Nhiều lúc ngắm nhìn nhà thơ Tuyết
Nga, tôi tự hỏi, không hiểu chị lấy đâu ra từ sức vóc bé nhỏ của mình một nghị lực
phi thường đến thế, để vượt qua những khúc quanh của cuộc đời mình mà điềm
nhiên với Thơ như hôm nay. Lúc nào gặp cũng thấy chị cười tươi rói, rạng rỡ với
bạn bè. Nhưng tôi biết nơi con người chị, rất nhiều nước mắt đã lặn vào trong,
đã chưng cất thành một nỗi riêng chẳng ai có thể cảm thấu cho hết được. Chị mạnh
mẽ đến độ không khi nào cần nhiều lời bày tỏ...Có chăng thì chỉ những câu thơ mới
đủ sức "tố cáo" con người thật của chị, mạnh mẽ đấy mà cũng yếu đuối
đến vô cùng, nữ tính đến vô cùng...
TUYẾT NGA một mình góc khuất
BÌNH NGUYÊN TRANG
Tuyết Nga
hình như chưa bao giờ làm một cơn "sang chấn" lớn đối với bạn đọc.
Ngay cả khi tập Ảo giác của chị được trao giải thưởng Hội nhà văn thì cũng không gây một cơn bàng hoàng như một số tác
giả khác. Giữa thời buổi người ta chuộng những ấn tượng mạnh, những "cú đấm"
nghệ thuật gây sốc tức thì, gây ngạc nhiên ngay ở lần đọc đầu tiên thì chị Tuyết
Nga lại đang kiên trì một con đường thơ lặng lẽ và lẩn khuất. Những bài thơ của
chị bẩm sinh sẵn sàng từ chối những bạn đọc một lần (rất đông trong đời sống vội
vã hôm nay). Nó chỉ chọn để ập vào những ai chịu đọc đi đọc lại vài lần, và
trong một trạng thái hoàn toàn thảnh thơi, lắng dịu. Bởi vì như chị nói: "Đa đoan, phá cách không phải
là tính cách của tôi. Tôi không làm thơ để chứng tỏ, mà làm thơ là để bày tỏ".
Không chủ trương làm mới về hình thức, câu chữ của chị là tiếng nói vọng ra từ
sâu thẳm cõi lòng, không định làm rắc rối hay mệt mỏi người đọc. Chỉ đơn giản
là chị muốn truyền một thứ xúc cảm của riêng mình. Và những câu thơ tưởng không
gì quá đặc biệt lại có khả năng ám ảnh người đọc rất lâu: Một mùa ta đã quên
cúc bất tử ven đường/ một vùng sóng không reo không gầm gào/ biển đứng/ bỏ lang
thang ký ức ngủ hiên nhà... (Hơi ấm)
Số phận đã buộc
chị Tuyết Nga phải gánh chịu nhiều thiệt thòi. Nỗi đau mất mẹ ngay từ rất sớm vẫn
quặn thắt trong trái tim chị đến giờ: Ấu thơ gầy guộc buồn còn nép gốc bàng
kia. Mẹ, giống như những giấc mơ, từ lâu đã chỉ trở về bên chị trong giấc ngủ,
trong những ký ức đã nhòa, đã cũ bởi thời gian. Và mỗi khi trở về thực tại, thì
chỉ có trí tưởng tượng như tiếng chim rơi trên cánh đồng làng: Sót trên đồng
tiếng chim Từ - quy/ ai qua chiều sậm bóng/ mẹ nhóm rơm vàng/ đợi em… (Quê
chồng). Nào đã hết nỗi nhọc nhằn tuổi thơ mà người con gái miền Trung biết làm
thơ từ rất sớm phải gánh chịu. Tai họa trên đường còn làm tổn thương đôi bàn
chân quá nhiều khát vọng khám phá của chị. Nhưng dường như ông Trời cũng biết
điều khi ban cho chị một tình yêu mãnh liệt vào cuộc sống, niềm lạc quan và nghị
lực đủ lớn để đối mặt với số phận của mình. Trái tim kiêu hãnh của chị đã mách
bảo con đường đi để đến ngày hôm nay với những niềm vui hạnh phúc thường nhật
như biết bao nhiêu người phụ nữ khác trên đời. Trời đã cho chị một khả năng thơ
nhưng Trời cũng cho chị một bản năng đàn bà mạnh mẽ và chị biết cân bằng những
yếu tố đó. Nhớ lại những năm tuổi trẻ, khi chị quyết định lựa chọn người đàn
ông mà chị yêu, tràn ngập hạnh phúc trong gia đình với một cô con gái nhỏ, có
người bạn họa sĩ khi đến thăm nhà chị đã thốt lên: "Em đã trả cho nghệ thuật
một cái giá rẻ mạt vậy sao?". Câu nói ấy ngụ ý rằng, dường như có gì phi
lý khi chị đã lựa chọn một đời sống gia đình hạnh phúc mà vẫn muốn những câu
thơ hay ở lại bên mình. Nhưng Tuyết Nga chỉ mỉm cười. Có thể đã rất nhiều người
nghĩ rằng cần phải hy sinh rất nhiều thứ, ngay cả hạnh phúc riêng tư, để có thể
trọn vẹn với nghệ thuật. Tuyết Nga không phải kiểu người có quan niệm như vậy.
Chị nhiều đắm say và cũng đủ tỉnh táo để hiểu rằng, đâu là những chốn nương náu
cần thiết cho cuộc đời mình. Chị yêu gia đình và gìn giữ gia đình như báu vật,
bởi trước tiên chị là một người đàn bà. Chị nói, chị không thể đánh đổi gia
đình lấy bất cứ điều gì. Chị không muốn (và không thể) mang thơ ra để làm vật đối
trọng để buộc mình phải lựa chọn. Cho dù, vẻ đẹp của thơ đã vướng vào chị như số
phận. Chị thấy rằng, chỉ có một đời sống gia đình mới khiến chị cảm thấy mình
đích thực là phụ nữ. Những người bạn làm thơ cùng thế hệ của chị, rất nhiều người
đã chật vật biết bao để tìm kiếm hạnh phúc. Không hiếm người đến chặng cuối của
đời mình mới chợt bàng hoàng nhận ra không có gì nhiều để nương tựa: gia đình,
những đứa con ngoan, thậm chí cả những câu thơ còn trong trí nhớ. Nhưng với Tuyết
Nga, cơ may, hay duyên trời, hay là bẩm sinh chị hiểu được rất rõ sự tương đối
của hạnh phúc mà miệt mài bồi đắp, nâng niu. Rất ít người nhận ra một Tuyết Nga
thi sĩ khi nhìn chị tất bật lo toan cho chồng con, cần mẫn với công việc của một
viên chức, nghiên cứu và học hỏi không ngừng để đạt tới học hàm Tiến sĩ Ngữ
văn. Ngoài ra là bận bịu với công việc
viết báo cho các tòa soạn. Công việc nào chị cũng rất chu toàn. Chị hoàn thành
nhiều công việc để được nhìn thấy thành quả và niềm vui, để được đền đáp.
Nhưng cho dù
con người thơ của chị Tuyết Nga được giấu kỹ đi thì những thử thách định mệnh
dành cho chị vẫn còn nguyên đấy. Dường như cuộc thỏa hiệp với đời sống để được
bình an trong thương yêu như chị mong muốn đã không thành. Số phận nghiệt ngã vẫn
mang đi người chồng yêu dấu của chị. Để một ngày chị bàng hoàng nhận ra rằng chỉ
còn lại một mình với cô con gái nhỏ đang cắp sách tới trường. Những câu thơ
vang lên thảng thốt: Đưa em về mà anh đi đâu/ ngơ ngác từng lối cỏ. (Quê
chồng). Chị đã sống những ngày hoàn toàn rỗng, bởi những mất mát đè nặng. Con
gái yêu giờ thành chỗ dựa cho chị. "Ngày tôi nằm mê man, nhìn con cứng cỏi
làm điểm tựa cho mình, thấy lòng xót xa. Tôi nghĩ, không phải mình, con mới là
mất mát nhiều hơn cả. Và bỗng nhiên tôi thấy mình mạnh mẽ trở lại". Chị kể,
ngày anh còn trên đời, đến cả ban đêm vào nhà vệ sinh chị cũng cần anh đứng
ngoài. Vậy mà khi nhận ra chỉ còn lại một mình, vì con, chị có thể vượt qua
trăm ngàn nỗi sợ. Chị làm mọi việc có thể để lo lắng, bù đắp cho con. Mua được
mảnh đất nhỏ từ rất lâu nhưng chưa kịp làm nhà thì anh đi, nay chị quyết tâm
hoàn thiện để con có được chỗ học hành cho chu đáo. Hai mẹ con chị vất vả bận bịu
bao ngày tháng với gạch, ngói, vôi vữa, cát sỏi. Bạn bè ai cũng mừng khi tới
thăm tổ ấm giản dị của mẹ con chị.
Chị Tuyết Nga
từng nói: "Thơ tôi là một phần cuộc sống của tôi, cái phần nếu không có
thơ sẽ ít ai được biết". Men theo con đường Thơ ấy, tôi nhìn thấy nỗi cô
đơn đặc quánh của chị. Và có thể cả những giọt nước mắt âm thầm rơi xuống trong
một ngày tháng mười tĩnh lặng hay một đêm mùa đông sâu thẳm và mơ hồ. Những buồn
vui đau khổ không thể nào tránh khỏi của kiếp người trôi qua trái tim yếu đuối
đàn bà và nhạy cảm thi sĩ đã lắng xuống thành phù sa quyện vào con chữ: Em ở
lại/ cùng tháng Mười ở lại.../ dù vé tàu định mệnh đã cầm tay/ đã bấm khóa nhớ
thương đã chốt trong ký ức/ đã trao quà từ biệt, đã ra ga... (Tháng Mười).
Hay trong một quán nhỏ cà phê nào đó, chị ngồi với nỗi nhớ đeo găng một mình
góc khuất để hồi tưởng những điều đã ra đi và cả những điều đang ở lại
trong đời sống của mình.
Tìm gặp Tuyết
Nga trong thơ thấy chị giống con người thật của mình ở chỗ không khoa trương,
không ồn ào. Nhưng con người thơ của chị lại buồn hơn con người thật ngoài đời
rất nhiều. Chỉ có điều những nỗi buồn ấy đã được chưng thành một thứ mật, cô đặc
tưởng như rất nhiều cơn địa chấn mới tích tụ đủ. Em như đá/ từng giọt buông
thạch nhũ dưới vòm đêm/ em như đá/ bốn mặt vô tri bốn mặt im lìm (Như đá).
Tôi tin rằng những câu thơ chỉ có thể đạt đến sự điềm nhiên khiến ta rùng mình
như vậy khi trái tim nữ sĩ đã trải qua tận cùng mọi hệ lụy buồn đau, cô độc
trên đời. Và không còn nghi ngờ gì nữa, những câu thơ đã trở thành chốn nương
náu cho Tuyết Nga. Ở đó chị có thể bày tỏ mình và nhận được sự tri ân của nhiều
trái tim, nhiều tấm lòng. Chị dành những lời trân trọng cho thơ: "Ngẫm lại
tôi thấy mình chẳng có gì đáng kể ngoài thơ. Chính là thơ đã cho tôi rất nhiều,
có thể nói là tất cả. Thơ cho mình sự yêu quý, lòng ngưỡng mộ của nhiều người.
Và các cơ hội trong đời sống cũng từ thơ mà tới." Biết ơn là một thái độ ứng xử của chị đối với
Thơ. Dù đời sống hôm nay ở đâu đó người ta bạc bẽo với với Thơ chăng nữa, thì
Tuyết Nga vẫn bảo toàn niềm tin rằng, trong những thời khắc khó khăn nhất của đời
người, chính là những câu thơ đã chia sẻ và cứu rỗi chị.
Câu nói quen
thuộc mà Tuyết Nga thường nhắc lại: "Sống đã rồi hãy viết", ngụ ý rằng
những con chữ chỉ có thể ám ảnh người đọc khi người sáng tạo ra nó đã trải nghiệm
tận cùng những cung bậc sâu sắc của cuộc đời. Chính vì vậy, mà như ở phần đầu
đã nói, thơ Tuyết Nga dù không gây sốc nhưng lại có khả năng len lỏi trong trí
nhớ người đọc bằng sự tinh tế và đằm sâu của một tâm hồn thành thật, không xiêm
áo, cầu kỳ. Thơ của chị giống như hương của một loài hoa, rất khiêm nhường ẩn
sâu trong đám lá, cần tri âm của những người đủ bình tĩnh trong cuộc kiếm tìm.
Điểm lại, các tập thơ đã xuất bản của Tuyết Nga đều dành được một giải thưởng
văn học nào đó, trong đó có những giải thưởng lớn như Giải thưởng Hội nhà văn,
Giải thơ Báo Văn nghệ. Nhưng chưa khi nào Tuyết Nga sử dụng những hào quang ấy
để "làm đẹp" cho hình ảnh của mình, giống như một số tác giả ta đang
gặp đâu đây trong đời sống văn nghệ. Chị không cần những lấp lánh phù phiếm ấy.
Viết, đối với chị, chỉ đơn giản là một nhu cầu. Và tin rằng những giá trị thật
sẽ luôn tồn tại, không cần ngợi khen hay xưng tụng. Thái độ ấy đủ để những người trẻ muốn đi lâu dài với văn
chương phải suy ngẫm....