuyện rất
vớ vẩn, rất sơ đẳng cũng cãi nhau ỏm
tỏi. Ai nói khác, lập tức bị những kẻ to mồm quy tội phá hoại, vu cáo, đến nỗi mấy
nhà văn lớn tuổi phải thốt lên: Không
khác gì thời kỳ cải cách ruộng đất ở miền Bắc sau năm 1954.
Việc Ban chấp hành mới nên 7
người, 9 người hay nhiều hơn, cũng đua nhau gào thét: 7 được rồi.
Xu hướng đòi hạn chế tối đa
thành viên Ban Chấp hành ở đại hội các ngành nghệ thuật cả nước, có từ đầu thời
kỳ đổi mới. Thời mà trước đó, các hội văn hóa, văn học nghệ thuật được Nhà nước
“bao cấp nặng”, thành viên Ban Chấp hành được hưởng nhiều danh lợi, bổng lộc,
nên tại đại hội, các hội viên chỉ bầu một lần, số trúng cử ít hơn dự kiến bao
nhiêu cũng quyết không bầu thêm vòng hai,
để tăng số kẻ được hưởng đặc quyền, đặc lợi. Thói quen đó kéo dài đến nay, và vẫn
không kém phần hùng hồn như ba chục năm trước, song các nhà văn chỉ quên thời
thế nay đã khác. Do kinh tế khủng hoảng, đạo lý xuống cấp, danh giá tinh thần
của các nhà văn, nhà thơ trong đời sống dân sinh ngày càng khiêm tốn, Nhà nước chuyển
từ “bao cấp nặng” sang “bao cấp nhẹ”, kinh phí, quyền lợi dành cho các hội bị
xiết lại và cắt giảm rất nhiều, khiến vào Ban Chấp hành, ai có lòng thì hội
viên được nhờ, chứ danh cũng hẻo, mà lộc cũng bèo, nên thành viên Ban Chấp hành, nhiều đến hai, ba chục cũng chẳng hại gì đến tiền
thuế của dân. Trong khi số lượng càng ít thì
khoảng cách giữa lãnh đạo Hội và các hội viên càng xa, dẫn đến tình trạng hội
viên một năm chỉ gặp nhau một lần, chẳng mấy ai biết ai. Và điều này có chăng, chỉ càng trúng ý mấy anh đứng
đầu Hội, vì thành viên Ban Chấp hành càng ít thì “địch” càng khó lọt vào, họ dễ
bề an tâm lũng đoạn. Hậu quả tệ hại từ số ít thành viên trong Ban Chấp hành khóa
trước vẫn còn sờ sờ. Nếu khóa vừa rồi, số thành viên Ban Chấp hành nhiều hơn,
chắc chắn những sai phạm nghiêm trọng của cá nhân lãnh đạo Hội sẽ có người đấu
tranh ngăn chặn và Hội sẽ không yếu kém kéo dài suốt 5 năm.
Cuối cùng Dương Trọng Dật
thiếu 10 phiếu mới quá bán, nên không trúng cử Ban Chấp hành.
Việc chúng tôi và nhiều bạn
bè, đồng nghiệp khuyến khích Dương Trọng Dật vào Ban Chấp hành mà cái đích là
chức chủ tịch Hội, ban đầu anh kiên quyết từ chối, vì sau khi nghỉ hưu ở báo
Sài Gòn Giải Phóng, anh đang quá nhiều việc: Chủ nhiệm hai khoa Truyền thông và Quan Hệ Công Chúng ở hai trường đại
học dân lập lớn: Văn Lang (TPHCM) và Hòa Bình (Hà Nội), phụ trách
nội dung tạp chí Thời báo Kinh tế Việt Nam, rồi tuần báo Người Tiêu Dùng, cố vấn văn hóa xã hội
cho hai tập đoàn kinh tế lớn, toàn những việc không dành cho người kém năng lực.
Anh cũng muốn dành nhiều thời gian để viết một số tiểu thuyết đang trong dự
định.
Tôi và Dương Trọng Dật là anh
em “cọc chèo”. Hồi Dương Trọng Dật làm Tổng Biên tập báo Sài Gòn Giải Phóng,
kinh tế nhà anh khá khiêm tốn. Chỉ khi nghỉ
hưu, bắt tay vào kinh tế tư nhân, anh mới bộc lộ là người làm kinh tế giỏi, sở hữu số tài sản đáng nể.
Những năm gần đây, phần lớn
các hội, ngành văn hóa, nghệ thuật, thể thao, sau khi Nhà nước chỉ còn “bao cấp
nhẹ”, đã dần dần giác ngộ, thay vì bầu đứng
đầu hội, ngành, là những người theo đủ các tiêu chuẩn chính trị giáo điều, đã
chuyển sang bầu những người biết làm kinh tế, để góp phần “xóa đói, giảm nghèo”
cho hội, ngành mình. Hội Nhà văn TPHCM là Hội nghèo thâm niên. Tạp chí Văn, tờ
báo duy nhất của Hội (mà Hội Văn Nghệ tỉnh
nghèo nào cũng có ), chỉ vì không kinh phí, phải đình bản nhiều năm nay; tờ Văn
nghệ TPHCM thuộc Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật, sống nhờ kinh phí bao cấp
quá hẻo của thành phố, không cách nào cải thiện nội dung, nên số lượng thấp ở
mức vừa đủ cầm hơi; giải thưởng Văn học thành phố lớn nhất nước, không có một
đồng dành cho các tác giả đoạt giải, thật đáng xấu hổ; vân vân và vân vân… Bất cứ
việc gì đụng đến tiền đều phải ngửa tay xin Thành ủy. Thời buổi kinh tế thị
trường, có lòng tự trọng, lẽ ra chẳng ai phải xin ai, nên mỗi lần xin là một
lần yếm thế. Nếu không tìm đủ mọi cách bơm thổi các loại dự án để lấy tiền bằng
được, thì cũng phải năn nỉ nứt lưỡi.
Những người đứng đầu mới của
Hội, vẫn mấy gương mặt cũ, không trực tiếp cũng gián tiếp đồng tác giả những “thành tích” mà quý ông cựu chủ tịch
Hội phải ra đi. Khiến xong đại hội, nhiều người rên rẩm: Tránh vỏ dưa, gặp vỏ
dừa…
Dương Trọng Dật không chỉ
biết làm kinh tế mà còn có uy tín và quan hệ mật thiết rất rộng với nhiều doanh
nghiệp lớn. Chúng tôi khuyến khích anh nhận làm Chủ tịch Hội, chính từ ưu thế
này. Việc phục hồi tờ Tạp chí Văn và cải thiện chất lượng tờ Văn Nghệ TPHCM,
cùng nhiều hoạt động của Hội cần đến kinh phí, phải bắt đầu từ những người lãnh
đạo biết làm kinh tế.
Nói cho công bằng, Chủ tịch
Hội Nhà văn TPHCM cũng là một chức vụ danh giá. Trước đây, đôi
ba người ngồi ghế này, chẳng làm gì nên hồn, vẫn “ngon” toàn diện. Nhưng ngày
nay, không làm cho Hội nên hồn, danh cũng là danh hão. Mà ráng làm cho Hội nên
hồn, buộc phải bỏ những việc đang có, dành hết thời gian, tâm huyết cho Hội, để
nhận đồng lương chủ tịch Hội rất tượng trưng, Dương Trọng Dật sẽ thất thu lớn
so với mức thu nhập hiện có. Chưa kể, với kết quả đại hội vừa xong, chắc chắn
một cây làm chẳng nên non. Và có làm được, cũng cốc mò, cò xơi.
Chúng tôi an ủi anh: Trong cái rủi lại có cái may. Rồi nói
thêm: Những hội viên tẩy chay, không dự
đại hội thật sáng suốt.