Tranh chấp bản quyền sách ảnh Tổ Quốc Nơi Đầu Sóng

NXB Kim Đồng liên kết với nhóm tác giả (đại diện là KTS Đoàn Bắc) ấn hành sách ảnh Tổ quốc nơi đầu sóng dành cho bạn đọc thiếu niên, nhi đồng. Cuốn sách nằm trong dự án tuyên truyền về Trường Sa, Hoàng Sa phi lợi nhuận, với sự đồng ý của Tổng cục Chính trị QĐND và phê duyệt của Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân. Gần đây trên công luận xẩy ra vụ lùm xùm về bản quyền 5 tác phẩm nhiếp ảnh của tác giả Hoàng Chí Hùng in trong Tổ quốc nơi đầu sóng. Hoàng Chí Hùng tuyên bố sẽ khởi kiện vụ việc này ra tòa. Sự việc đáng tiếc này tại sao lại ồn ào như vậy?

Bản quyền sách ảnh “Tổ quốc nơi đầu sóng”

Vì một chữ “danh”!

TRẦN HOÀNG NHÂN

35 người “vắng mặt”, 1 người “kiện”

Chúng tôi có trong tay cuốn sách Tổ quốc nơi đầu sóng do NXB Kim Đồng ấn hành tháng 1/2013, dày hơn 40 trang khổ 20,5x18,5cm, in màu rất đẹp. Sách giới thiệu bằng hình ảnh (cả mới và tư liệu) gần như đầy đủ về các hòn đảo, thiên nhiên, đời sống con người trên hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa. Đây là một cuốn sách quý giúp các bạn đọc nhỏ tuổi biết thêm và ngày càng yêu mến biển, đảo của Tổ quốc mình hơn.

Theo KTS Đoàn Bắc, “Trong sách riêng nhóm tác giả ảnh là gần 70 người và hàng chục các tác giả về nội dung thuyết minh ảnh. Ngoài NXB Kim Đồng, các cơ quan tổ chức có đóng góp tư liệu tiêu biểu nhất cho cuốn sách là Cục Chính trị Hải quân, Ban Biên tập Ảnh của TTXVN, báo Quân đội nhân dân, báo Hải quân, Trung tâm Phát thanh - Truyền hình quân đội (như đã ghi trên bìa gập của cuốn sách)”.

Trong số 70 tác giả góp ảnh vào Tổ quốc nơi đầu sóng, ở trang “thủ tục xuất bản” có in hình và tên của 35 “tác giả tiêu biểu thực hiện bộ ảnh” gồm các nhà báo, nghệ sĩ nhiếp ảnh. Đặc biệt, nhà phê bình văn học, Chủ tịch Hội nhà văn Hà Nội Phạm Xuân Nguyên cũng có hình và tên trong số 35 “tác giả tiêu biểu” này.

Như vậy, tác giả Hoàng Chí Hùng cùng với 35 tác giả ảnh còn lại đã không được “lộ diện” trong cuốn sách. Vậy tại sao chỉ một mình tác giả Hoàng Chí Hùng lại “nổi giận” vì 5 tấm hình bé như bao diêm của anh in trong cuốn sách này?

Lý do tác giả Hoàng Chí Hùng “nổi giận” đòi kiện và khiến câu chuyện “rùm beng” là vì khi dùng hình của anh, KTS Đoàn Bắc đã không được tác giả đồng ý, lấy hình trên internet lại còn cắt xén hình khi in. Theo cam kết giữa NXB Kim Đồng và KTS Đoàn Bắc, toàn bộ vấn đề bản quyền về ảnh và bản quyền nội dung cuốn sách sẽ do Đoàn Bắc chịu trách nhiệm.

Cũng xin nói thêm, KTS Đoàn Bắc còn là một nhà sưu tập hình ảnh uy tín hiện nay.

“Phải có danh gì với núi sông”

Chính vì vậy, trong thư giải trình và xin lỗi gửi NXB Kim Đồng, KTS Đoàn Bắc viết: “Tôi cũng có lời xin lỗi nhà báo Hoàng Chí Hùng (ông Hùng hiện làm ở tạp chí Làng nghề Việt Nam)vì đã không kịp thông báo lại trước khi cuốn sách được xuất bản. Tuy nhiên, các bức ảnh của nhà báo Hoàng Chí Hùng đã được in trong sách đều ở kích thước nhỏ và được dùng để minh họa cho nội dung của các chủ đề trong sách. Vì thế để phù hợp với kết cấu chung nên nhóm tác giả (do tôi chịu trách nhiệm chính) đã chỉ sử dụng một phần của từng bức ảnh mà thấy phù hợp với nội dung cần nêu”.

Mới đây được biết, người chịu trách nhiệm ở NXB Kim Đồng đã có cuộc nói chuyện qua điện thoại với tác giả Hoàng Chí Hùng về 5 tác phẩm ảnh in trong Tổ quốc nơi đầu sóng. Cuốn sách này đang nằm trong kế hoạch tái bản của NXB Kim Đồng. Trước đó, lãnh đạo NXB Kim Đồng cho biết sẵn sàng bỏ 5 tác phẩm của Hoàng Chí Hùng ra khỏi Tổ quốc nơi đầu sóng khi tái bản. Nhưng sau cuộc điện thoại của hai bên thì 5 bức hình sẽ được giữ lại cho lần in sau.

Lâu nay, khi người ta ra tòa “hầu nhau” đa phần liên quan đến chuyện tiền nong. Rõ ràng trong vụ ồn ào về sách ảnh Tổ quốc nơi đầu sóng, cả bên thực hiện là KTS Đoàn Bắc và tác giả Hoàng Chí Hùng đều không vì mục đích “lợi nhuận”. Bởi theo tìm hiểu của phóng viên, người làm nghề nhiếp ảnh rất ít người sống được bằng nhuận ảnh, nhất là nhuận ảnh khi in sách hiện nay ở ta rất thấp.

Phần lớn các nghệ sĩ nhiếp ảnh đều sống bằng nghề khác, như: làm phóng viên ảnh, chụp ảnh sự kiện, đám tiệc hoặc đơn giản chụp ảnh chỉ vì thích… Có nhiều tay máy sau khi tạo được tên tuổi trong làng nhiếp ảnh nghệ thuật bằng nhiều cách, thì các show chụp hình đám cưới tăng vọt và thù lao cũng cao ngất. Nói thế để thấy, tác giả Hoàng Chí Hùng “nổi giận”, “dọa kiện” không hẳn vì… tiền nhuận ảnh. Giá như KTS Đoàn Bắc cẩn trọng hơn, xin phép và ghi tên tác giả Hoàng Chí Hùng đàng hoàng thì mọi sự đã êm thắm. Nói như cụ Nguyễn Công Trứ: “Làm trai đứng ở trong trời đất/ Phải có danh gì với núi sông”.