Nhắm giải Nobel văn học cho dân tộc Việt Nam, đó là một mục
tiêu cao tột bậc của văn hóa tinh thần, điều đó đòi hỏi chúng ta phải có một
thái độ nghiêm túc, một sự chuẩn bị sâu sắc mạch lạc, chứ không phải trò cợt
nhả úm ba la, để rồi trở thành cái gì đó cà trớn lâu ngày thành nhờn. Có những
kẻ dở điên dở dại nằm lăn lóc bên đường, rút kiếm nhựa chỉ tới chỉ lui theo
những đoàn xe xuôi ngược. Chắc hẳn kẻ đó đang tưởng mình là hoàng đế Quang
Trung chỉ huy quân ngược Bắc xuôi Nam, bởi vì nếu kẻ đó tưởng mình là cảnh sát
giao thông, hắn sẽ cầm cái còi, chứ không phải cây kiếm nhựa. Việc mơ tưởng
giải Nobel văn học cho Việt Nam
NGUYỄN HOÀNG ĐỨC
Mới đây, trên truyền hình, có phát cuộc gặp gỡ giữa tiến sĩ
Đoàn Hương, dịch giả Thúy Toàn, nhà văn Trang Hạ và nhà đài. Nội dung đại ý:
Thúy Toàn: Các nhà văn ta cũng nhiều người có tài nhưng họ
còn phải làm nhiều việc như kiếm ăn nữa chứ, và vì thế khó mà giành hết tâm
huyết cho văn chương.
Tiến sĩ Đoàn Hương: Tầm văn học của Việt Nam
Tôi xin trao đổi cùng hai vị như sau. Về việc các nhà văn xứ
ta còn nghèo, còn lo cái ăn. Lo cái ăn là của mọi người, công nhân, nông dân,
trí thức, nhà buôn đều phải lo kiếm sống mưu sinh, và việc đó chưa bao giờ
ngừng gay gắt ở bất cứ đâu trong lịch sử. Có nhiều người phải bán máu, bán cả bộ
phận trong người để kiếm sống hay nuôi con. Vì thế đừng nên nghĩ chỉ có nhà văn
mới phải vất vả mưu sinh. Khi một đội bóng đá thua, người ta bàn về chiến thuật
chiến lược, chứ không thể đổ lỗi cho việc ăn đói. Cầu thủ bóng bàn, bóng
chuyền, hay dụng cụ cũng vậy, nếu nói về bộ môn nào cũng đổ cho thiếu ăn, thì
có nghĩa tất cả những chuyên môn và giá trị trên đời đều là chuyên môn của nhà
bếp. Và có thể toàn bộ hình ảnh của loài người cũng chỉ là cái dạ dầy đang vo
ve quanh cái nồi của nhà bếp mà thôi. Trên thực tế, xét về kinh tế nhiều nhà
văn của ta đâu có nghèo, thậm chí họ còn siêu giầu. Chẳng hạn nhiều người được
rót đầu tư để viết kịch bản truyền hình, chẳng phân biệt kẻ cao người thấp, họ
xúm vào viết, kịch bản mỗi tập phim chỉ dăm trang A4, lĩnh vài chục triệu. Tài
năng không tính vì phim truyền hình Việt Nam Nam
Tiến sĩ Đoàn Hương cho rằng người viết văn phải có tài thiên
phú giống như trời cho ai giọng hát hay. Nói vậy là khập khễnh và kém hiểu biêt
vô cùng. Tại sao? Chúng ta không thể so ca sĩ với nhà văn. Ca sĩ có mỗi cái cổ
họng. Còn nhà văn phải là kỹ sư của tâm hồn. Hơn nữa, trên thế giới người ta
buộc phải xác nhận, có thể có thần đồng âm nhạc, nhưng không thể có thần đồng
văn học. Thần đồng thơ Trần Đăng Khoa là một thần đồng cỡ bậc nhất thế giới,
nhưng lớn lên trở thành cái gì, có leo vào tốp hạng hai của thơ thế giới không?
Trên thế giới người ta có khẩu hiệu cho nghệ sĩ “Bí quyết của thành công là
luyện tập”. Làm gì có khẩu hiệu “bạn hãy tin vào tài năng thiên phú của mình”.
Nhạc sĩ thiên tài Schumann nói : Thiên bẩm chỉ là mọt chút sắt gỉ, nếu không có
sự tinh chế không thể thành dây cót đồng hồ. Nào chúng ta hãy nhìn đi, có cục
sắt nào trong tự nhiên có thể thiên phú thành chiếc đồng hồ.
Một chiếc máy bay, khi cất cánh muốn bay xa thì nó phải nâng
độ cao, nếu không nó chỉ là con chuồn chuồn bay quanh quẩn. Nhìn tới giải Nobel
cũng vậy, cần một độ cao tương xứng. Trong khi đó tầm nhìn của dạ dầy hay thiên
phú (tức vốn tự có) chỉ tạo ra nơi ẩn nấp cho những kẻ vừa lười biếng vừa kém tài
hy vọng vào giấc mơ sổ số. Vậy tôi xin đưa ra những những bậc thang của hành
trình đi đến Nobel:
1.Tri thức: Với
người phương Tây, tri thức tức “conscience” cũng có nghĩa là lương tri. Tri
thức lớn cũng có nghĩa lương tâm cao. Tri thức của nhà văn Việt còn thấp quá,
từ đó sinh ra chữ Chân, chữ Thiện và chữ Mỹ đều thấp cả. Hầu hết tư tưởng của
người ta được hình thành từ đỉnh cao tri thức. Có đỉnh núi tư tưởng thì nước
trên cao tất yếu đổ xuống và tạo thành cảnh quan. Không có đỉnh tư tưởng nước
chỉ là những vũng lầy lép nhép. Một nền văn học lẹt đẹt xuất hiện bởi chính
không có đỉnh cao tư tưởng.
2.Tôn giáo: Không
có tôn giáo, sẽ không có giá trị siêu hình, sẽ khó có được lý tưởng cho cuộc
sống thoát tục, mà chỉ còn là buôn thần bán thánh cùng những tranh giành lầy
lội của thế tục. Điều đó lý giải tại sao nhiều nhà văn Việt dù giầu có cũng
không thể viết bởi vì ngòi bút của họ vẫn chỉ loay hoay đời sống thế tục bầm
dập mưu sinh, mưu tình dục. Việt Nam Nam
3.Nhân vật: Là
cấu trúc tiên quyết bắt buộc cho các tác phẩm văn học. Bởi lẽ không có nhân vật
cấu trúc tư tưởng và hành động của nhân vật cũng như thế giới sách vở không thể
hình thành. Ngay cả điều này, các nhà thơ, nhà văn Việt còn rất mơ hồ. Họ đua
nhau viết vài trăm trường ca không cốt truyện và nhân vật…
4.Sức lực yếu:
Các tiểu thuyết của Việt nam đến cuốn hai đều nhạt. Tại sao? Vì đó là thể tạng
yếu không chịu rèn luyện hay chú mục, vì thời gian sức lực còn lo kiếm sống.
5.Đam mê yếu:
Nietzsche nói “Không phải đam mê làm ra các thiên tài mà là sự kéo dài của đam
mê đó”. Các nhà văn Việt có đam mê được chăng hay chớ rất ngắn ngủi. Họ không thể
tạo ra độ căng cho suốt cuộc hành trình, mà rẽ ngang rẽ tắt rất nhiều để mưu
cầu cái ngoài văn học…
Nhìn cách phát biểu của tiến sĩ Đoàn Hương và dịch giả Thúy
Toàn, tôi bỗng liên tưởng đến hai hũ dưa muối muốn bàn đến quốc yến nơi đèn đóm
cũng cốc tách pha lê long lanh rực rỡ. Nơi giàn nhạc đồ sộ đang chơi khúc khánh
tiết chào mừng thì họ mang kèn lá ra thổi, thều thào chẳng ra hòa âm khúc điệu
gì. Nếu giải Nobel cần bàn đến ở tầng mây thứ chín thì họ vẫn còn bò trên mặt
đất chưa leo lên mái nhà với vài vấn đề hiển nhiên của trần tục như đói và trời
cho… “Y phục xứng kỳ đức” hoặc “Quí vật tầm quí nhân”, những vấn đề cao cả
trọng đại nên được trao cho người trọng đại, chớ nên vì cậy vào thói quen của
cơ chế bao cấp xin cho, cán bộ cứ nhảy đại vào ngêu ngao những vấn đề lớn như
giải Nobel không khéo lại thành hội thảo Nobel cho nhà thơ cậy thiên phú Hoàng
Quang Thuận.
