Có lần nhà thơ Lê Huy Mậu kể, mình có thói quen ít tranh
luận hay cãi vã với ai, cho dù có ấm ức hay bực dọc. Cái chất đồ Nghệ nín nhịn
mãi không chịu được thì về nhà đóng cửa tự xả một mình, hay cùng lắm là cãi
nhau trong cơn mơ, cho hả giận. Thế rồi, hôm sau gặp đối tác mà mình đã nổi nóng,
mắng một trận trong cơn mơ ấy, lại hể hả cười, làm như không hề có chuyện gì
xảy ra. Chính vì thế, anh không hề giận ai bao giờ, bởi anh luôn luôn: “Khép
cửa một mình hun hút gió/ Một mình riêng một cõi xôn xao”. Ấy vậy mà, mới đây
nhà thơ đã nổi cơn giận, dồn cho nhà thơ Trần Mạnh Hảo mấy nhời phán, nhân công
bố kết quả cuộc thi thơ trên facebook. Ai ngờ anh lại bị nhà thơ Trần Mạnh Hảo
trả đòn. Thế là anh im lặng không tranh luận tiếp nữa. Lại đóng cửa một mình để
tự cãi lại với nhà thơ họ Trần trong cơn mơ chăng. Thôi chả dại, mất thời gian.
Cơn sáng tác mới lại nổi lên như sóng biển. Thế là nhà thơ lại nhào vô trang
facebook, về với khúc sông quê cho nó lành!
Dương bản Lê Huy Mậu
VƯƠNG TÂM
Nếu ngắm nhà thơ Lê Huy Mậu hiện lên trong âm bản phim chụp
máy cơ xưa, ắt sẽ thấy xù xì góc cạnh, với ánh mắt trắng dã như hăm dọa người
soi phim, thêm gương mặt có phần dữ dội. Ấy vậy mà ngoài đời anh hiền lành hết
chịu nổi. Đó chính là bản màu của anh, nom cục mịch không có dáng của một thi
nhân. Ngỡ như một kẻ vai u thịt bắp, thì anh lại khoan thai, lưa thưa đưa mắt
nhìn đây đó, thỉnh thoảng cười rất tình.
Lận đận đường thơ
Nếu cách đây độ mươi năm trở về trước, chính Lê Huy Mậu tự
nhận mình chểnh mảng với thơ, ít ham hố và có phần khép mình. Anh yêu văn
chương từ khi còn là một anh lính trẻ, trên mặt trận Tây Nguyên. Hình ảnh nhà
văn Khuất Quang Thụy ngày ấy trong chiến trường sao mà đầy khích lệ đến vậy.
Nhưng rồi yêu chỉ để trong lòng, chỉ bầu bạn với sách vở, chứ không nghĩ mình
sẽ viết như thế nào.
Khi xuất ngũ trở về thi đại học năm 1975, lại bị phân vào
khoa Triết học, vì là đảng viên, chứ không phải khoa Văn như ước nguyện. Nhưng
tình yêu văn chương vẫn không hề lay chuyển, thế là Lê Huy Mậu đàn đúm với cánh
thơ Bùi Việt Phong, Lương Minh Cừ, Nguyễn Hòa Bình… để sáng tác. Cả nhóm đều có
thơ in trên báo Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, tưởng vậy mọi chuyện sẽ
thông đồng bén duyên văn chương, nhưng ai dè khi tốt nghiệp, Lê Huy Mậu bị “ưu
ái” đưa về làm việc ở Hải quan Bà Rịa - Vũng Tàu. Thế là cái barie hải quan
chắn ngang mọi hoài bão của anh suốt 10 năm. Lê Huy Mậu đứng trước hai lựa
chọn, một là trở nên giàu có nếu không vượt qua mọi sự cám dỗ, hoặc là một kẻ
lạc lõng, xa lạ với bầu trời thi ca.
Trong thời gian này, Lê Huy Mậu có dịp gặp gỡ các bạn viết,
các nhà văn nổi tiếng như Nguyễn Quang Thân, Dạ Ngân, Trần Mạnh Hảo, Nguyễn
Nhật Ánh… Trong lòng anh càng khao khát những ước mong, được viết, được đi và
được say mê với con chữ, áng thơ. Nhưng rồi cuối cùng không là cái gì cả. Giàu
có cũng không, mà sáng tác cũng dở dang, Lê Huy Mậu quyết định dứt áo ra đi
khỏi cái nơi mà nhiều kẻ ao ước. Khi đó ai cũng nói Lê Huy Mậu “hâm”.
Biết sao được, khi chuyển sang Ban Tuyên giáo của tỉnh Bà
Rịa - Vũng Tàu, năm 1984, anh chỉ có một nguyện vọng được tiếp xúc với giới văn
nghệ sĩ nhiều hơn. Trong thời gian này, anh còn giúp tỉnh chuẩn bị đề cương
thành lập Hội Văn nghệ Bà Rịa-Vũng Tàu. Chính anh là người đã bỏ công đi nhiều
nơi tìm người có tài đức, để giới thiệu và đề xuất với tỉnh, đưa vào vị trí Chủ
tịch Hội. Nào là nhà văn Chu Lai, đến nhà thơ Vũ Quần Phương được mời, rồi cuối
cùng nhà văn Xuân Sách nhận lời. Đến năm 1987, Hội Văn nghệ Bà Rịa - Vũng Tàu
được thành lập, với công sức không nhỏ của Lê Huy Mậu.
Nhưng rồi anh vẫn ở lại Ban Tuyên giáo tỉnh cho đến hai mươi
năm sau, với bao lận đận trong cuộc mưu sinh và nhất là lại bị tai nạn mấy lần,
tưởng như kiệt sức với thơ ca. Đặc biệt trong thời gian này, anh kể, mình không
còn sự say mê với thơ ca nhiều như trước nữa. Ngại ngần, hay lười, hoặc không
tự tin? Mọi chuyện cứ như trôi đi theo thời gian, cho dù anh còn tham gia làm
Phó chủ tịch Hội Văn nghệ đến mấy khóa liền, nhưng chỉ là chân chắp.
Hơn nữa, với vai trò một chuyên viên ở Ban Tuyên giáo, hay
Trưởng Phòng Văn hóa văn nghệ, Lê Huy Mậu như có lần tự phán về mình một cách
hóm hỉnh như sau: Tay nghề viết diễn
văn, điếu văn, báo cáo, lời chào mừng thuộc vào loại chuyên gia, thượng thặng.
Chưa hết, không ít lần anh còn tự nhận mình là một tên tồ bẩm sinh. Nói thế
nghĩa là hết hy vọng trên con đường văn chương. Vậy đó! Nhưng thật không ngờ,
lần bị chấn thương sọ não lần thứ hai, khi nằm điều trị tại bệnh viện, thì cơn
cớ khao khát sáng tác trỗi dậy. Những điều mới lạ lóe sáng trong những cơn đau,
và ước mơ của một thời trai trẻ như con thuyền căng buồm ra khơi…
Nhịp điệu 10 năm
Những vần thơ thao thiết được Lê Huy Mậu viết bằng nỗi nhớ
sâu thẳm về quê hương, cha mẹ, cánh đồng, lũy tre… Có thể nói bước ngoặt bắt
đầu từ Khúc hát sông quê, khi trường ca này, được nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo
trích phổ nhạc, vào năm 2002.
Nhà thơ, kiêm nhạc sĩ Nguyễn Trọng Tạo có lần kể, vừa phổ
nhạc cho bài thơ xong, có nhắn nhà thơ Lê Huy Mậu tới nghe. Ban đầu Lê Huy Mậu
tỏ ra thản nhiên lắng nghe, nhưng sau mỗi câu nhạc, gương mặt nhà thơ càng đần
ra như một sự ngỡ ngàng. Đến câu kết, thì Lê Huy Mậu lặng đi một lúc rồi ngã
vật xuống giường, dang hai tay ra, nằm bất động. Bất thình lình, anh đập mạnh
hai tay xuống giường, và kêu lên mấy câu với Nguyễn Trọng Tạo đại để rằng, mình
sắp nổi tiếng đến nơi rồi, vì bài hát sẽ được nhiều nghệ sĩ biểu diễn. Ca khúc
này sẽ sống mãi với thời gian.
Quả nhiên tính cho đến nay, bài Khúc hát sông
quê vẫn còn được coi là một bài “tủ” của không ít ca sĩ nổi tiếng như NSND
Thu Hiền, các ca sĩ Anh Thơ, Lê Mận, Minh Phương, Tân Nhàn… và hàng chục ca sĩ
trẻ. Đặc biệt trong nhiều cuộc thi đơn ca, dòng dân ca, bài hát này được nhiều
ca sĩ thể hiện với tình cảm da diết và giàu âm sắc độc đáo của chất liệu dân ca
miền trung ngọt ngào sâu sắc. Lê Huy Mậu đúng là nổi tiếng từ đây.
Tất nhiên, những vần thơ chan chứa nỗi nhớ và tình yêu quê
hương đã được Lê Huy Mậu viết từ trước đó, nhưng để bạn đọc biết đến thật không
dễ dàng, nếu không có âm nhạc của Nguyễn Trọng Tạo nâng cánh thơ bay cao, bay
xa. Và có thể nói, “lộc” văn chương đến một cách bất ngờ cũng từ đây. Ai cũng
rõ, trong năm 2002, anh cho ra đời luôn hai cuốn, tập truyện ngắn Giá người và
tập thơ Cám ơn mưa phùn.
Chỉ một năm sau, nhà thơ Lê Huy Mậu trở thành hội viên Hội
Nhà văn Việt Nam, và còn được Giải thưởng Văn học nghệ thuật Bà Rịa - Vũng Tàu,
năm 2004. Thơ của con người khù khờ này trở nên có giá từ đó. Một “thương hiệu”
Lê Huy Mậu đã hình thành. Đó cũng là tiền đề, để đến năm 2007, nhà thơ quyết
định chuyển sang làm Chủ tịch Hội Văn nghệ Bà Rịa - Vũng Tàu, sau 23 năm công
tác tuyên giáo.
Nếu tính đến nay, bài Khúc hát sông quê vẫn tươi
nguyên cảm xúc với người yêu thơ đã dư 10 năm. Biết bao dự định, biết bao cảm
xúc dâng trào, từ ngày sang công tác Hội, nhà thơ Lê Huy Mậu không còn bị coi
là “tồ bẩm sinh” nữa mà đã “hiện nguyên hình” là một người “tình bẩm sinh” với
nhiều bài thơ mới, rất lạ. Nhất là chuyện ông Chủ tịch Hội này bắt đầu khôn ra,
khi mày mò chơi cái facebook, đua với nhiều cánh thơ trẻ và yêuKhúc hát sông
quê. Khiếp thế đó, nhìn cái ảnh chụp trên tập thơ mới nhất của anh mới
thấy lãng tử hẳn lên, không còn cục mịch như xưa. Tập thơ Mời em cạn nửa
chén tình, do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành vào tháng 7 năm 2013, với hình
minh họa cô gái khỏa thân ở bìa một, ta lại thấy có một Lê Huy Mậu khác hẳn.
Hình như Lê Huy Mậu tính tới cái chuyển vùng thơ, từ quê lên tỉnh chăng. Liệu
có còn những nỗi niềm ấm áp sâu nặng một thuở sông quê?.
Người đọc bắt đầu thấy anh tình tứ và đáo để hơn, hoặc triết
lý và tự sự xôn xao hơn với các thi phẩm: Mầu nhớ, Thu đã chết, Người đàn
bà quyến rũ, Chiêm bao em và chơi, Mời em cạn nửa chén tình, Biện chứng của
tình yêu… Đổi mới với chính anh? Có thể lắm, trong khi khoảng 60 bài thơ, anh
làm liền một mạch trong vòng ba tháng (từ tháng 2 đến tháng 5 năm 2013).
Hầu hết những bài thơ này, anh sáng tác ngay khi mở máy,
viết trên trang facebook. Nhà thơ tâm sự, đó là những cơn sáng tác bỗng dưng ập
đến, không dừng lại được. Càng được bạn trên facebook tán thưởng, bình luận đều
đều, càng lên cơn say. Thơ thành tập lúc nào không hay. Thế là in.
Sự hồn nhiên thăng
hoa
Có lần nhà thơ kể, mình có thói quen ít tranh luận hay cãi
vã với ai, cho dù có ấm ức hay bực dọc. Cái chất đồ Nghệ nín nhịn mãi không
chịu được thì về nhà đóng cửa tự xả một mình, hay cùng lắm là cãi nhau trong
cơn mơ, cho hả giận. Thế rồi, hôm sau gặp đối tác mà mình đã nổi nóng, mắng một
trận trong cơn mơ ấy, lại hể hả cười, làm như không hề có chuyện gì xảy ra.
Chính vì thế, anh không hề giận ai bao giờ, bởi anh luôn luôn: “Khép cửa một
mình hun hút gió/ Một mình riêng một cõi xôn xao”.
Ấy vậy mà, mới đây nhà thơ đã nổi cơn giận, dồn cho nhà thơ
Trần Mạnh Hảo mấy nhời phán, nhân công bố kết quả cuộc thi thơ trên facebook.
Ai ngờ anh lại bị nhà thơ Trần Mạnh Hảo trả đòn. Thế là anh im lặng không tranh
luận tiếp nữa. Lại đóng cửa một mình để tự cãi lại với nhà thơ họ Trần trong cơn
mơ chăng. Thôi chả dại, mất thời gian. Cơn sáng tác mới lại nổi lên như sóng
biển. Thế là nhà thơ lại nhào vô trang facebook, về với khúc sông quê cho nó
lành!